Toshkent arxitektura qurilish instituti
Yüklə 3,2 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Narkomstroy
) tashkil qilinib, texnik siyosat yuritilishini ta’minlagan. Bu holatda pudratchi qurilish tashkilotlarining yakuniy ko‘rinishdagi tizimi tashkil qilingan. Qurilish xalq qo‘mitasi tomonidan amalga oshirilgan dastlabki chora-tadbirlardan biri sifatida «Ishlab chiqarish ishlari rejalarini (loyihalarini) ishlab chiqish bo‘yicha ko‘rsatmalar» tayyorlandi (1940 yil). Bu davrda sanoat inshootlari va turar- joylar qurilishlarida ishlab chiqarish ishlarini tashkil etishda taraqqiy etgan uslublar – jumladan, qurilishni muhandislik tayyorlanishi, ishlarni bajarishda sutkalik grafiklar, loyihalashning joriy etilishi, qurilish ishlarini tezkor oqim uslubida bajarishning jiddiy tatbiq qilindi (Donbass, Moskva va kabi joylarda). Ikkinchi jahon urushi yillarida quruvchilar eng og‘ir sharoitlarda faoliyat olib borib, jumladan, sobiq Sovet mamlakatining sharqiy qismida mudofaa 14 inshootlari qurilishida ulkan hajmli ishlar bajarishiga majbur bo‘linib, mamlakatning g‘arbiy qismidan sanoat korxonalarini sharqqa, shu jumladan, O‘zbekistonga ko‘chirilgan. Bu davrda qurilishlar urushdan avvalgi davrga nisbatan zudlik bilan qurilgan. Masalan, texnologik anjomlarni tezda o‘rnatib ishga tushirish maqsadida ularning texnologik jixozlarning poydevorlarini va ularni o‘zlarini ochiq havoda qurilishi qo‘llanilgan. 1943 yildan boshlab, nemislar bosib olgan hududlar ozod qilinishi bu yerlarda shahar va korxonalar qayta qurilgan va tiklangan. Urush oxiriga qadar 7500 ta korxona qayta tiklangan, 3500 korxona–yangidan qurib ishga tushirilgan. Urush yillarida quruvchilar jonbozligi bilan g‘alabaga muhim hissa qo‘shganlar. Urushdan keyingi davrda qurilish sohasi eski, yarim hunarmand – kosibchilik asosidagi uslublardan industrial uslubga o‘ta boshladi. Bu davrning o‘ziga xos jihatlaridan biri – yig‘ma temirbeton asosiy konstruksiya materiali o‘rnini egalladi. Bunda industrial qurilishda yuzaga kelgan muammolar urushga qadar ham faol o‘rganilganiga qaramay, ular faqat 1950 yillarga kelib hal qilindi. Oqim uslubida qurilishni tashkil etishni umumlashtirish bo‘yicha ishlar olib borilgan bo‘lib, bunda asosiy diqqat yil davomida, jumladan qishda amalga oshiriladigan ishlarga, yani qurilish davrini qisqartirishga qaratilgan. Sobiq Ittifoq xalq xo‘jaligining deyarli barcha sohalarida qurilish ishlari bo‘yicha Vazirliklar (Minuglestroy, Minmetallurgximstroy va h.k.) tashkil qilinib, bu ham yetarli bo‘lmaganda esa – qurilishga oid bo‘lmagan vazirliklar tarkibida qurilish ishlari bo‘yicha bosh boshqarmalar tashkil etilgan. 1954 yilda mamlakat hukumati tomonidan «Temirbeton yig‘ma konstruksiyalar va qurilish uchun ayrim buyumlarni ishlab chiqarishini rivojlantirish haqida»gi Qaror qabul qilingan va undan keyin ishlab chiqilgan bir qator qarorlarda bino va inshootlarning zavod sharoitida mexanizatsiyalashtirish, tayyor konstruksiyalar asosida montaj qilish va qurilishni tezlashtirish yo‘llariga 15 aniqlik kiritilgan. Qurilishni texnik jihatdan rivojlantirishda industriallashtirish asosiy yo‘nalish qilib belgilangan. Bunda maqsadga yo‘naltirilgan tarzda barcha quvvat, harbiy sanoat majmuyi (VPK) tashkilotlarigacha bo‘lgan mamlakatning barcha resurslari, turar joy qurilishiga yo‘naltirilib, bu qisqa muddatda qurilish industriyasini deyarli yangidan yaratish imkonini bergan. Bu davrdan keyingi yillarda turar joy qurilishi, mazmun–mohiyatiga ko‘ra, o‘ziga xos inqilob davri sifatida tan olingan. Yig‘ma konstruksiyalar asosida turar-joylarni qurishda turar joy qurilishi sohasining gurkirab o‘sa boshlangan. To‘liq holda yig‘ma konstruksiyalardan foydalanishga keskin burilish tarzida qaror qilinishi asosida shaharlarda keng ko‘lamli qurilishlarning amalga oshirilishi bevosita tamoyil jihatidan yangi ko‘rinishdagi qurilish yuzaga kelishi uchun qulay shart – sharoitlar yaratgan, ya’ni ishlab chiqarish va qurilish sohasi faoliyatining birlashtirilishi asosida – ommaviy turar joy qurilishining zamonaviy shakli hisoblangan – uy–joylar qurilishi kombinatlari (UJQK) tashkil qilingan. O‘zbekistonda zilzila sodir bo‘lgandan keyin qurilish industriyasini rivojlanishi, hozirgi MDH davlatlarining beg‘araz yordami bilan amalga oshdi: Toshkentni qurish bosh boshqarmasi, metro qurilish, koplab uy-joy qurilish kombinatlari va temirbeton buyumlari zavodlari qurilishiga olib keldi. 1960-1970 yillarda qurilish sohasi ko‘lami yuqori tezlikda rivojlanishi qayd qilinib, biroq so‘nggi yillarda mamlakat iqtisodiyotida asta–sekin salbiy tendensiyalar avj oldi. Asosiy fondlarning sezilarli darajada ortishiga qaramasdan, ish haqi darajasining ortib ketib mehnat unumdorligining o‘sishi keskin susayishi, shuningdek ishlab chiqarish va mehnat intizomining pasayib ketishi, qurilish davrining me’yorilarida ko‘rsatilganiga nisbatan ikki – uch marta cho‘zilib ketishi, sifatning pasayib ketishi, kam quvvatli qurilish tashkilotlari ko‘payishi, qurilishda boshqaruv apparati va o‘z navbatida qurilish tannarxining ortib borishi kabi holatlar kuzatilgan. 16 Qurilish sohasida yuzaga kelgan bu kabi murakkab vaziyat, o‘z navbatida, mamlakatning iqtisodiy va ijtimoiy rivojlanishiga to‘sqinlik qila boshlagan. Qabul qilingan chora–tadbirlar tubdan o‘zgartirishlar amalga oshirilishini ta’minlay olmagan. 1980-yillarda davlat hukumati va partiya rahbariyati kapital qurilishni tubdan takomillashtirish masalasini ilgari suradi. Qurilish sohasini tashkil qilish va boshqarish bo‘yicha, shuningdek loyihalash – smeta ishlari, ekspertiza va mualliflik nazoratining roli, ish haqi to‘lash va mehnatni rag‘batlantirish tizimini takomillashtirish haqida, industriallashtirishni rivojlantirilishi va qurilishda mehnat ish unumdorligini oshirishga doir ketma–ket farmon va qarorlar qabul qilindi. Biroq, ushbu me’yoriy hujjatlarda qayd qilingan chora-tadbirlar kutilgan natijalarni bermadi. Qayta qurish davri boshlanish yillarida (1886 – yil) qurilish–montaj tashkilotini (QMT) to‘lig’icha xo‘jalik hisobiga o‘tkazish va o‘z–o‘zini moliyalashtirish tizimini joriy qilishga urinishlar amalga oshirilgan. Biroq, rejalashtirilgan xo‘jalik va siyosiy tizim inqiroz holatida ekanligi oydinlashdi. « Yüklə 3,2 Mb. Dostları ilə paylaş:
|