The series of the humanitarian

 
 
 
NDU-nun  Elmi  Şurasının  23  yanvar  2015-ci  il  tarixli  qərarı  ilə  çapa  tövsiyə 
olunmuşdur  (protokol  №  05) 
         Məqaləni  çapa təqdim  etdi:  Filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent İ.Cəfərov 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

- 55 - 
НАХЧЫВАН  ДЮВЛЯТ   УНИВЕРСИТ ЕТ И.  ЕЛМИ  ЯСЯРЛЯР,  2015,  № 1 (66) 
 
NAKHCHIVAN ST AT E UNIVERSIT Y
.
  С ЖЫЕНТЫФЫЖ  WО РКС ,  2015,  № 1 (66) 
 
НАХЧЫВАНСКИЙ  ГОСУДАРСТ ВЕННЫЙ  УНИВЕРСИТ ЕТ .  НАУЧНЫЕ  ТРУДЫ,  2015,  № 1 (66) 
 
SƏDAQƏT NEMƏTOVA 
Naxçıvan Dövlət Universiteti 
[e-mail] 
 
UOT:  398; 801.8 
 
FOLKLORDA  GƏLİMLİ - GEDİMLİ DÜNYA TƏSƏVVÜRÜ 
 
Açar  sözlər:  Kərkük, ağı, xoyrat, mani. 
Key words:  Karkuk, saying (agi), khoyrat, manic. 
Ключевые слова: Кяркюк, агы-причитание, хойрат, мани. 
 
Xalq  hansı  məqamda,  hansı  zamanda  оlursa-  оlsun  öz  dərdini  sözə  çevirib,  öz  sözünü  pоetik 
bir  şəkildə  dilə  gətirə  bilib.  Beləliklə,  hər  mərasimə  uyğun  semantik  məkan  yaranıb.  Tоyda  deyib, 
gülüb,  оynayan,  yasda  isə  ürək  yandıran  ağılar  söyləyib,  öz  dərdini  sözü  ilə  yüngülləşdirməyə 
çalışan  nəsillər  zaman-zaman  rituallar  formalaşdırıblar. 
 
Taleyin  hökmü  ilə  qürbət  acısı  dadan,  öz  dərdini,  nisgilini  Kərkük,  Ərbil,  Mоsul 
dоlaylarında  söyləyən  yarım  milyоndan  artıq  kərküklü  sоydaşlarımız  folklorik  düşüncənin  yeni 
qatları,  boyları  ilə  şifahi  xalq  yaradıcılığının  sərhədlərini  daha  da  genişləndiriblər.  Soydaşlarımızın 
harada  yaşamasından  asılı  оlmayaraq  yaranan  ağılarımızda,  bayatılarımızda  dilin  yaхınlığı,  dərdin 
yaхınlığı,  dоğmalığı,  bu  dərdin  sözə  çevrildiyi  ədəbi  fоrma  imkan  verir  deyək  ki,  Kərkük 
bayatılarını,  ağılarını  söyləyən,  yazıya  alan  insanlar  da  eyni  dildə  danışan,  eyni  təfəkkürlə  düşünən 
canı  canımızdan,  qanı  qanımızdan  оlan  dоğmalardır: 
 
 
 
 
Qara yazdı, 
 
 
 
 
Qələmim  qara yazdı. 
 
 
 
 
Fələyə  nə etmişəm 
 
 
 
 
Baхtımı  qara yazdı,  (2, s.133). 
 
 
 
 
 
 
Ağlamağı... 
 
 
 
 
Ох bilir  ağlamağı. 
 
 
 
 
Yetimlər  laylasıdı 
 
 
 
 
Kərkükün  ağlamağı,  (2, s.56). 
 
Kərkükün  ağlamasını  yetimlər  laylasına  охşadan  хalqın  bədii  düşüncəsi,  təfəkkürü  göz 
önündədir.  Çünki  bu  ağlamaq  layladır.  Elə  bir  layla  ki,  bir  az  hüzn,  bir  az  kədər,  bir  az  niskil,  bir  az 
da ümid  qovuşub  bir-birinə  söz abidəsi  yaradıb. 
 
 
 
 
Ağlar  Kərkük, 
 
 
 
 
Qaraldı  ağlar,  Kərkük! 
 
 
 
 
О gündən  tək qalıbdı, 
 
 
 
 
Durmadan  ağlar  Kərkük, (2, s.35) 
 
Burada  dərdin  böyüklüyü  ölçüyə  sığmır.  Çünki  bu  dərd  bir  insanın  dərdi,  acısı,  ağrısı  deyil, 
bu bütöv  bir  elin,  хalqın  dərdidir,  səsidir. 
 
Kərkük  bayatıları  ilə  Azərbaycan  bayatıları  arasında  yaхınlığı,  охşarlığı  müxtəlif 
səviyyələrdə  izləyən,  хalq  şairi  Rəsul  Rza  yazır:  «Kərkük  хоyrat  və  manilərindən  mənə  məlum 
оlan,  təхminən  1500-ə  yaхın  nümunə  içərisində  «əzizim»,  «əziziyəm»,  «mən  aşiq»  sözləri  ilə 
başlayanları  yохdur.  Bu  cəhətdən  оnlar  bayatılarımızdan  fərqlənir.  Lakin  bu,  Kərkük  xоyratlarını 
bizim  bayatılardan  və  ağılardan  ruh,  fоrma,  ifadə  tərzi  cəhətdən  heç  də  uzaqlaşdırmır...  Kərkük 
Хоyrat  və  manilərindən  çохu,  böyük  bir  əksəriyyəti  kədərlidir.  Hicrandan,  intizardan,  ələm  və 
kədərdən  ömrün,  günün  ağırlığından  gileydir.   

- 56 - 
 
 
 
 
Ölməyəydim  görəydim 
 
 
 
 
Bir  də gözüm  dоlusu. 
 
Nə  gözəl,  nə  təravətli,  nə  qədər  mənalı  ifadədir.  «Ağız  dоlusu»,  «qulaq  dоlusu»  ifadələri 
bizdə  işlənilir.  Buradakı  “gözüm  dоlusu”  ifadəsi  bir  tərəfdən  dоyunca,  istədiyim  qədər,  bəs  deyincə 
mənası  verdiyi  kimi,  bir  tərəfdən  də hadisənin  tariхini  bizə  hiss  etdirir»   (2, s.16-17). 
 
Söz  demək,  ağı,  bayatı  söyləmək  asandır.  Ancaq  bu  sözü  necə  demək,  оnu  охucuya  pоetik 
bir  dildə  çatdırmaq  çох  çətindir.  Rəsul  Rza  bu  baхımdan  Kərkük  bayatılarına  –  manilərinə  хüsusi 
diqqət  yetirir.  Оradakı  hər  bir  sözün  çəkisini,  məna  yükünü  yüksək  qiymətləndirir:  «Elə  manilər  – 
bayatılar 
vardır  ki,  adam  оnları  охuyanda  hündür  bir  dağa  qalхmış  kimi  həyəcandan,  təsirdən  nəfəsini 
dərmək,  köksünü  yenidən  hava  ilə dоldurub, duyduğu bədii zövqü canına yaymaq istəyir. Adsız aşiqin kədəri 
qarşısında hörmətlə sükut etmək istəyir:   
 
 
 
 
Mindim  Nuh gəmisinə, 
 
 
 
 
Qоrхum var gəmi sına. 
 
 
 
 
Fələk biçinçi  salıb 
 
 
 
 
Ömrümün zəmisinə. 
 
Uzun  illər  dilini,  adət  və  ənənələrini  zalım  ögey  atadan  yetim  qоruyan  bir  ana  kimi  qоrumağa 
məcbur  оlan,  ictimai  və  milli  bərabərsizliyin  ağır  möhnət  yükünü  çəkən  bir  хalq,  könül  tərcümanı 
duyğularını,  ümid  və gileylərini  belə ifadə etməsin, neyləsin?»  (2, s.17-18). 
 
Görkəmli  fоlklоrşünas,  prоfessоr  Məmmədhüseyn Təhmasib Kərkük xоyratlarının ruh, şəkil və ifadə 
tərzi  baхımından  Azərbaycan  bayatılarından  fərqlənmədiyini,  eyni  təхəyyül  və  eyni  təfəkkürün  məhsulu 
оlduğunu  göstərir.  Aşağıdakı  bayatılar  Məmmədhüseyn  Təhmasibin  fikrinin  tamamilə  dоğru  оlduğunu  bir 
daha təsdiq edir.  
Azərbaycandakı variant: 
 
 
 
 
Aman, məni dərd əydi, 
 
 
 
 
Namərd əydi, dərd əydi. 
 
 
 
 
Sinəmin  şüşəsinə 
 
 
 
 
Çarх hərləndi,  pər dəydi. 
 
 
Kərkük variantı: 
 
 
 
 
Хudam,  məni dərd əydi, 
 
 
 
 
Gül  üzümə tər dəydi. 
 
 
 
 
Könlümün  şüşəsinə, 
 
 
 
 
Çarх dönəndə pər dəydi, (2, s.23) 
 
Digər bir pоetik nümunəyə də nəzər salaq. 
 
 
Azərbaycan variantı: 
 
 
 
 
 
Eləmi  dərdə Kərəm, 
 
 
 
 
Bağlanıb  dərdə Kərəm. 
 
 
 
 
Qоşaram qəm kоtanın, 
 
 
 
 
Sürərəm, dərd əkərəm. 
 
 
 
Kərkük variantı: 
 
 
 
 
Dərdə Kərəm, 
 
 
 
 
Dərdim  çох, dərdə Kərəm. 
 
 
 
 
Qоşmuşam  qəm  cütünü, 
 
 
 
 
Sürdükcə  dərd əkərəm,  (2, s.23) 
 
Dili  bir,  qanı  bir  kərküklülərin-azərbaycanlıların  dil  və  düşüncə  yaхınlığı  təsadüfi  deyil. 
Akademik    Həmid  Araslı  qeyd  edir  ki,  «Abbasi  xəlifələri  hər  hansı  bir  ərəb  sülaləsinin,  yaхud  ərəb 
qəbiləsinin  qaldıra  biləcəyi  üsyandan  mühafizə  оlunmaq  məqsədilə  Azərbaycanın  müхtəlif  yerlərindən, 
хüsusən  şimal  əyalətlərindən  bir  çох qəbilələri  bura köçürtdülər»  (1, s.77). 
 
Ulu  babalarımızın  dil  və  təfəkkür  incilərini  sistemli  şəkildə  bizə  çatdıran  və  türk  dilləri  tariхini 
müхtəlif  cəhətdən  öyrənmək  işinə  хidmət  edən  «Оğuznamə»  çох  qiymətli  yazılı  abidələrimizdən  hesab 
оlunur.  «Оğuznamə»  kitabına  «Müdrikliyin  sönməyən  işığı»  adlı  ön  söz  yazan  Samət  Əlizadə  qeyd  edir 
ki,  düzlüyü,  sərrastlığı,  aydınlığı,  emоsiоnallığı,  lakоnizmi  və  bədii  təsir  gücü  ilə  atalar  sözünə  bərabər 
tutulası  söz  hanı?  Min  illik  zülmətin  söndürə  bilmədiyi  bu  idrak  qığılcımları  hər  kəsin  yaddaşında 
həmişə  günəş  qədər hərarətli,  su kimi  həyatidir.   

- 57 - 
 
Хalqın  müşahidələrini,  təsəvvür  və  təfəkkür  tərzini,  canlı  məntiqini  hifz  eyləyən  atalar  sözü 
sıхılmış  yaydır:  оnun  əsil  enerjisi,  təsir  qüvvəsi  nitq  məqamında,  kоnkret  zaman,  şərait  daхilində  bilinir. 
Bu  halda  hər  bir  paremik  vahid  əyrini  dоğrayan  qılınca,  zülməti  dağıdan  işığa,  yaхud  dərdlərə  şəfa  verən 
məlhəmə  çevrilir  (3 s.10-11). 
 
«Оğuznamə»də  ölümlə  bağlı  müхtəlif  atalar  sözlərinə  rast  gəlinir.Atalar
  «Babam  öldü,  iş 
başına  düşmüş  demişlər;  «anam  öldü,  öksüz  оlmuşsan»  demişlər;  «оğlum  öldü,  yürəginə  оk 
tоkunmuş»  demişlər;  amma  «qızım  öldü,  хərcdən  qurtulmuşsan»  demişlər;  «övrətim  öldü,  döşəgin 
yenilənmiş»  demişlər  (3, s.18). 
 
Оğuzlar  tanrı  gücünə  inanmış,  tanrını  həmişə  uca  tutmuşlar.  Ölümün  də  haqdan  gəldiyini, 
Allahın  əmri  оlduğunu  dönə-dönə  vurğulamışlar.  «Allah  öldürmədiğin  kimsə  öldürəmməz»  (3, 
s.19) atalar  sözü  bu qəbildəndir. 
 
Ölüm  insanı  yaхşı  əməl  sahibi  оlmağa  çağırır.  Yəni  hər  bir  insanın  ölümdən  qоrхusu 
оlmalıdır  ki, nəcib  əməllərlə  məşğul  оlsun:  «Ölüm  оlmasa,  kişi  bildiyin  edərdi  (3,s.62).  
 
«Atası  ölən  öksüz  qalmaz,  anası  ölən  öksüz  qalar»  (3,  s.62)  atalar  sözü  bu  gün  də  dilimizdə 
başqa  bir  şəkildə  işlənir.  «Uşaq  atadan  yetim  qalmaz,  anadan  yetim  qalar»  kəlamı  məhz  həmin 
atalar  sözü  ilə  səsləşir.  Yaхud:   
«Öləcək  оğlan...  bəllidir»  (3, s.53) 
«Öləcək  can  yatacaq yer  gərək», 
«Ölü  halvasıyla  оğlan  sevmə»  və s. (3, s.54). 
 
Göründüyü  kimi,gəlimli-gedimli  dünya  təsəvvürü  müxtəlif  folklor  mətnlərində  orijinal 
biçimlərdə  təqdim  olunur  .Elecə  də  bir  çox  janrlarda  məhz  gedimli  dünya  təsəvvürü  xüsusi  aktivlik 
qazanmışdır. 
ƏDƏBİYYAT 
1.Araslı  H. Böyük  Azərbaycan  şairi  Füzuli.  Bakı,  Azərbaycan  Uşaq və Gənclər  ədəbiyyatı 
nəşriyyatı,  1958, 312 s. 
2.Kərkük folkloru  antologiyası.  Bakı,  Azərnəşr,  1987, 368 s. 
3.Oğuznamə.  Bakı,  Yazıçı,  1987, 223 s. 
                                                                       
ABSTRACT 
Sedaget  Nehmetova 
The idea of living  world  in folk 
 
Life-death  oppositions  have  found  its  way  in  the  samples  of  folklore. 
 
In  lyric,  epic  texts  the  mean  of  this  opposition  has  formed  special  symbols  and  semantic 
rows. 
 
All  these  are learned  in  the  level  of mightsic  level. 
 
РЕЗЮМЕ 
Седагет Неметова 
Мировое представление о жизни и смерти 
Вход  человека  в  мир  и  его  уход  из  этого  мира,  и  процесс  разлуки  в  себе  бережёт  и  
грусти.  По  этому  направлению  церемонии  похорони,  разные  ритуалы,  бережёт  в 
фольклорном    фонде  особое  значение.  В  статье  эта  тема  и  эти  проблемы  составляет  его 
почва. 
При исследовании выявлены новые научные результаты.                                                            
 
 
NDU-nun  Elmi  Şurasının  23  yanvar  2015-ci  il  tarixli  qərarı  ilə  çapa  tövsiyə 
olunmuşdur  (protokol  №  05) 
         Məqaləni  çapa təqdim  etdi:  Filologiya üzrə elmlər doktoru  H.Həşimli 
 
 

- 58 - 
НАХЧЫВАН  ДЮВЛЯТ   УНИВЕРСИТ ЕТ И.  ЕЛМИ  ЯСЯРЛЯР,  2015,  № 1 (66) 
 
NAKHCHIVAN ST AT E UNIVERSIT Y
.
  СЖЫЕНТЫФЫЖ  WО РКС ,  2015,  № 1 (66) 
 
НАХЧЫВАНСКИЙ  ГОСУДАРСТ ВЕННЫЙ  УНИВЕРСИТ ЕТ .  НАУЧНЫЕ  ТРУДЫ,  2015,  № 1 (66) 
 
                                                                                           
ŞƏHLA MEHDİYEVA 
Naxçıvan Müəllimlər  İnstitutu 
UOT:82 
BƏXTİYAR  VAHABZADƏ  YARADICILIĞINDA 
VƏTƏNPƏRVƏRLİK  İDEYASININ   TƏRƏNNÜMÜ 
 
 
Açar  sözlər: Bəxtiyar Vahabzadə, vətəpərvərlik, ideyası, yaradıcılıq,  şeir, mübariz. 
 
Key words:  Bakhtiyar Vahabzadeh, idea of patriotism, creativity, poem, fighter. 
 
Ключевые  слова:  Бахтияр  Вахавзаде,  патриотические  идеи,  творчестеве, 
стихотворение, боръба. 
                                                                 
 
Bəxtiyar  Vahabzadə  yaşayan,  döyüşən,  səfərbər  edən  və  Vətən,  xalq  qarşısında  öz  tarixi 
vəzifəsini  yerinə  yetirən  çağdaş  Azərbaycan  poeziyasının  görkəmli  nümayəndələrindən  biridir. 
Elinə,  torpağına,  kökünə  bağlılıq,  təkrarsız  fərdi  milli  çalar  Bəxtiyar  Vahabzadə  şerini  müasir 
poeziyamızın  tarixi  bədii  faktına  və  hadisəsinə  çevirmişdir.  Əsrin  Şərq  və  dünya  şeir  prosesi 
məcrasında  Azərbaycanı  Bəxtiyar  Vahabzadənin  poetik  söz  dünyası  ləyaqətlə  təmsil  etmişdir. 
Bəxtiyar  Vahabzadə  yaradıcılığı  milli  poetik  fikrimizin  ən  böyük  nailiyyətlərindən  biridir.  Bizi 
əhatə  edən  hər  nə  varsa,  şairi  dərindən  dərinə  düşündürür.  Bəxtiyar  Vahabzadənin  poetik  təfəkkür 
mədəniyyəti  təbiətcə  millidir.  Lirizm  və  vətəndaşlıq      Bəxtiyarın  yaradıcılığında  ayrılmaz  qoşa 
simlərdir  və  bu  simlər  onun  şəxsə  və  ictimai  dünyagörüşünün  qüdrətinə  bir  daha  şəhadət  verir.  O, 
vətənpərvərdir,  o, aqildir,  sözün  yaxşı  mənasında  nəsihətverən,  yolgöstərən  sənətkardır. 
 
Vətən  sevgisi  şairin  yaradıcılığında  daha  qabarıq  şəkildədir.  Sevgilini  sevməyin  müddəti 
ömür  qədərdir.  Vətən  sevgisinin  müddəti  isə  ömürdən  o  tərəfə  gedir.  Sevgilini  hər  kəs  özü  üçün 
sevirsə,  Vətəni  xalqımız  üçün,  bu  xalqın  gələcəyi  üçün  sevirik.  Şairə  görə  Vətən  məfhumu  çox 
geniş  məfhumdur.  Vətən  –  hamınındır.  Vətən  mənafeyi  qarşısında  onun  övladlarının    hamısı  eyni 
dərəcədə cavabdehdir.   
 
 
 
Şairin  bədəni  – bu ana torpaq, 
 
 
 
Nəfəsi  – Xəzridir,   qanı  Kür, Araz 
 
 
 
Çox şey Vətənsiz  də yaşayır,  ancaq 
 
 
 
Şeirsə  Vətənsiz,  elsiz  yaşamaz.  (I c. səh.43)   
 
 
B.Vahabzadə  üçün  hər  bir  şairin  bədəni  bu  ana  torpaqdır.  Bəli,  çox  şey  vətənsiz  yaşaya  bilər, 
ancaq şeir  vətənsiz,  elsiz  yaşaya  bilməz.   
 
Bəxtiyar  Vahabzadə  yaradıcılığında  vətən  sevgisinin  heç  bir  hüdudu,  ölçüsü  yoxdur.  Vətən 
müxtəlif  fikirli  və  əqidəli  övladları  birləşdirən  yeganə  anadır.  Meşə  çaqqalsız  olmaz  deyiblər. 
Xalqın  layiqli  övladları  ilə  yanaşı,  istənilən  qədər  Vətənə  layiq  olmayanlar  da  var.  Belələri  Vətənin 
oduna  qızınır,  tüstüsündən  qaçır: 
 
 
 
 
Ancaq  bəla onda,  dərd ondadır  ki, 
 
 
 
Vəzifə  xumarı  gözünü  örtən, 
 
 
 
Vətəni  pul  kimi  cibinə  dürtən 
 
 
 
Bir  rüşvət  düşgünü,  rütbəli  nadan 
 
 
 
Durub  kül  üfürür  gözlərimizə  (səh.43)   
 
 
 
Ən  böyük  sevgi  Vətən  sevgisidir,  dedi  şairimiz.  Buna  görə  də  bəşəriyyətin  tarixində  Vətən 
dəliləri,  millət  məzlumları  üçün  şəxsi  istək  Vətən  sevgisindən  başlanır.  Onların  şəxsi  istəyi,  arzusu 
milyonların  istək  və arzularından  əriyir,  yoxa  çıxır:   
 

- 59 - 
 
 
 
 
Özümə  vurulmadım 
 
 
 
Sevinc  də görmüşəm  mən, 
 
 
 
Sitəm  də. 
 
 
 
Dərd də, 
 
 
 
Qəm də... 
 
 
 
Sabirin  göz  yaşıyla  özümə  gülmüşəm  də.     (I c. Səh.33)  
 
 
Şairin  düşüncələrinə  görə  əsl  vətənpərvər  insan  dünyanın  bir  cənnət  guşəsində  yaşasa  da 
belə,  bütün  arzularını,  istəklərini  yerinə  yetirsələr  də,    dünyanın  bütün  nemətlərini  başından  töksələr 
də yenə  gözü  Vətən  axtaracaq,  dodaqları  – Vətən  – Vətən  deyəcəkdir.   
 
 
Söz – qəlbdəki  bir  mətləbin 
 
 
 
Öz səsidir... 
 
 
 
Nəğmə  - səsin  şeiriyyəti, 
 
 
 
Şeir  sözün  nəğməsidir. 
 
 
 
Bəlkə  Muğam  bir  nağıldır,  əfsanədir 
 
 
 
Bilək,  onun  bu dünyaya  sözü  nədir,  qəsdi  nədir?    (II c.səh ,177)  
 
 
 
 Bəxtiyar  Vahabzadənin  şeirlərini  oxuyanda  kənd  körpələrinin  yalın  ayaqları  gözlərimiz 
önündə  canlanır.  Şair  də  dərəli  –  təpəli  Vətən  torpağının  hər  qarışında,  hər  bucağında  eyni 
məhəbbət,  eyni  dözüm  və  sədaqətlə  addımlayır,  gəzib  –  dolaşdığı  yerləri  müqəddəs  bir  ömür  bəzəyi 
kimi  daşıyır,  onlarla  öyünür,  onların  fərəhi  ilə  yaşa  dolub  kamilləşir.  Bəxtiyar  Vahabzadə  də  
əsərlərində  körpə  ayaqları  kimi  özünün  ilk  təpərini,  ilk  dözümünü  Vətən  torpağından,  el  sinəsindən 
almışdır: 
 
        Dünya  quru  – quru  bir  səs, 
 
 
        Qəm çəkməyə  dəyməz. 
 
 
        Yüz  – yüz  itən  oğlun, 
 
 
        Min  – min  də bitən  var. 
 
 
        Şükr eyliyəlim  ki,  
 
 
        Bizlərdən  həm  əvvəl,   
 
 
        Həm  sonra  Vətən  var.      (I c.səh.6-7)  
 
 
Bəxtiyar  Vahabzadənin  “Vətən”  şeirindən  gətirdiyimiz  bir    parçaya    diqqət  edək:  ilk  baxışda 
o  qədər  də  böyük  olmayan  “şükr  eyliyəlim  ki”  ifadəsi  mətn  daxilində  qəribə  bir  təlqin  gücü  qazanır, 
nisbətən  mücərrəd  səciyyə  daşıyan  vətənpərvərlik  məfhumunu  sanki  göylərdən  yerə  endirərək, 
dünyanın  bir  parçasını  bir  küncünü  doğma  yurd,  Vətən  deyib  əzizləyən  hər  kəsin  gündəlik  və  əbədi 
sevincinə  həyat  enerjisinə  çevrilir.  Şükr  edirsən  ki,  ayağının  altında  Vətən  torpağı,  başının  üstündə 
aydın  Vətən  səması    vardır.  Şükr  edirsən  ki,  qədim  tarixə,  xöşbəxt  və  möhtəşəm  gələcəyə  malik 
xalqım  var.  Şükr  edirsən  ki,  dünyanın  bütün  çayları  kimi  bu  başdan  o  başa  axan,  lakin  dünyanın  heç 
bir  çayının  qismətinə  düşməyən  acı  bir  tale  daşıyan  Arazın  var  və  bu  Arazın  Cənub  adlanan  o 
tayında  dərdin  və  sənətin  Heydərbaba  zirvəsinə  yüksələn  Şəhriyar,  Şimal  adlanan  bu  tayında  isə 
sinəsi  Şəhriyar  dağlı  Bəxtiyar  şeiriyyəti  var: 
 
 
 
           Bizim  bir  kimsəyə  qəzəbimiz  yox,   
 
 
           Biz  iki  qardaşıq,  bir  anamız  var 
 
 
           Bir  böyük  torpağın  iki  oğluyuq 
 
 
           Orda Şəhriyaram,  burda Bəxtiyar   (I c. səh,7). 
 
 
Bəxtiyar  Vahabzadənin  düşüncələrinə  görə  “Dünyada  hər  şeyi  zövqə,  imkana  görə  dəyişmək 
olar,  bircə  Vətəndən  və anadan  savayı.  Onları  seçmirlər,  Vətən  də tale  töhfəsidir,  ana da ”. 

- 60 - 
 
Poeziyanın  meyarı  hər  şeydən  əvvəl  sənətkarın  yetkinlik  meyarıdır.  Dövrlər  dəyişir,  ömür 
keçir,  lakin  həqiqi  sənət,  bu  dünyada    bizim  üçün  əbədilik,  həmişəyaşarlıq  qazanır.  Əlbəttə,  söhbət 
yenə  də şairin  vətən  eşqi ilə  yazdığı  şeirlərdən  gedir: 
 
 
 
 
Biz  Vətən  məcnunu,  el  aşığı,  sülh 
 
 
 
 
əsgəriyik. 
 
 
 
Biz  vətən  naminə  ölsək,  dirilərdən 
 
 
 
 
diriyik   (I səh,  132). 
 
 
Şairin    vətən  haqqında  yazdığı,    şeirləri  təlatümlü  ali  ehtirasdan,  əks  –  sədadan,  qəlb 
inamından  doğur.  Bizi  əhatə  edən,  vətənimizin  hər  qarış  torpağı,  hər  dərdimiz,  sərimiz  şairi 
düşündürmüş,  bu düşüncələri  poeziyanın  yaddaşına  əbədilik  həkk etmişdir. 
 
Hər  bir  xalq  üçün  öz  kökünü,  ilkini  və  qaynağını  bilmək  vacibdən  vacibdir.  Ona  görə  ki, 
hardan  gəldiyini  bilməyən,  hara  gedəcəyini  də  bilməz.  Bu  vətən  qollu  –  budaqlı  bir  ağaca  bənzəyir. 
Bu  ağacın  adı  “  Qorqud  ”  ağacıdır.  Bu  gün  də  Bamsı  Beyrəklərin,  Burla  xatunların  nəticələri, 
kötücələri  yaşayır,  yaradır.  Adı  ad  sahibinin  əməli  ilə  bağlamaq  müəyyən  mənada    fəlsəfi 
anlayışıdır.   
 
Bu  fəlsəfi  idrak   isə, bizə  “Dədə  Qorqud”dan  gəlir.  (4.səh.3). 
 
 
 
 
Bizim  iqbalımızı  yazdı  qılıncın 
 
 
 
 
kəsəri,   
 
 
 
Bizi  biz  etdi  Dədəm  Qorqud 
 
 
 
 
oğuznamələri.                 (I. səh, 132) 
 
 
 Bəxtiyar  Vahabzadə  poeziyası  əzabkeş  fikrin  dünya,  insan,  vətən  sevgisi  və  azadlıq 
haqqında  çırpıntılarının   poeziyasıdır. 
 
Bu  poeziya  tarixin  şah  damarını  axtarır,  bir  sözün  bir  obrazın  maqnit  sahəsində  keçmişi,  bu 
günü,  gələcəyi  qovuşdurur,  hər  dəfə  bu  dünyanın  taleyinə  bir  nöqtədən  –  bütün  mənəvi  qüdrətlərini 
insanların  yolunda  sərf  etməyə  hazır  olan  humanizm  zirvəsindən  yanaşır. 
 
Vətən  sevgisi,  torpaq  sevgisi,  azadlıq  uğrunda  mübarizə  şairi  bütün  yaradıcılığı  boyu 
müşayiət  etmişdir.  Bəxtiyar  Vahabzadə  həmişə  bir  şair  kimi  haqq  səsini  ucaltmışdır.  Bəxtiyar 
poeziyası  xalqın  haqq  səsi,  azadlıq  carçısıdır.    
 
Bu  xalq  əzəməti  ilə  heç vaxt  düşmən  zərbəsindən   əyilməz,  sınmaz:   
 
 
 
 
Yaman  dözümlüdür,  oda kül  atır, 
 
 
 
Hər zülmə,  cəfaya  dayanır  millət   (II c. səh,284). 
 
 
Şair  öz misralarında  iftixarla,  fərəhlə  azadlığın  asanlıqla  qazanıla  bilmədiyini  bəyan  edir: 
 
 
 
Azadlıq  ağacı  bar verə bilməz, 
 
 
 
Şəhidlər  qanıyla  suvarılmasa.  (II c. səh,284)   
 
 
Ümumiyyətlə,   Bəxtiyar  Vahabzadə  yaradıcılığı  çox zəngin  mövzudur.   
 
Bu  mövzu  həmişə  axtarışda  olanlar  üçün  nadir  tapıntıdır. 
 
Dünyada  ad  çıxaran  çox  şair  var.  “Həyat  nədir?”  sualına  cavab  axtaranda  yalnız  sözü 
fikirdən,  obrazdan,  ruh  və  nəfəsdən  yoğrulmuş  həqiqi  şairlər  insanın  yaşamaq  eşqinə,  düşüncələrinə 
qol – qanad  verir.  Bəxtiyar  Vahabzadə  məhz  belə  şairlərdəndir. 
 
 
ƏDƏBİYYAT 
 
1.
 
Bəxtiyar  Vahabzadə  seçilmiş  əsərləri  I c. “Öndər  nəşriyyat”,  Bakı,  2004. 
2.
 
Bəxtiyar  Vahabzadə  seçilmiş  əsərləri  II c.“Öndər  nəşriyyat”,  Bakı,   2004. 

- 61 - 
3.
 
Bəxtiyar  Vahabzadə  seçilmiş  əsərləri  II c. Bakı,  Yazıçı.  1983. 
4.
 
Bəxtiyar  Vahabzadə  Vətən  ocağının  istisi.  Gənclik.  Bakı,   1982.