Temel sağlik hizmetleri genel müDÜRLÜĞÜ zoonotik hastaliklar daire başkanliğI zoonotik hastaliklar

BRUSELLOZ
ICD 10 KODU: A23.0 
BRUCELLA MELİTENSİS’E BAĞLI BRUSELLOZ; A 23.1 
BRUCELLA ABORTUS’A BAĞLI BRUSELLOZ; A 23.2 BRUCELLA SUİS’E BAĞLI 
BRUSELLOZ; A 23.3 
BRUCELLA CANİS’E BAĞLI BRUSELLOZ
AMAÇ: Katılımcıların bruselloz hakkında bilgi, beceri ve tutumlarını artırmak 
 
ÖĞRENİM HEDEFLERİ
Bilişsel Alan:
Katılımcılar bruselloz hastalığına ilişkin; 
1. Vaka tanımını söyleyebilmeli
2. Etkeninin temel özelliklerini sıralayabilmeli
3. Hayvanlarda ve insanlarda hastalık yapan türleri sayabilmeli
4. Hayvanlarda ve insanlarda bulaş yollarını açıklayabilmeli
5. Risk gruplarını sıralayabilmeli
6. Klinik belirti ve bulgularını tanımlayabilmeli
7. Hastalık formlarını sınıflandırabilmeli 
8. Komplikasyonlarını söyleyebilmeli
9. Kullanılabilecek laboratuar yöntemlerini sayabilmeli
10. Laboratuar bulgularını ayrıştırabilmeli
11. Klinik ve laboratuar bulgularını yorumlayabilmeli
12. Ayırıcı tanısındaki hastalıkları ayrıştırabilmeli
13. Tedavisini açıklayabilmeli
14. Sevk kriterlerini sıralayabilmeli
15. Korunmada genel önlemleri sayabilmeli
16. Halk eğitiminde halka verilecek mesajları söyleyebilmeli
17. Sağlıklı kişilerin korunması için gerekli önlemleri sıralayabilmeli
Tutum Alanı Öğrenim Hedefleri:
Genel korunma önlemlerinin farkında olma
1. 
Risk gruplarından kişilerde bruselloz belirti ve bulguları ile karşılaşıldığında 
2. 
hastalığı araştırma gerekliliğinin farkında olma
Beceri Alanı Öğrenim Hedefleri:
Bruselloz ile ilgili bildirim formları doldurabilme.
YÖNTEM:
Görsel işitsel eğitim araçları
Beyin fırtınası 
Vaka tartışması
Küçük grup çalışması 

Zoonotik Hastalıklar Daire Başkanlığı
- 30 -
SÜRE: 45 dk x 2
ARAÇ GEREÇ: 
Küçük çalışma grubu masaları
Renkli karton
Postit
Flip chart, kağıtları, kalemleri
Barkovizyon, CD
Form
KAYNAKLAR
Akova M, Uzun Ö, Akalın HE, Hayran M, Ünal S, Gür D. Quinolones in treatment of 
1. 
human brucellosis: comparative trial of ofloxacin-rifampin versus doxycycline-rifampin. 
Antimicrob Agents Chemother 1993;37:1831-1834.
Alp E, Koc RK, Durak AC, Yildiz O, Aygen B, Sumerkan B, Doganay M. Doxycycline 
2. 
plus streptomycin versus ciprofloxacin plus rifampicin in spinal brucellosis. BMC Infect 
Dis 2006;6 :72. http://www.biomedcentral.com/1471-2334/6/72.
Alp Meşe E. İnsanlarda bruselloz. Doğanay M, Altıntaş N. Zoonozlar: Hayvanlar insanlara 
3. 
bulaşan enfeksiyonlar. Ankara:Bilimsel Tıp Yayınevi, 2009: 85-98.
Aygen B, Doganay M, Sumerkan B, Yildiz O, Kayabas U. Clinical manifestations, 
4. 
complications and treatment of brucellosis: a retrospective evaluation of 480 patients. Med 
Mal Infect 2002;32:485-493.
Baysal B. 
5. 
Brucella. Mutlu G, İmir T, Cengiz AT, Ustaçelebi Ş, Tümbay E, Mete Ö (yazarlar). 
Temel ve Klinik Mikrobiyoloji. Ankara: Güneş Kitapevi, 1999: 571-577. 
Colmenero JD, Reguera JM, Fernandez-Nebro A, Cabrera-Franquelo F. Osteoarticular 
6. 
complications of brucellosis. Ann Rheum Dis 1991;50:23-26.
Corbel MJ. Brucellosis: an overview. Emerg Infect Dis 1997;3:213-221.
7. 
Corbel MJ, Alton GG, Ariza J et al. Brucellosis in humans and animals. Geneva:World 
8. 
Health Organization, 2006.
Doganay M, Alp E. Brucellosis. In: Rakel RE, Bope ET (eds). RAKEL&BOPE: Conn’s 
9. 
Current Therapy 2006. Philadelphia: Elsevier, 2006;83-86.
Doganay M, Aygen B. Human brucellosis: an overview. Int J Infect Dis 2003;7:173-182.
10. 
Doganay M, Aygen B, Esel D. Brucellosis due to blood transfusion. J Hosp Infect 2001; 
11. 
49:151-152.
Ergönül Ö, Celikbas A, Tezeren D, Güvener E, Dokuzoguz B. Analysis of risk factors for 
12. 
laboratory-acquired BRUCELLA infections. J Hosp Infect 2004;56:223-227.
Gad El-Rab MO, Kambal AM. Evaluation of a brucella enzyme immunoassay test (ELISA) 
13. 
in comparison with bacteriological culture and agglutination. J Infect 1998;36:197-201.
Karabay O, Sencan I, Kayas D, Sahin I. Ofloxacin plus rifampicin versus doxycycline 
14. 
plus rifampicin in the treatment of brucellosis: a randomized clinical trial. BMC Infect Dis 
2004;4:18. http://www.biomedcentral.com/1471-2334/4/18.
Solera J, Lozano E, Martinez-Alfaro E, Espinosa A, Castillejos ML, Abad L. Brucellar 
15. 
spondylitis: review of 35 cases and literature survey. Clin Infect Dis 1999;29:1440-1449.
Tasova Y, Saltoglu N, Sahin G, Aksu HSZ. Osteoarthicular involvement of brucellosis in 
16. 
Turkey. Clin Rheumatol 1999;18:214-219.

Zoonotik Hastalıklar Hizmet ‹çi  Eğitim Modülü - Zoonotik Hastalıklar
- 31 -
Memish Z. Brucellosis control in Saudi Arabia: prospects and challenges. J Chemother 
17. 
2001; 13 (suppl 1):11-17.
Morata P, Queipo-Ortuno MI, Reguera JM, Miralles F, Loper-Gonzalez JJ, Colmenero JD. 
18. 
Diagnostic yield of a PCR assay in focal complications of brucellosis. J Clin Microbiol 
2001;39:3743-3746.
Pappas G, Akrintidis N, Bosilkovski M, Tsianos E. Brucellosis. N Engl J Med 2005;352 :2325-
19. 
2336.

Zoonotik Hastalıklar Daire Başkanlığı
- 32 -
İŞLENİŞ
I. OTURUM
Oturumun Konu Başlıkları:  Bruselloz Tanımı ve Etkeni, Epidemiyoloji, Bulaş Yolları, 
Risk Grupları, Klinik ve Laboratuar Bulguları, Tanı 
ÖĞRENİM HEDEFLERİ
Bilişsel Alan:
Katılımcılar Bruselloz hastalığına ilişkin; 
Vaka tanımını söyleyebilmeli
1. 
Etkeninin temel özelliklerini sıralayabilmeli
2. 
Hayvanlarda ve insanlarda hastalık yapan türleri sayabilmeli
3. 
Hayvanlarda ve insanlarda bulaş yollarını açıklayabilmeli
4. 
Risk gruplarını sıralayabilmeli
5. 
Klinik belirti ve bulgularını tanımlayabilmeli
6. 
Hastalık formlarını sınıflandırabilmeli 
7. 
Komplikasyonlarını söyleyebilmeli
8. 
Kullanılabilecek laboratuar yöntemlerini sayabilmeli
9. 
Laboratuar bulgularını ayrıştırabilmeli
10. 
Klinik ve laboratuar bulgularını yorumlayabilmeli
11. 
YÖNTEM:
Görsel işitsel eğitim araçları ile anlatım
Beyin fırtınası 
Vaka tartışması
Küçük grup çalışması 
SÜRE: 45 dk 
ARAÇ GEREÇ: 
Küçük çalışma grubu masaları
Renkli karton
Postit
Flip chart, kağıtları, kalemleri
Barkovizyon, CD
Form
BRUSELLOZ
Bruselloz, hayvanlardan insanlara bulaşan, hafif belirtilerden ağır klinik tablolara kadar 
değişebilen, akut veya kronik seyirli olabilen, belirti ve bulguları spesifik olmayan ve birçok 
hastalığı taklit edebilen sistemik bir enfeksiyon hastalığıdır. Ülkemizde ve gelişmekte olan 
ülkelerde yaygın görülen, ekonomik kayıplara neden olması ve gıda güvenliğini doğrudan 
etkilemesi nedeniyle önemli halk sağlığı sorunu oluşturan bir zoonozdur.  Hastalık, Akdeniz 
ateşi veya Malta ateşi gibi isimlerle de anılmaktadır. 

Zoonotik Hastalıklar Hizmet ‹çi  Eğitim Modülü - Zoonotik Hastalıklar
- 33 -
HASTALIK ETKENİ  
Brucella bakterisi, 0.6-1.5 μm boyunda, küçük, Gram negatif, hareketsiz, spor 
oluşturmayan, aerop veya mikroaerofil özellikte kokobasildir. Sıvı besiyerinden hazırlanan 
preparatlarda 4-6’lı zincirler oluştururlar. Bütün türler katalaz pozitiftir ancak oksidaz ve üreaz 
aktiviteleri ve H
2
S oluşturmaları değişkendir. 
Brucella bakterilerinin ideal üreme ısısı 37°C’dir, 
ancak 20-40°C’de de üreyebilirler. 
Brucella türlerinin çoğu aerop ortamda ürerler. B. abortus ve B. suis ise mikroaerofildir ve 
özellikle primer izolasyon için %5-10 CO
2
’e ihtiyaç duyarlar. 
Brucella bakterilerini üretebilmek 
için Brain-Heart İnfüzyon (BHİ) besiyeri, 
Brucella agar, kanlı agar, çukulata agar, karaciğer 
infüzyon agar, triptik soy agar gibi besiyerleri kullanılabilir. Kan kültüründe, geleneksel 
yöntemler kullanılıyor ise inkübasyon süresi yaklaşık 3 hafta olmalıdır. Ancak son yıllarda 
kullanılan otomatize kan kültür sistemlerinde inkübasyon süresi 7 günün altına inmiştir. 
Brucella türleri için antibiyotik duyarlılık testlerinin rutin çalışılması önerilmez. 
EPİDEMİYOLOJİ 
Bruselloz, esas olarak hayvanların hastalığıdır. Hastalık çoğunlukla hayvanlardan 
insanlara, kontamine süt ve süt ürünleri ile bulaşır. Hasta hayvanlarla temas ve diğer hayvansal 
ürünlerle de bulaşabilir. 
Pek çok hayvan türünde hastalık gelişebilir. İnsanlardaki hastalık sıklıkla hayvanlardaki, 
özellikle çiftlik hayvanlarındaki hastalık ile ilişkilidir. Bruselloz epidemiyolojisinde yabani 
hayvanların rolü tartışmalıdır.  
Brucella türlerine göre önemli rezervuar görevi gören hayvanlar 
ve 
Brucella türlerinin insanlarda enfeksiyon yapma sıklığı Tablo 1’de özetlenmiştir. Brucella 
türlerinden; 
B. abortus, B. melitensis, B. suis ve nadiren de B. canis insanlarda hastalığa neden 
olur. Bu türler içerisinde en virülan olanı
 B. melitensis’dir.  B. canis ise virülansı en düşük 
etkendir. Diğer 
Brucella türlerinin insanlarda hastalık yapması çok nadirdir. 
Tablo 1. Brucella türleri ve hayvan rezervuarları
Tür
Rezervuar
Diğer konakları
Dünyada insanlarda 
yaygınlığı
B. melitensis
Koyun, keçi, deve
Sığır, antilop
++++ (olguların %70’i)
B. abortus
Sığır, manda, çakal, sırtlan
At
+++ (olguların %25’i)
B. suis
Domuz, kurt, tilki
Sığır, geyik
++ (olguların %5’i)
B. ovis
Koyun
-
Yok
B. canis
Köpek
-
Nadir
Hayvanlarda bruselloz, Avrupa ülkelerinde de görülmekle birlikte Akdeniz ülkeleri 
(Fransa, Portekiz, İspanya, Malta, Yunanistan ve Türkiye), Afrika, Asya ve Latin Amerika 
ülkeleri ve özellikle de Brezilya ve Meksika’da hastalık prevalansı yüksektir. İnsanlarda bruselloz 
bütün dünyada yaygın olmasına rağmen gerçek insidansı bilinmemektedir. Ülkeden ülkeye 
hastalığın insidansı ve prevalansı değişmektedir.  İnsanlarda bruselloz sıklığı hayvanlardaki 
sıklık ile paralellik gösterir.
Bruselloz Türkiye’de endemik olarak görülmektedir. Olgular, özellikle İç Anadolu, 

Zoonotik Hastalıklar Daire Başkanlığı
- 34 -
Doğu ve Güneydoğu Anadolu illerinde yoğunlaşmaktadır. Ülkemizde hasta sayısı  yıllara 
göre gittikçe azalmasına rağmen, insan ve hayvan brusellozu henüz ülkemizde kontrol altına 
alınamamıştır.
 HASTALIĞIN BULAŞMA YOLLARI
Hayvanlarda Bulaş
I. 
Brucella türleri, sığır, koyun, keçi, domuz, koç gibi hayvanlarda özellikle testis, meme, 
uterus gibi genital organlara yerleşir. Bu hayvanlarda yavru atma, infertilite, ateşle seyreden 
kronik ve bulaşıcı bir hastalığa neden olur.  Enfekte hayvanların genital akıntıları, sütleri, atık 
yavruları, plasentaları, fötal sıvı ve membranları ile çevre, meralar, gıdalar ve sular kontamine 
olur. Güneş ışığını az alan kontamine toprakta, hayvan dokularında, süt veya uterus akıntıları 
içinde bakteri uzun süre canlılığını korur (Tablo 2).  Enfeksiyon, hayvanlara gastrointestinal 
kanal yoluyla, oral mukozalardan, konjonktival yol ile, kontamine materyallerle doğrudan 
temas sonucu  ya da cinsel yolla bulaşır.
İnsanlarda Bulaş
II. 
İnsanlara bulaş; insandan insana bulaş, kontamine çevreden bulaş,  meslek hastalığı 
olarak bulaş ve gıda kaynaklı bulaş başlıkları altında dört grupta toplanabilir.
İnsandan insana bulaş:  Bu tür bulaş son derece nadirdir.  Çok seyrek cinsel ilişki 
ile bulaş olabileceği belirtilmektedir.  Kan bağışı veya organ bağışı ile 
Brucella enfeksiyonu 
bulaşma riski vardır. 
Kontamine çevreden bulaş:  Yerleşim birimlerinde yaşayan hayvanların, özellikle 
atık yavruları, plasenta atıkları ve diğer hayvan çıkartıları ile yakın çevre kontamine olur. 
Kontamine alanlarda oluşan tozun inhalasyonu, kurumuş ve toz haline gelmiş hayvan dışkılarının 
kontaminasyonu ile teorik olarak inhalasyon brusellozu oluşabilir. Yalnız bu tür bulaşları 
dökümante etmek pek mümkün görünmemektedir. Kontamine çevre ile doğrudan temas ile de 
enfeksiyon bulaşabilir.
Su kaynakları ve çevre yine yavru atık materyalleri ile kontamine olur. Yağmur suları 
ile de bu kontaminasyon çevreye yayılır. 
Brucella türleri toz, hayvan gübresi, su, sulak alan, 
atık yavru, toprak, et ve süt ürünlerinde uzun süre canlılığını korur. Bu maddelerde bakterinin 
canlı olarak kalabilme süresi;  maddenin özelliği, bakteri sayısı, ısısı, pH, güneş ışığı ve diğer 
mikroorganizmaların bulunmasına bağlıdır (Tablo 2).
Mesleki bulaş: Bazı meslek gruplarında 
Brucella enfeksiyonuna yakalanma riski 
fazladır. Hayvan çiftliklerinde, özellikle sığır, koyun, keçi ve domuz çiftliklerinde çalışanlar, 
veterinerler, suni dölleme işi ile uğraşanlar enfekte hayvan ile temas olasılığı açısından yüksek 
risk gruplarıdır. Hayvancılık yapan aile bireyleri, hasta hayvan yavrularına bakan çocuklar, 
hayvansal gıda üretiminde ve hazırlanmasında çalışanlar   (kasaplar, et paketi yapanlar, süt ve 
süt ürünleri hazırlama işinde çalışanlar),  yün ve deri ile uğraşanlar bulaş riski taşıyan gruplardır. 
Bu enfeksiyon, kontamine materyal ile doğrudan temas, yaralanma sonucu bulaş ya da tozların 
inhalasyonu ile de bulaşabilir. 
Bakteri izolasyonu ile uğraşan laboratuarlarda çalışan hekim ve teknisyenler de bulaş 
açısından özel meslek gruplarıdır.
Gıdalarla bulaş:  Kırsal kesimde brusellozun esas bulaş yolu kontamine gıdaların 
tüketilmesidir. Kaynatılmadan hazırlanan süt ve süt ürünlerinin tüketilmesi, toplumda 
enfeksiyonun en önemli kaynağıdır. Hasta hayvanlardan elde edilen sütlerde bol miktarda 
Brucella bakterisi bulunur.  Bu kontamine sütlerden hazırlanan, tereyağı, krema, dondurma, taze 
peynir, enfeksiyonun bulaşında rol oynayan önemli süt ürünleridir. Koyun veya keçi sütlerinden 
hazırlanan yumuşak peynirlerde, peynirin soğuk koşullarda saklanılması durumunda bakteri 

Zoonotik Hastalıklar Hizmet ‹çi  Eğitim Modülü - Zoonotik Hastalıklar
- 35 -
canlılığını 6 ay kadar korur. Bu tür peynirler 6 aydan önce tüketilmemelidir. Fermentasyon 
ile hazırlanan katı peynir, yoğurt ve ekşitilmiş sütte enfeksiyonun bulaşma riski daha azdır. 
Brucella bakterisi, asit ortamda, pH<4’ de hızlı ve pH<3.5’ te canlılığını çok hızlı kaybeder. 
Yapılan çalışmalar 
Brucella bakterisinin, tereyağda 142 gün, dondurmada 30 gün, tuzlanmış 
domuz etinde 3 hafta, %10 tuz içeren salamura peynirde 45 gün, %17 tuz içeren salamura 
peynirde 1 ay canlı kaldığı bildirilmektedir.
Et ve et ürünleri ile bulaş riski daha azdır. Hasta hayvanlardan elde edilen kırmızı ette 
bakteri konsantrasyonu az olmasına rağmen,  karaciğer, dalak, böbrek, meme ve testislerde 
bakteri konsantrasyonu yüksektir.  Et ürünlerinin hiçbiri çiğ tüketilmemelidir.
Ülkemizde pastörize edilmeden kullanılan süt ve süt ürünleri hastalık açısından önemli 
bir risk oluşturmaktadır. HIV ile enfekte veya aklorhidrisi olan hastalarda, kontamine gıdaların 
tüketimi, hastalık oluşumu açısından önemli risk oluşturmaktadır.
Tablo 2. Brucella abortus ve Brucella melitensis’in değişik ısı veya ortamlarda canlı kalma 
süreleri
Ortam
Isı veya ortam
Canlı kalma süresi
B. abortus
Katı yüzeyler
< 31
0
C, güneş ışığında
4-5 saat
Çeşme suyu
- 4
0
C
114 gün
Göl suyu
37
0
C, pH 7.5
< 1 gün
Göl suyu
8
0
C,  pH 6.5
> 57 gün
Kuru toprak
≈20 
0
C
<  4
Nemli toprak
< 10 
0
C
66 gün
Hayvan gübresi
Yaz mevsimi
1 gün
Hayvan gübresi
Kış mevsimi
53 gün
Sulu hayvan çıkartıları
Açık toplama tankı
7 hafta
Sulu hayvan çıkartıları
12
0
C tank
> 8 ay
B. melitensis
Buyyon
pH > 5.5
> 4 hafta
Buyyon
pH 5
< 3 hafta
Buyyon
pH 4
1 gün
Buyyon
pH < 4
< 1 gün
Yumuşak peynir
37
0
C
48-72 saat
Yoğurt
37
0
C
48-72 saat
Süt
37
0
C
7-24 saat

Zoonotik Hastalıklar Daire Başkanlığı
- 36 -
RİSK GRUPLARI
Brusellozda,  bilinen risk grupları Tablo 3’te özetlenmiştir.
Tablo 3. Brusellozda Risk Grupları
Meslek hastalığı
Sığır besicileri ve süt hayvancılığı 
• 
yapan çiftliklerde çalışanlar
Hayvan bakıcıları
• 
Aile hayvancılığı yapanlar
• 
Çobanlar
• 
Sütçüler
• 
Veterinerler
• 
Mezbaha işçileri
• 
Et paketleme işleminde çalışanlar
• 
Süt ürünleri işletmelerinde çalışanlar
• 
Deri ve yün işleri ile uğraşanlar
• 
Fötal buzağı serumu toplayanlar
• 
Laboratuar çalışanları 
• 
                                                                          
Avcılar
Aile hayvancılığı yapılması durumunda 
bütün aile bireyleri
Pastörize olmayan süt ve süt ürünlerini 
tüketenler
Brusellozun hiperendemik olduğu bölgeler 
veya ülkelere seyahat edenler
KLİNİK SEMPTOMLAR
Bruselloz, vücutta herhangi bir organ sisteminin tutulabildiği sistemik bir hastalıktır.  
Başlangıç semptomları sessiz veya akut olabilir. İnsanlardaki inkübasyon periyodu 1-3 hafta 
ile 3 ay arasında değişmektedir. 
Brucella türlerinde oluşan klinik tablo sıklıkla benzer olmakla 
birlikte nadiren değişebilir. En ağır klinik tablo 
B. melitensis’te izlenirken, B. suis ve B. abortus 
bunu izler. Semptomların süresine göre hastalığın sınıflandırılması;
Akut bruselloz:
• 
 Hastalık semptomlarının süresi 8 haftadan az ise, hastalar bu grupta 
değerlendirilir.  Hastalar genellikle bakteriyemiktir, yüksek ateş ile beraber diğer 
sistemik semptomlar eşlik eder.
Subakut bruselloz:
• 
 Hastalık semptomlarının süresi 8-52 hafta arasında olan hastalar 
subakut bruselloz olarak değerlendirilir.
Kronik bruselloz:
• 
 Hastalık semptomlarının süresi 1 yıldan daha uzun olan hastalar bu 
grupta değerlendirilir. Hastalık semptomları daha hafiftir.   Kan kültür pozitiflik oranı 
oldukça düşüktür. 
Lokalize form:
• 
 Herhangi bir organ tutulumunda ise hastalık fokal veya lokalize olarak 
tanımlanır. Fokal hastalık akut formun komplikasyonu olarak görülebileceği gibi, kronik 
brusellozun klinik tablosuna da eşlik edebilir. 
Brusellozun başlangıç semptomları hastalığa özgü değildir. Başlangıç döneminde 
sıklıkla halsizlik, baş ağrısı, sırt ağrısı, ateş, terleme, dikkat kaybı olabilir. Hastalık ilerledikçe 
gastrointestinal semptomlar; karın ağrısı, bulantı, kusma, sarılık, ishal ve/veya kabızlık 

Zoonotik Hastalıklar Hizmet ‹çi  Eğitim Modülü - Zoonotik Hastalıklar
- 37 -
izlenebilir. Artralji hastaların %85’inde izlenir. Bazı hastalar ağızlarında garip tattan yakınırlar. 
Depresyon görülebilir ve bu semptom, diğer semptomların ağırlığından bağımsızdır. Somatik 
şikayetlerin fazlalığı ile karşılaştırıldığında fiziksel anormallikler daha nadirdir. Lenfadenopati 
%10-20 oranında görülebilir.  Splenomegali veya hepatomegali olguların %20-30’unda vardır. 
Hastalar genellikle bruselloz tanısı konmadan önce ateş nedeni ile nonspesifik antibiyotik 
tedavisi aldıkları için klinik tabloda farklılıklar görülmekte ve kan kültüründe bakteriyi 
izole etme oranı düşmektedir. Önceden antibiyotik kullanım öyküsü olmayan ve uzun süre 
antibiyotik verilmeden takip edilen hastalarda ondülan ateş görülebilir. Günümüzde hastaların 
teşhisi erken konulup ve hemen tedaviye başlanıldığı için bu ateş formu gözlenmemektedir. 
Ülkemizde hastaların çoğunluğunda klinik form akut brusellozdur, bunu subakut bruselloz 
takip eder. Kronik bruselloz ise daha az oranda görülmektedir.
Asemptomatik veya subklinik bruselloz, genellikle çiftçiler, mezbahane çalışanları ve 
veterinerlerde gözlenir. Hastada, hastalığın semptom ve bulguları yoktur. Tanı, pozitif seroloji 
ile konur.
 Akut formda; hastada çoğunlukla ateş, halsizlik, iştahsızlık, baş ağrısı, sırt ağrısı, kilo 
kaybı, miyalji ve artralji vardır. Hastaların %85’inden fazlasında ateş 38.5°C’nin üzerindedir. 
Splenomegali ve hepatomegali hastaların %6-35’inde gözlenmektedir. Herhangi bir organ 
tutulumu olabilir, ancak en sık artrit (%40-50) izlenir. 
Subakut bruselloz; eksik veya yetersiz antibiyotik tedavisi ve yanlış tanı nedeniyle 
uygunsuz antibiyotik tedavisi alan hastalarda izlenir. Bu form, farklı klinik tablolarda karşımıza 
çıkmaktadır. Ülkemizde nedeni bilinmeyen ateş tanısı ile takip edilen hastaların çoğunluğunu 
subakut bruselloz oluşturmaktadır. Semptomlar genellikle hafiftir ve lokal organ yerleşimleri 
görülebilir. 
Kronik brusellozda klinik tablo, kronik yorgunluk sendromuna benzer. Bu klinik tablo 
çocuklarda nadir izlenirken yaşlılarda sık görülür. Hastalar genellikle depresyon gibi psikiyatrik 
semptomlardan, halsizlik, çabuk yorulma, güç kaybı, terleme ve kilo kaybından yakınır. Ateş 
nadirdir ve genellikle lokal semptomlar izlenir. Kronik brusellozda semptomlar uzun süre sonra 
tekrarlayabilir. 
KOMPLİKASYONLAR
Gastrointestinal Sistem
İştahsızlık, bulantı, kusma, karın ağrısı, ishal veya konstipasyon gibi gastrointestinal 
sistem  şikayetleri bruselloz hastalarının yaklaşık %70’inde vardır. Patolojik lezyonlar Peyer 
plaklarının enflamasyonu ile birlikte intestinal mukozanın hiperemisidir. 
B. melitensis’in neden 
olduğu koliti olan hastalarda radyografik ve histolojik olarak akut ileit gösterilmiştir. Bruselloza 
bağlı gastrointestinal kanama da görülebilir.
Hepatobiliyer Sistem
Brusellozda karaciğer tutulumu ile sık karşılaşılır. Akut brusellozda karaciğer 
enzimlerinde hafif artış görülebilir. Bu bulgular granulomatöz veya nonspesifik hepatite 
bağlıdır. Ancak brusellozda karaciğer ve dalağın etkilenmesi genelde hafiftir ve antimikrobiyal 
tedavi ile düzelir. 
Brusellozda nadiren spontan bakteriyel peritonit ve akut kolesistit de görülebilir.