Toshkent moliya instituti sh. N. Fayziev, R. D. Dusmuratov, A. A. Karimov, I. N. Kuziev, A. Z. Avlokulov

 
 
 
 
Takrorlash uchun savollar: 
 
1.
Asosiy vositalar auditi qanday tashkil etiladi? 
2.
Asosiy vositalar auditida qanday ma’lumotlar manbalaridan foydalaniladi? 
3.
Asosiy vositalarning mavjudligi va saqlanishini qanday tekshiriladi? 
4.
Asosiy vositalar analitik hisobini tashkil etish auditi qanday amalga 
oshiriladi? 
5.
Asosiy vositalarga eskirish hisoblashning to’g’riligini tekshirish qanday 
amalga oshiriladi?

---

233 
1
1
4
4
-
-
B
B
O
O
B
B
.
.
 
 NOMODDIY AKTIVLAR AUDITI
 
 
 
1.
 
Nomoddiy aktivlarning mohiyati, ahamiyati, o’ziga xos 
belgilari va auditining xususiyatlari 
 
Nomoddiy aktivlarga patentlar, litsenziyalar, «nou-xou», savdo 
markalari, tovar belgilari, sanoat namunalari, dasturiy ta’minot, gudvill, 
tashkiliy xarajatlar, franshizalar, mualliflik huquqlari, er va tabiiy 
resurslardan foydalanish huquqlari, xizmat ko’rsatish belgilari va boshqalar 
kiradi.
Mavjud me’yoriy hujjatlar va amaliy tajribaga tayangan holda nomoddiy 
aktivlar auditini quyidagi tartibda o’tkazish maqsadga muvofiqdir: hisob 
ob’ektlarining nomoddiy aktivlar qatoriga to’g’ri kiritilganligi, intellektual mulk, 
sanoat namunalari va shunga o’xshashlar uchun korxonaga mulkiy huquq 
beradigan 
hujjatlarni 
tahlil 
qilish, 
hujjatlarda 
aks 
ettirilgan 
qiymat 
ko’rsatkichlarini o’rganish, nomoddiy aktivlar kirimi, eskirish hisoblash va 
hisobdan chiqarilishiga doir muomalalarning buxgalterlik hisobida to’g’ri aks 
ettirilishi; nomoddiy aktivlarning haqiqatda mavjudligini inventarizatsiya qilish; 
nomoddiy aktivlarni hisobga olish va uning huquqiy jihatdan to’g’ri 
rasmiylashtirilganligi haqidagi xulosalarni umumlashtirish va aniqlangan xato 
kamchiliklarni tuzatish bo’yicha tadbirlar belgilash.
Mohiyatiga ko’ra nomoddiy aktivlar qatoriga jismoniy shaklga ega 
bo’lmagan, lekin korxona faoliyatida uning boshqa aktivlari qatorida qatnashib 
daromad keltiruvchi mablag’lar kiritiladi.
Patentlar, litsenziyalar, savdo markalari, savdo belgilari, mualliflik huquqlari 
kabi nomoddiy aktivlarning mohiyati O’zbekiston Respublikasining tegishli 
yuridik qonunlari bilan tartibga solib turiladi.
Nomoddiy aktivlarning o’ziga xos belgilari quyidagilardan iborat: 
buyumlashgan ko’rinishga ega emasligi; uzoq vaqt davomida ishlatilishi; 

---

234 
korxonaga foyda keltirish; ularni ishlatishdan olinishi mumkin bo’lgan foyda 
hajmining nisbatan yuqori darajadagi noaniqligi.
Nomoddiy aktivlarning mohiyatiga ko’ra xususiyatlarini ko’rib chiqamiz: 
sanoat intellektual mulk ob’ektlariga kashfiyot huquqi, sanoat namunalari, tovar 
belgilari, savdo markalari, xizmat ko’rsatish belgilari kiradi. Kashfiyot huquqi 
kashfiyot egasiga qaror qabul qilish uchun maxsus berilgan huquqdir. 
Kashfiyotlarni muhofaza qilishning eng ko’p tarqalgan tizimi ularni patentlashdir.