659
2. Kulliyot – shoir yoki adib asarlarining bir muqovaga olingan yaxlit,
mukammal to‘plami. Sharq kitobatchiligida kulliyot tuzish 13 asrdan an’ana bo‘la
boshladi. Kulliyotlar, ko‘pincha, mualliflarning o‘zlari tomonidan tuzilgan. Ba’zi
kulliyotlar esa, ijodkorning vafotidan keyin boshqa kishilar (ko‘proq kotiblar)
tomonidan tuzilgan. Jumladan, Abdurahmon Jomiy o‘zi tuzgan kulliyotiga 37
asarini kiritgan. Alisher Navoiy asarlarining ham jahon qo‘lyozma xazinalarida
o‘ndan ortiq kulliyotlari mavjud. Alisher Navoiy umrining oxrida o‘z asarlarining
kulliyotini tuzdi va unga faqat o‘zbek tilidagi 26 asarini kiritdi. Bu kulliyot Xirotda
1496-1500 yillarda tasnif etildi. Uni ulug‘ xattot Darvesh Muhammad Toqiy besh
yil davomida ko‘chirib tamomladi. (Turkiya, Isanbul, to‘pqopi kutubxonasi.
Saqlanish raqami---808. hajmi 802 varoqdan iborat). Keyingi asrlarda tasnif etilgan
Alisher Navoiy kulliyotlari unchalik mukammal emas. Lekin ular shoirning asosiy
yirik asarlari (“Xazoyinu-l-maoniy”, “Xamsa”, “Lisonu-t-tayr”, “Mahbubu-l-
qulub”)ni o‘z ichiga olganligi uchun noto‘liq kulliyot, deb yuritilaveradi.
Dostları ilə paylaş: