Toshkent arxitektura qurilish instituti

Davlatqurilish
(
Gosstroy
) tashkil qilingan 
bo‘lib, uning rahbarligi ostida mamlakatning asosan sanoat – ishlab chiqarish 
hududlarida yuzlab ob’yektlar bunyod etilgan. Qayta tiklash davrida zavod va 

---

10 
fabrikalarning qayta qurilishi (
rekonstruksiya
) va kapital ta’mirlanishi bo‘yicha 
amalga oshirilgan ishlar ustuvorlik qilgan, biroq ushbu davrda bir qator yirik 
ob’yektlarning ham qurilishi boshlangan. 1927-yilga qadar 2000 dan ortiq 
korxonalar qurib bitkazilgan bo‘lib, ular orasida Moskva yoritkichlar (
projektor
) 
zavodi, Yaroslav motor zavodi va boshqalarni ko‘rsatib o‘tish mumkin. Bu 
yillarda qurilishlar ko‘lami har yili o‘sib borishi qayd qilinadi.
Bunday ko‘rinishdagi yirik zavodlar uchun – Yugstal, Metallurgstroy, 
Ximstroy, Teplobeton, Tekstilstroy, Vodokanalstroy, Stroitel (Moskva hududida 
sanoat inshootlari qurilishi), Mosstroy (Moskva hududida turar-joylar qurilishi) 
va boshqa ko‘plab qurilish sohasi bo‘yicha ixtisoslashtirilgan, yangi pudratchi 
qurilish trestlari tashkil qilingan. Ularning tashkil qilinishi bilan Davlatqurilish 
(
Gosstroy
) tugatilgan va trestlar sohaga tegishli Xalq qo‘mitalariga (
Narkomat
), 
ya’ni Vazirliklarga bo‘ysindirilgan. Ushbu ko‘rinishda, qurilishda sohaga oid 
ixtisoslashtirish asoslariga poydevor qo‘yilgan. 
Biroq, idoralarga oid tarqoqlik mamlakatda yagona texnik siyosatni 
yuritishga halaqit bera boshlagan. 
Qayta tiklash davri tugallanishi bilan, loyihalash yechimlari 
takomillashtirilgan, yangi qurilishlarning ustunlik qilish davriga o‘tilgan, bu 
davrda ishlarni olib borish uslublari ham o‘zgargan. Jumladan, monolit 
temirbeton konstruksiyalardan foydalanish kengaygan va beton qorishmalarini 
tayyorlashni mexanizatsiyalashtirish rivojlantirilgan. Hali xorijiy ishlab 
chiqaruvchilardan sotib olinish hisobiga bo‘lsada, qurilish trestlari ekskvatorlar, 
skreper (tuproq tashuvchi va yer tekislovchi mashina), harakatlanuvchi ko‘tarish 
qurilmalari (
kran
) va boshqa turdagi mexanizmlar bilan ta’minlangan. Qurilish 
maydonlarida ustachilik – duradgorlik, temirchilik – armatura (
po‘lat chiviq
) 
bilan ish olib boruvchi ustaxonalar bunyod etila boshlangan. Bu davrga kelib, 
xususiy pudratchilik o‘rnini davlat tashkilotlari egallagan. 

---

11 
1927-yilda qurilish bo‘yicha qo‘mita tashkil qilingan bo‘lib, bu qo‘mita 
tomonidan qurilish rejalarini tasdiqlash va umumiy boshqarish masalalarini 
yechish amalga oshirilgan.
Birinchi besh yillikda (1928-1932 yillar) qurilishda ulkan yuksalishlar 
ro‘y bergan – jumladan, qurilishga sarmoya sarflash miqdori bir necha martaga 
ortgan. DneproGES, Stalingrad traktor zavodi, Gorkiy avtomobil zavodi (GAZ) 
va (Lixachev nomli zavod (ZIL), Magnitogorsk va Chelyabinsk metallurgiya 
kombinatlari kabi ko‘plab industriya gigantlari aynan ushbu davrda qurilgan. 
Qurilish dasturlarining muvafaqqiyatli bajarilishi natijasida mamlakat qishloq 
xo‘jaligiga ixtisoslashgan (
agrar
) mamlakatdan industrial (ishlab chiqarishga 
yo‘naltirilgan) mamlakatga aylantirilgan. Qurilishning rivojlantirilishining 
asosiy yo‘nalishlari – bu ishlarni pudratchilik asosida olib borishga o‘tish, 
qurilishning mexanizatsiyalashtirilishi va loyihalashda namunaviy yechimlardan 
keng foydalanish amalga oshirilgan. Besh yillikning oxiriga kelib, mamlakatda 
uch yuzdan ortiq qurilish trestlari ish olib borishi qayd qilinadi.
Ikkinchi besh yillik davomida (1933-1937 yillar) qurilishga sarmoya 
(
kapital
) sarflash hajmi birinchi besh yillikka nisbatan qariyb ikki martagacha 
o‘sgan, 4500 ta korxona qurilishi boshlangan, jumladan yirik issiqlik elektr 
stansiyalari, GES, Novolipetsk metallurgiya zavodi va Ural og‘ir turdagi 
mashinalar ishlab chiqarish zavodi va boshqa sanoat ishlab chiqarishning ulkan 
korxonalari qurilishi amalga oshirilgan.
1930 yillarning birinchi yarmiga qadar qurilishda