Toshkent moliya instituti m. Y. Raximov, N. N. Mavlanov, N. N. Kalandarova


Xususiy kapital va uning o„zgarishi tahlili



Yüklə 5,29 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə278/287
tarix24.12.2023
ölçüsü5,29 Mb.
#191144
1   ...   274   275   276   277   278   279   280   281   ...   287
Iqtisodiy tahlil darslik

Xususiy kapital va uning o„zgarishi tahlili 
Ko‗rsatkichlar 
nomi 
Ustav 
kapitali 
Qo‗shilgan 
kapital 
Rezerv 
kapitali 
Taqsimlanmagan 
foyda 
(qoplanmagan 
zarar) 
Sotib 
olingan 
xususiy 
aksiyalar 
Maqsadli 
tushumlar 
va 
boshqalar 
Jami 
A
1
2
3
4
5
6
7
Yil boshidagi 
qoldiq 
614 
384 

5 737 
851 
507 694 

885 865 
7 745 
794 
Qimmatli 
qog‗ozlar 
emissiyasi 
213 
818 





213 
818 
Uzoq muddatli 
aktivlarni qayta 
baholash 


2 383 
571 



2 383 
571 
Ustav kapitalini 
shakllantirishda 
paydo bo‗lgan 
valyuta kursi 
farqlari 







Rezerv 
kapitaliga 









507 
ajratmalar 
Joriy yilning 
taqsimlanmagan 
foydasi (zarari) 







Tekinga olingan 
mol-mulk 






Maqsadli 
foydalanish 
uchun olingan 
mablag‗lar 







Hisoblangan 
dividendlar 



284 293 


-284 
293 
Xususiy kapital 
shakllanishining 
boshqa 
manbalari 





65 341 65 341 
Yil oxiridagi 
qoldiq 
828 
203 

8 121 
423 
223 400 

951 207 
10 124 
233 
Xususiy 
kapitalining 
ko„payishi (+) 
yoki kamayishi 
(-) 
+213 
818 

+2 383 
571 
-284 293 

+65 341 
+2 378 
439 
Aksionerlik jamiyatida xususiy kapitalning davr boshiga nisbatan o‗zgarishi 
2 378 439 mln so‗mni tashkil etgan. Uning tarkibiy o‗zgarishlari ustav kapitalining 
oshirilishi (213 818 mln so‗m), rezerv kapitali hisobiga (2 383 571 mln so‗m) 
hamda maqsadli tushumlar va boshqa manbalar hisobiga (65 341 mln so‗m) ro‗y 
bergan. Jamiyatning xususiy kapitali tarkibida eng yuqori ko‗rsatkich rezerv 
kapitali hisobiga to‗g‗ri keladi va uning qiymati davr boshida 5 737 851 mln 
so‗mni davr oxirida 8 121 423 mln so‗mni tashkil etgan. Rezerv kapitalining 
xususiy kapital tarkibidagi salmog‗i mos ravishda 74.1 %, 80.2 % ni tashkil etgan 
hamda davr boshiga nisbatan 6.1 % ga ortgan. 
14.4. Xususiy kapitalning dinamik tahlili 
Xususiy kapitalning dinamik tahlilida xususiy kapitalning yaqin va uzoq 
davriylikdagi mutlaq, nisbiy o‗zgarishlariga baho beriladi. 
Dinamik tahlilda xususiy kapitalning tarkibi, tuzilishi, holati va samaradorligi 
bo‗yicha ko‗rsatkichlar tizimi yillar kesimida baholanadi. Tarkib bo‗yicha ustav, 
qo‗shilgan, rezerv kapitali va taqsimlanmagan foydaning o‗zgarishlari, tuzilishi 


508 
bo‗yicha tarkib birliklarining salmoq bo‗yicha o‗zgarishlari; samaradorlik 
(daromadlik va rentabellik) ko‗rsatkichlarining o‗tgan yillarga nisbatan 
o‗zgarishlariga baho beriladi. 
14.6-jadval 
O„zbekiston temir yo„llari AJ da xususiy kapital tahlili
Xususiy kapital 
2017-2018yy. 
01.01.2017y

01.04.2017y

01.07.2017y

01.10.2017
y. 
01.01.2018
y. 
1.O‗z mablag‗lari 
manbasi 
7 745 
794 466 

567 616 791 
8 644 
944 914 
8 963 
743 430 
10 124 233 
076 
O„zgarishi (+,-) 
+23784386
10 
+15566162
85 
+14792881
62 
+11604896
46 
 
Ustav kapitali 
614 384 306 614 384 306 614 384 306 
614 384 
306 
828 202 
670 
O„zgarishi (+,-) 
+213 818 
364 
+213 818 
364 
+213 818 
364 
+213 818 
364 
 
Rezerv kapitali 
5 737 851 
427 
6 360 555 
463 
6 480 827 
061 
6 590 488 
428 
8 121 422 
920 
O„zgarishi (+,-) 
+2 383 571 
493 
+7 485 367 
457 
+1 640 595 
859 
+1 530 934 
492 
 
Taqsimlanmagan 
foyda 
507 693 607 416 753 023 344 928 794 
160 996 
840 
223 400 
675 
O„zgarishi (+,-) 
-284 292 
935 
-193 352 
348 
-121 528 
119 
+62 403 
835 
 
Boshqa manbalar 885 865 126 
1 175 
923 999 
1 204 
804 753 
1 597 
873 856 
951 206 
811 
O„zgarishi (+,-) 
+65 341 
685 
-224 717 
188 
-253 597 
942 
-646 667 
045 
 
Aksionerlik jamiyatida o‗z mablag‗lari manbasi 2017-yil choraklari bo‗yicha 
tahlilidan shuni xulosa qilish mumkinki, subyektning xususiy kapitali hajmi davr 
boshiga nisbatan 1 160 489 646 ming so‗mga ortgan. Uni yilning choraklari 
bo‗yicha o‗zgarishlari mos ravishda birinchi chorakka nisbatan 1 556 616 285 
ming so‗mga, ikkinchi chorakka nisbatan 1 479 288 162 ming so‗mga teng 
bo‗lgan. Xususiy kapitalning tarkibiy o‗zgarishlari davr boshiga nisbatan 
quyidagicha bo‗lgan: 
- Ustav kapitali bo‗yicha jami o‗zgarish 213 818 364 ming so‗mga; 


509 
- Rezerv kapitali bo‗yicha o‗zgarish davr boshiga nisbatan 2 383 571 493 
ming so‗mga; 
- Taqsimlanmagan foyda bo‗yicha o‗zgarish -284 292 935 ming so‗mga: 
- maqsadli tushumlar va boshqa manbalar hisobiga o‗zgarish 65 341 685 ming 
so‗mga teng bo‗lgan. 
14.5. Sof aktivlar tahlili va ulardan foydalanish samaradorligining tahlili 
Sof aktivlar. Bu tushuncha bilan aksionerlik tashkilotlari va mas‘uliyati 
cheklangan jamiyatlar bilan hamkorlikda ishlayotgan buxgalter va auditorlar tez-
tez to‗qnash kelishadi.
Sof aktivlar deganda xo‗jalik yurituvchi subyektning o‗z mablag‗lari bilan 
ta‘minlangan uzoq muddatli va joriy aktivlarning qiymati, ya‘ni xo‗jalik yurituvchi 
subyektning qarz majburiyatlaridan ozod bo‗lgan mol-mulk qiymati tushuniladi
76

Oddiy qilib aytganda: 
Sof aktivlar = Aktivlar – Majburiyatlar 
Demak: 
Jamiyatning ustav kapitalini ko„paytirishga qaratilgan mol-mulki = Sof 
aktivlar – Ustav kapitali (fondi) – Zaxira kapitali 
Bugungi kunda korxonalarning aksariyat qismi mulkchilikning eng keng 
shakli, mas‘uliyati cheklangan jamiyatlar shaklida tashkil etilmoqda. Ushbu 
jamiyatlarda ustav kapitali 3 xil tartibda ko‗paytirilishi mumkin: 
a) jamiyatning mol-mulki hisobiga; 
b) jamiyat ishtirokchilarining qo‗shimcha hissalari hisobiga; 
v) jamiyatga qabul qilinadigan uchinchi shaxslarning hissalari hisobiga. 
Yuqoridagilardan kelib chiqsak, jamiyatning mol-mulki hisobiga ko‗paytirish 
qo‗shilgan kapital, taqsimlanmagan foyda, maqsadli tushumlar va kelgusi davr 
xarajatlari va to‗lovlari uchun zaxiralardan sotib olingan xususiy ulushlarni 
(aksiyalarni) ayirib tashlagan holdagi natijaga amalga oshirish kerakligi 
belgilangan. 
Qo‗shilgan kapital, maqsadli tushumlar va kelgusi davr xarajatlari va 
to‗lovlari uchun zaxiralar hisobiga ustav kapitalini ko‗paytirishning umuman iloji 
yo‗q. Chunki, ushbu balans moddalari yoki buxgalteriya hisobi obyektlari 
foydalanish maqsadi aniq belgilangan. 
Sof aktivlarni tahlil etish metodikasi ikkita bosqichda amalga oshiriladi: 
76
14-сонли БҲМС ―Хусусий капитал тўғрисидаги ҳисобот‖нинг 10-банди 


510 
1. Sof aktivlar dinamikasining tahlili. Buning uchun davr boshiga va oxiriga 
sof aktivlar qiymati va ularning o‗rtacha ko‗rsatkichi aniqlanadi. Olingan natijada 
o‗tgan yillar bilan taqqoslanish o‗zgarishlari va o‗zgarish sabablari aniqlanadi. 
2. Sof aktivlardan samarali foydalanish tahlili. Bunda sof aktivlarning 
aylanuvchanligi, rentabelligi ko‗rsatkichlari va ularning o‗zgarishlari omilli tahlil 
etiladi. 
Sof aktivlardan foydalanish samaradorligini aniqlash quyidagi formula 
asosida hisob-kitob qilinadi: 

Yüklə 5,29 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   274   275   276   277   278   279   280   281   ...   287




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin