Tili, adabiyoti va folklori instituti, alisher navoiy nomidagi davlat adabiyot muzeyi, urganch davlat universiteti

Foydalanilgan adabiyotlar: 
1.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoevning “O‘zbek
mumtoz va zamonaviy dabiyotini xalqaro miqyosda o‘rganish va targ‘ib
qilishning dolzarb masalalari” mavzusidagi xalqaro konferensiya 
ishtirokchilariga yo‘llagan tabrigi. // Xalq so‘zi. – Toshkent, 2018 yil 8 
avgust. 
2.
Amiriy. Devon. – T:. Tamaddun (nashrga tayyorlovchilar: Qobilova Z., 
Davlatov O., Madaminov A., Ergashev O.). 2017. 
3.
Abdulkarim Fazliy Namangoniy. Majmuai shoiron. –Toshkent: Fan, 2018. 
 
 
 
TURKIY XALQLAR SHE’RIYATIDA YASSAVIYNING 
ADABIY AN’ANALARIGA QARASHLAR 
 
Abdulla XUDOYBERGANOV 
UrDU magistri 
Annatatsiya: 
Mazkur maqolada Yassaviy ijodining turkiy xalqlar (turk, qozoq, 
o‘zbek) adabiyotida o‘rganilishi, yassaviya tariqati va uning tariqatidagi o‘ziga xos 
xususiyatlar haqida ma’lumotlar keltiriladi.
 
Kalit so‘zlar
: Yassaviy, tariqat, vahdat ul-vujud, din, tasavvuf. 
Аннотация
:В данной статье представлены сведения об изучении 
творчества Яссави в литературе тюркских народов ( турецкой, казахской, 
узбекской), секты яссавия и ее своеобразии. 
Ключевые слова: 
Яссави, тарикат, вахдат улъ-вужудб, религияб 
мистицизм.
 
Annotation
: This article provides information about the study of Yassavi's 
work in the literature of the Turkic peoples (Turkish, Kazakh, Uzbek), the 
yassaviya sect and its unique features. 
Key words:
Yassawi, tariqat, wahdat ul wujud, religion, mysticism. 

---

715 
O‘rta Osiyo hududida tasavvuf adabiyoti XI-XII asrlarda sezilarli rivojlandi. Bu 
rivojga katta hissa qo‘shgan Ahmad Yassaviydir. U yassaviya tariqati asoslarini 
xalqchil she’rlari bilan oddiy xalqqa yetkazib berdi. Shu davrda hukmron bo‘lgan 
arab yozuvi bilan emas, balki shu davrdagi turkiy yozuv orqali, oddiy xalqchil 
jumlalar bilan jamiyatning barcha qatlamlari uchun birdek tushunarli shaklda islom 
dini va shariati asosini anglatdi. Turkiy xalqlar she’riyatida Yassaviy ijodining 
o‘rganilishi uzoq davrni o‘z ichiga oladi. Necha asrlardan buyon islom dini, e’tiqod 
masalasi va uning ilmiy asoslari to‘g‘risida ko‘plab izlanishlar olib boriladi. Islom 
dinida eng oliy maqsad Ollohning roziligidir. Uning roziligiga yetishish yo‘llaridan 
eng oldin turuvchi ilm bu tariqat ilmidir. Tariqat bo‘yicha, uning nazariy ahamiyati 
bo‘yicha ko‘plab ta’limotlar yaratilgan. Turkiy tasavvuf allomalari haqida gap 
ketganda avvalo Ahmad Yassaviy nomi zikr qilinadi. Sababi nafaqat yurtimizda 
balki, butun turkiyzabon millatlar uchun ham birinchilardan bo‘lib tassavuf 
nazariyasiga asos solinishida, tasavvufning shakllanishi uning ta’limot sifatida 
keng yoyilishida ham U zotning hissasi katta bo‘lganligini e’tirof etishimiz kerak. 
Yassaviy haqida keltirilgan ma’lumotlarni biz Faxriddin Ali Safiy, Muhammad 
Shayboniy, Hasanxoja Nisoriy, So‘fi Olloyor [6, 3] larning asarlaridan bilib 
olishimiz mumkin. Bu o‘rinda yana bir ulug‘ hukumdor, she’riyat homiysi 
Ubaydullaxonni ham eslab o‘tish zarur. Ubaydullaxon ham tasavvuf adabiyotiga 
katta mehr qo‘ygan. Undan Yassaviy hikmatlariga o‘xshash 1786 baytdan iborat 
220dan ortiq hikmatlar yetib kelgan. [1] Yassaviyning tariqat maslaklaridan 
ilhomlangan turkiy xalqlar, xususan, turkiyalik olimlar Yassaviy hayoti va ijodini 
o‘rganish bo‘yicha ko‘plab izlanishlar olib borishgan. Bulardan biri professor 
Handan Akyigitdir. Olim maqolalarining birida shunday yozadi: “
UNESCO 
tarafından 2016 yılı Hoca Ahmed Yesevî yılı olarak ilan edilmiştir
.” [3, 1] (