Tursun usarovich salimov jahon xalqlari etn ologiyasi

Oilaviy marosimlar. 
Inson hayotidagi muhim bosqichlaming tan- 
tanali yoki salobatli bo‘lishini nikoh to‘yi, farzand tug‘ilishi va dafn 
marosimlari ta’minlaydi.
Nikoh to‘yi eng yorqin va tantanali marosimdir. Nikoh udum- 
lari o‘zida qadimgi afsungarlik, xalq an’analarini, qo‘shni xalqlar 
madaniy ta’sirini mujassamlagan. Ruslarda ushbu marosim davrlar 
o‘tishi bilan murakkab tus olgan. Nikoh to‘yiga uzoq asrlardan buyon 
faqat oilaviy emas, jamoaviy hodisa, voqea sifatida qaralgan. Ayniq­
sa, cherkovda nikoh marosimi tantanali o‘tkazilib, uning ishtirokchi- 
larida katta taassurot, kelin-kuyovga katta mas’uliyat yuklagan.
XX 
asrda rus xalqiga ham sovet hokimiyatining ateistik mafkurasi 
katta salbiy ta’sir o‘tkazdi. Rasmiy idoralarda tuzilgan nikoh oilaning
338

---

zaiflashuviga olib keldi, minglab bolalami tirik yetimga aylantirib, 
bolalar uylariga topshirilishi oddiy holatga aylantirildi.
Dafn marosimlari ham keskin o‘zgarishlarga uchradi. Cherkovda 
cho‘qintirilmagan kishining marosimi ham fuqaroiik udumiga aylan- 
tirilib, asosiy an’ana - bu xotirlash, to‘qqizini, qirqini, yilini o‘tkazish 
bo‘lib qoldi. Uni ham barcha oilalar, ayniqsa, shahar sharoitida 
o‘tkazilayotgani yo‘q.
Ota-onalarini qariyalar uyiga topshirish, uy-joylami turli hiyla- 
nayranglar bilan o‘z nomlariga o‘tkazib, ota-onalarini ko‘chaga 
chiqarib yuborish faqat shaharlarda emas, qishloqlarda ham om- 
malashib bormoqda. XX asrning oxiri - XXI asming boshlaridagi rus 
oilalaridagi vaziyat tobora murakkablashib bormoqda.
Taqvimiy udumlar 
mslarda tabiat bilan bog‘lanib, bu aholining 
asosiy faoliyati va hayotini ta’minlash vosita-omillari bilan izohlan- 
gan. Bu udumlar negizida sharqiy slavvanlarning qadimiy odatlari 
elementlari yotadi. Bu udumlar rojdestvo - cho‘qinish kompleksi, 
qishni kuzatish, bahomi qarshilash (maslenitsa), verb haftasi, semik 
va troitsa, hosil bayrami bilan bog‘liq.