Taraqqiyot psixologiyasi va differensial psixologiyasi

Ijtimoiy norma – shaxs xaytida shunday kategoriyaki, u jamiyatning o`z a’zolarixulq – atvoriga nasbatan ishlab chiqqan va ko`pchilik tomonidan e’tirof etilgan xarakatlar talabi.
Ijtimoiy sanktsiya – normalarning shaxs xulqida nomoyon bo`lishni nazorat qiluvchi jazo va rag`batlantirish mexanizmi.
Iste’dod nishonalari – qobiliyatni o`stirishning tabiiy zaminlari (ularning biologik asosi). Ular tug`ma yoki egallangan bo`lishi mumkin. Ularni ro`yobga chiqmagan qobiliyatlardan ham farqlash lozim. Farq shundaki, iste’dod nishonalari inson xususiyatlari va fazilatlaridagi shunday biologik jihatlarki, ular keyinchalik u yoki bu qobiliyatga uning komponenti bo`lib qo`shiladi. Bir xil biologik jihat bir qancha qobiliyatlar tarkibiga kirishi mumkin va shunday tarkibda iste’dod nishonalari rolini bajara oladi.
Individuallik - insonning individ, faoliyat sub’ekti va shaxs sifatidagi betakror xususiyatlari tizimidir. Individuallikning mavjud bo`lishi insonning ta’lim, tarbiya, u bilan faol munosabatidagi individual yondashuvining asosi hisoblanadi. «Har bir kishigacha etib borish» - bunday yondashuvning idealidir. Individuallikni inkor etish (nodonlik, ishonch yoki kam anglangan harakat tufayli, masalan, texnik yoki umumilmiy g`oyalarning oddiy formulalariga sig`inish oqbatida) zaruriy tarzda bir qator salbiy oqibatlarga olib keladi (shaxslararo va shaxslar ichidagi keskinlik, ixtirolar, ruhiy jarohatlar, nizolar ishtirok etganlarning asabiy holatlari va ta’lim, tarbiya, mehnatdagi past samaradorlik natijalari sifatida).
Intellekt, aql – inson hayoti davomida bilish faolligiga tegishli bo`lgan barqaror o`ziga xos va rivojlanib boruvchi xususiyatlar va sifatlar tizimi, uning ichki va tashqi hayotiy holatlar, jumladan, ijtimoiy muhitda ham oqilona mo`ljal ola bilishdir. Odatda sub’ektning faoliyat sohasiga bog`liq holda sotsial intellekt, texnik intellekt, gumanitar intellekt, verbal, ya’ni og`zaki, noverbal intellektlarni farqlashadi.