4-bob. INSON RESURSLARINI BOSHQARISHDA MOTIVATSIYA NAZARIYASI VA XODIMLAR MOTIVATSIYASI BORASIDAGI HOZIRGI ZAMON MUAMMOLARI
4.1. Motivatsiya tushunchasi
Ruscha - o‗zbekcha lug‗atda motivatsiya tushunchasi biror ish yoki harakatning yuzaga kelishiga sababchi bo‗lgan motivlar, dalillar, isbotlar, bahonalar, vajlar yoki sabablar majmui ma‘nosida talqin etiladi. Bu tushuncha bevosita inson omili bilan chambarchas bog‗liqdir. Shu nuqtai nazardan:
Motivlashtirish - bu ruhiy omil bo‗lib, shaxs faolligining manbai, sababi, dalili va har xil turli ehtimollaridir. U xodimlarni jonli mehnat faoliyatiga rag‗batlantiruvchi kuchli vositadir20.
Boshqacha qilib aytganda motivlashtirish - bu kishilar faoliyatini ruhiy yo‗llar bilan maqsadga muvofiq yo‗naltirishdir. U muayyan ehtiyojni qondirish bilan bog‗liq. Ehtiyoj esa sabablarda namoyon bo‗ladi.
Ehtiyoj odamlarni harakatga intiltiruvchi, qo‗zg‗atuvchi motivdir.
16-rasm. Motivatsiya va motiv tushunchasi28
Motivatsiya jarayonini to‗rtta asosiy bosqichga ajratish mumkin:
ehtiyojning paydo bo‗lishi (ochlik, chanqoqlik, boshqa insonga intilish, bilim olish istagi va h.k.)
ehtiyojlarni qondirish strategiyasini ishlab chiqish va yo‗llarini qidirish (pitssa sotib olish yoki kafeda tushlik qilish, qiziqib qolgan inson bilan tanishish yoki emotsiyalarini kamaytirish, OO‗YUga o‗qishga kirish yoki mustaqil ta‘lim bilan shug‗ullanish)
faoliyat taktikasini belgilash va harakatlarni bosqichma-bosqich amalga oshirish (tez yoki sekin harakatlanish, vositalar topish, harakat yo‗llarini belgilash, imkoniyatlarni baholash, qarorni tanlash va h.k.)
ehtiyojning qondirilishi va moddiy yoki ma‘naviy mukofot olish.
17-rasm. Motivatsiya jarayonining asosiy bosqichlari21
Ehtiyojlar - organizm, shaxs va ijtimoiy guruhning hayotiy faoliyatini saqlash
va rivojlantirish uchun obyektiv kerakli bo‗lgan narsalarga zaruriyat.
Ehtiyojlarni qondirishda rag‗batlar katta ahamiyatga ega hisoblanadi.
Rag„batlar deb insonni harakatlantirishga undash yoki uning o‗zini tutishi sababi tushuniladi.
