Toshkent moliya instituti g. Xamdamova, O. Astanakulov, A. Matchanov innovatsion menejment
Innovatsion korxona tomonidan taqdim etilgan patent
Yüklə 1,22 Mb.
|
|
Innovatsion korxona tomonidan taqdim etilgan patent
xizmatlari 123 Bundan kashfiyotning yangiligi ushbu mamlakatda ariza berilgan kundan emas, balki dastlabki ariza kundan boshlab belgilanadi. Bu imtiyozli (bir yil) kashfiyotdan foydalanishining tijorat imkoniyatini belgilash (masalan, litsenziyalarni sotish), xorijda arizalarni rasmiylashtirish uchun zarur materiallarni 123 Mualliflar tomonidan tuzildi. 207
beradi. Konvensiya kashfiyotlarga, agar ular xalqaro ko‘rgazmalar va yarmarkalarda namoyish qilinsalar, vaqtinchalik himoyani beradi. Kashfiyotga huquqlarni rasmiylashtirish mualliflik guvohnomasi yoki patent olish yo‘li bilan amalga oshiriladi. mualliflik guvohnomasi kashfiyot tomonidan taklifni tan olinishini, kashfiyotning ustuvorligini va shaxsning u tomonidan kashfiyotga olingan mualliflikni tasdiqlaydi. U hududiy harakatga ega, ya‘ni u tomonidan tasdiqlangan kashfiyotdan boshqa davlatlarda agar u yerda patentlanmagan bo‘lsa, to‘siqsiz va tekinga foydalanish mumkin emas. Patent - bu mualliflikni va ixtiro huquqi faqat uning egasiga tegishliligini tasdiqlovchi hujjatdir. Bu patent egasining ruxsatisiz ixtirodan hech kim foydalana olmasligi anglatadi. Mohiyatiga ko‘ra bu - mulk egasining sanoat namunasi yoki tovar belgisining ro‘yxatdan o‘tkazilishi bilan mustahkamlanuvchi unvonidir. Ixtirodan foydalanishga rozi bo‘lish patent huquqlaridan qisman yoki to‘liq foydalanish uchun litsenziya berish (sotish) orqali ifodalanadi. IK tomonidan taqdim etilgan patent xizmatlari quyidagilarni o‘z ichiga oladi: tashkilotlarning talabnomalari bo‘yicha patent fondida qidiruvni, texnika obyektining patent sofligi ekspertizasini, talabnoma materiallarini rasmiylashtirishga oid hujjatlarni shuningdek, tovar belgilarini ishlab chiqishni xorijda patentlashda chop etilmaydigan patent ko‘rsatkichlari bo‘yicha ma‘lumotnomalarni tayyorlashni, patent-axborot ishlarini tashkil etishda yordam ko‘rsatishni amalga oshirish. ITTKIni o‘tkazishda texnika obyektlarining yuksak texnikaviy darajasi mamlakatimizda hamda xorijda yaratilgan eng yaxshi namunalarning darajasidan yuqoriroq bo‘lishini ta‘minlash kerak. Texnika obyekti patentga layoqatli va patent sofligiga ega bo‘lishi kerak. Sanab o‘tilgan maqsadlarga axborot tayyorgarligi bo‘yicha ishlar yordamida, jumladan ilmiy kashfiyot va ixtirolarga tegishli bo‘lgan patentli va ilmiy-texnikaviy axborotlarni izlash, tanlash, tahlil qilishga oid patent tadqiqotlarini o‘tkazish yo‘li bilan erishish mumkin. 208
tizimining standartlarida ko‘zda tutilgan ITTKI, loyihaviy va texnologik ishlarning tarkibiy qismini tashkil qilgan holda texnika obyektlarining texnikaviy darajasini va rivojlanish tendensiyalarini, ularning patentga layoqatliligi va patent sofligini patentga oid va boshqa ilmiy-texnikaviy axborotlar asosida tadqiq etishni o‘z ichiga oladi. Innovatsion faoliyat subyektlarining huquqlarini himoyalash intellektual mulk, davlatning patent-litsenziya tizimi masalalari bo‘yicha qonunchilik hujjatlari blokining mavjud bo‘lishini taqozo etadi. Ilmiy – ishlab chiqarish siklining hamda muhim innovatsion loyihalarning raqobatgacha bo‘lgan bosqichlari borasidagi antimonopol mexanizmlarning amal qilishi cheklab qo‘yilishi kerak. Innovatsion subyektlar uchun sanatsiyalash mexanizmlari va bankrotlik amallari ancha yumshatilishi lozim. Qonunchilik me‘yorlarini ishlab chiqish bilan bir qatorda davlat tomonidan ularning real amal qilishini ta‘minlovchi mexanizmlarning ishlab chiqilishi va qo‘llab-quvvatlanishi zarur. Chunonchi, intellektual mulk (IM) huquqlarini amalda ro‘yobga chiqarish, uni sanktsiyalanmagan (qaroqchilik) foydalanishdan himoyalash maxsus sud va arbitraj organlari, masalan patent sudlarining yaratilishini talab qiladi. Shu maqsadda intellektual mulkka bo‘lgan maxsus huquqlarga doir ishlarni olib borish bo‘yicha sudyalarni ixtisoslashtirishni joriy qilish zarur. Shundan so‘ng intellektual mulk bo‘yicha ishlarni ko‘rib chiqadigan ixtisoslashtirilgan kollegiyalarni yaratish tashabbusi bilan chiqish maqsadga muvofiqdir. Intellektual mulk obyektlarini baholash va ularni turli xo‘jalik operatsiyalarida (aktsionerlashtirish, qishloq xo‘jaliklarini yaratish va h.k.) iqtisodiy subyektlarning moddiy aktivlari sifatida hisobini olib borishni ta‘minlash zarur. Litsenziyalashtexnologiyalar bilan savdo qilishning asosiy shakllariddan biridir. Litsenziya ayrim shaxs va tashkilotlarga patent bilan himoyalangan ixtirolardan, texnikaviy bilimlar, ishlab chiqarishning texnologik va konstruktorlik sirlaridan, tovar belgisi va h.k. dan foydalanishga ruxsat beradi. Litsenziya berish tijorat operatsiyasi bo‘lib, sotish (sotib olish) haqidagi shartnoma hisoblanadi. 209
xau, tovar belgilari va h.k.larga bo‘lgan o‘z huquqlaridan ma‘lum bir doirada foydalanishga litsenziya beradi. Litsenziyalardan foydalanishga bo'lgan huquqlar xususiyati va hajmiga ko'ra quyidagi turlarga bo'linadi: 124 - patent (tegishli nou-xausiz patentdan foydalanish huquqi beriladi); - patentsiz (faoliyatning har xil sohalarida innovatsiyalardan foydalanish huquqi beriladi); - oddiy (patentdan foydalanish huquqlariga litsenziat va litsenziya beruvchi ega bo'ladi; - mutlaq (litsenziat tomonidan patentdan monopol foydalanish); - to'liq (litsenziat patentdan shartnomada qayd etilgan muddat mobaynida bir o'zi foydalanadi). Litsenziyalash manfaatdor tomonlarning litsenzion kelishuv – shartnomani qabul qilishlari orqali amalga oshiriladi. Unga ko‘ra ixtiro, texnologik bilimlar, ishlab chiqarish tajribasi va sirlarining sohibi o‘zining kontragentiga intellektual mulkdan foydalanishga litsenziya beradi. Kelishuvda litsenziya predmetidan foydalanishning ishlab chiqarish sohasi va hududiy chegaralari belgilab qo‘yiladi. Litsenzion kelishuvda bir necha patentlar va ular bilan bog‘liq bo‘lgan nou- xaularning majmuaviy tarzda berilishi ko‘zda tutilishi mumkin. Bu holda litsenzion kelishuv qoida bo‘yicha litsenziar tomonidan litsenzion ishlab chiqarishni loyihalashtirish, tashkil etish, ishga tushirish, sozlash, kadrlar tayyorlash va h.k.ni o‘z ichiga oluvchi yo‘ldosh injiniring (injenerlik-maslahat) xizmatlari majmuini ko‘rsatishni ko‘zda tutadi. Litsenzion shartnomalar mustaqil va yo‘ldoshshartnomalarga bo‘linadi. Mustaqil shartnomalar texnologiya yoki texnologik bilimlarning, ulardan foydalanishning joyi va shart-sharoitlaridan qat‘iy nazar berilishini nazarda tutadi, yo‘ldosh shartnomalarda esa litsenziya berish bilan bir vaqtning o‘zida qurishga, 124 Красникова Е.О., Евграфова И.Ю. Инновационный менеджмент. М.: Окей-книга. - 2009 –C.68. 210
ko‘rsatishga shartnoma tuziladi. Yüklə 1,22 Mb. Dostları ilə paylaş:
|