Tibbiyot institutlari talabalari uchun o’quv adabiyoti u. Z. Qodirov A. A. Abdumadjidov
Bolalarda endogen kreatinin klirensining ko’rsatkichlari
Yüklə 0,76 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Bolalarda endogen kreatinin klirensining ko’rsatkichlari
Bolaning yoshi Klirens (ml/min) Kattalardagiga % nisbatda Bolaning yoshi Klirens (ml/min) Kattalardagiga % nisbatda 1 kun 10 7,5 6 oy 55 70 1 oy 28 40 12 oy 65 85 2 oy 30 45 1 yoshdan katta 100 100 3 oy 37 50 Kattalar 100 100 Keyin filtratsiyaning ko’payishi bir me’yorda bo’lib, emizikli davri tugaganida uning tezligi kattalardagiga tenglashadi. Emizikli davrida filtrlanish keskin ortishining sabablari bir nechta: buyrak massasi ko’proq po’stloq modda hisobiga uch marta ortadi, filtrlanishni ta’minlovchi yuza maydoni kattalashadi, buyrakdan oqib o’tadigan qon miqdori ko’payadi. Natijada bir yil davomida buyrakning filtrlash qobiliyati kattalarnikidan farq qilmaydi. Bola hayotining birinchi yili davomida nefron kanalchalari juda jadal o’sadi. Proksimal kanalchalarni qoplagan epiteliy hujayralari balandlashadi, ularning lyuminal (apikal) membranasida mikrovorsinkalar paydo bo’ladi, sitoplazmatik fermentlar faolligi ortadi. Natijada nefronning bu qismida reabsorbsiya jarayoni jadallashadi. Masalan, glyukoza reabsorbsiyasining maksimal miqdori chaqaloqlarda 60 mg/min bo’lsa, emizikli davrida 170 mg/min gacha ortadi, 14 yoshgacha bo’lgan bolalarda 304 mg/min ni tashkil qiladi. Kattalarda bu ko’rsatkich 300-375 mg/min ga teng. Emizikli davrida aminokislota va oqsillarning proksimal kanalchada qayta so’rilishi ham takomillashadi va to’la reabsorbsiyalanish darajasiga yetadi. Distal kanalchalarda natriy va xlor qayta so’rilishining tezligi emizikli devrida ham juda yuqoriligicha qolaveradi. 1,5 yashar bolalarda ham bu ionlarning oxirgi siydikdagi konsentratsiyasi katta yoshdagi odamlardagidan kam bo’ladi. Bolalarda buyrakning siydikni quyultirish qobiliyatining past bo’lishi Genle qovuzlog’ining kaltaligiga va burab teskari oqizuvchi mexanizm yetarli darajada rivojlanmaganiga bog’liq. Bola hayotining birinchi va ikkinchi yili davomida kanalchalarning bo’yiga va eniga tez o’sishi yuqori osmotik konsentratsiyaga ega bo’lgan siydik ajralishini ta’minlaydi. Chaqaloq buyragi fiziologik sharoitda kislota-asos muvozanatina saqlab qolish uchun zarur bo’lgan miqdorda vodorod ionlarini sekretsiya yo’li bilan ajratishini ko’rgan edik. Emizikli davrida moddalar sekretsiyasini ta’minlovchi mexanizmlar ham takomillashadi. Ikki yoshga to’lgan bolalarda aminogippur kislota va penitsillin sekretsiyasining tezligi deyarli kattalardagiga teng bo’ladi. Bolalar buyragining rivojlanishi va faoliyatining takomillashishida tashqi nervlarning ahamiyati juda katta. Yosh hayvonlarda buyrakni nervsizlantirish a’zoning atrofiyalanishiga olib keladi. Emizikli davrida buyrak faoliyatining gormonal boshqarilishi shakllanmagan bo’ladi. Bir-ikki oylik bolalarda gipofizning antidiuretik faolligi kattalardagi ko’rsatkichga teng bo’lsa ham, bir yashar bolalarda bu gormon siydik miqdorini sezilarli darajada kamaytirmaydi. Bunga buyrakning tuzilishi va faoliyati hali yetarli darajada takomillashmagani sabab bo’ladi. Bola 5-7 yoshga to’lib, koptokcha va kanalchalar rivojlanishi tugaganida, gormonal boshqaruv mexanizmlarining shakllanishi nihoyasiga yetadi. Keltirilgan ma’lumotlar ontogenezda buyrak morfologik va funksional jihatdan boshqa a’zolarga nisbatan ertaroq rivojlanishini ko’rsatadi. SIYDIK TARKIBI VA AJRALISHI Siydik hosil qiluvchi mexanizmlarning takomillashishi, bir tomondan, bolaning hayot tarzini o’zgarishlariga, ikkinchi tomondan, o’sish jarayonida oxirgi siydik miqdori va tarkibining o’zgarishiga olib keladi. Bunda siydik ajratish tartibi ham o’zgaradi. Siydik tarkibining asosiy o’zgarishlari osmotik konsentratsiyaning ortishi, siydikchil, kreatinin, natriy xlor miqdorining 2-3 baravar ko’payishi, siydik kislotasi, kaliy va fosfat tuzlari ajralishining kamayishidan iborat bo’ladi. Olti oygacha bola kuniga 20-25 marta siysa, bir yoshdan keyin siydik ajratishlar soni kamayadi va 3-5 yashar bolalar 10 marta, 10-12 yashar bolalar 5- 6 marta siyadi. Bola 2 yoshga to’lgandan keyin qovuqni bo’shatish ixtiyoriy jarayonlar qatoriga o’tadi. Yüklə 0,76 Mb. Dostları ilə paylaş:
|