U. A. Nurmanov toshkent 2016

NAZORAT UCHUN SAVOLLAR. 
1. 
Buxgalteriya hisobining predmeti; 
2. 
Soliq hisobining predmeti; 
3. 
Buxgalteriya hisobining ob’ekti nimadan iborat; 
4. 
Soliq hisobining ob’ekti nimadan iborat; 
5. 
Soliq hisobining vazifalari; 
6. 
Buxgalteriya hisobining tamoyillari; 
7. 
Soliq hisobining tamoyillarining o‘ziga xosligi nimalardan namoyon bo‘ladi; 
8. 
Metod nima; 
9. 
Buxgalteriya hisobining metodi; 
10. Soliq hisobining metodi; 
11. Soliq hisobining registrlari; 
12. Hisobning analitik registrlari; 
13. Sintetik hisob registrlari. 

---

26 
Mavzu: Soliq hisobi tizimi va hisob siyosati. 
 
REJA. 
1. Soliq hisobi siyosatini takomillashtirish. 
2. Soliq bo‘yicha operatsiyalarni hisobga olish. 
 
Tayanch so‘zlar. 
Buxgalteriya hisobi predmeti, soliq hisobining predmeti, hisob ob’ekti, hisob 
tamoillari, metod, hisob registrlari, analitik hisob registri, sintetik hisob registri. 
O‘zbekistonda erishilayotgan iqtisodiy o‘sish ko‘p jihatdan iqtisodiyotda soliq 
yukini pasaytirishga qaratilgan va izchil amalga oshirilayotgan siyosat bilan bog‘liq. 
Mamlakatimizda byudjet va soliq tizimini takomillashtirish iqtisodiy islohotlar va davlat 
iqtisodiy siyosatining markaziy masalalaridan biri hisoblanadi. Zero, izchil soliq-byudjet 
siyosatining amalga oshirilishi, soliq yukini kamaytirish bilan bog‘liq chora-tadbirlarning 
ishlab chiqilishi soliq to‘lovchilarda ishlab chiqarishni kengaytirishga sharoit yaratilishi, 
ishlab topilgan va ularning o‘zlarida qoldirilayotgan mablag‘larning reinvestitsiya 
qilinishi oqibatida qo‘shimcha soliq ob’ektining paydo bo‘lishi hisobiga nafaqat 
byudjetdagi yo‘qotishlar o‘rnining qoplanishi, balki soliq to‘lovchilarning qo‘shimcha 
daromadlarga ega bo‘lib, ishlab chiqarish imkoniyatining oshishiga olib keladi. 
Respublikamizda ishlab chiqarishni yuqori o‘sish sur’atlarini ta’minlash, tadbirkorlik 
faoliyatini rag‘batlantirish, aholining real daromadlarini va iste’mol talablarini oshirishda 
muntazam ravishda soliq yukini kamaytirish choralarining keng qo‘llanilishi o‘z 
natijalarini bermoqda. Ayniqsa, soliqlar va to‘lovlarni birxillashtirishga katta e’tibor 
qaratilishi soliqqa tortish mexanizmlarining oshkoraligiga, soliqlarni hisoblash va 
to‘lashga 
oid 
korxonalar 
faoliyatini 
soddalashtirishga, 
shuningdek 
soliq 
majburiyatlarining bajarilishini samarali nazorat qilishga yordam beradi.
Iqtisodiyotni modernizatsiyalash va innovatsion texnologiyalarni keng joriy etish 
natijasi o‘laroq keyingi yillarda makroiqtisodiy barqarorlik va iqtisodiy o‘sish sur’atlari 
kuzatilmoqda. Amalga oshirilgan byudjet-soliq siyosati birinchidan, iqtisodiyotning 
istiqbolli soha va tarmoqlarini davlat tomonidan Moliyviy qo‘llab quvvatlash tizimida 
muhim fiskal omillardan biri bo‘lib xizmat qilmoqda. Qolaversa, amaldagi faol ijtimoiy 
siyosat va kuchli ijtimoiy himoya tizimlarini shakllantirishda davlat byudjetiga alohida 
vazifalar yuklatilgan bo‘lib, ushbu vazifalarni samarali ijrosi ta’minlanmoqda.
O‘zbekiston Respublikasining yangi Soliq kodeksida soliqqa tortish tamoyillari 
alohida moddada e’tirof etildi: 
«5-modda. Soliq haqidagi qonun hujjatlarining tamoyillari 
1. Soliq haqidagi qonun hujjatlari soliq solishning majburiyligi, aniqligi, 
adolatliligi, soliq tizimining yagonaliligi, soliq haqidagi qonun hujjatlari oshkoraliligi va 
soliq prezumtsiyasi tamoyillariga asoslanadi. 
2. Soliq haqidagi qonun hujjatlarining qoidalari ushbu Kodeks bilan o‘rnatilgan 
tamoyillarga zid bo‘lishi mumkin emas».
8
Soliq kodeksida qayd etilgan soliq solish tamoyillari 1-jadvalda aks etilgan.
Soliq siyosati kategoriyasini o‘rganishda O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti 
I.A.Karimovning asarlarida soliq siyosati borasida quyidagi fikrlar mavjud: «Soliq 
siyosatining vazifasi, bir tomondan, byudjet daromadining barqaror safarbarligini 
8
O‘zbekiston Respublikasi yangi tahrirdagi Soliq kodeksi, 5-modda. 2007 

---

27 
ta’minlashdan, ikkinchi tomondan, korxonalarni respublika uchun zarur bo‘lgan 
mahsulotlar ishlab–chiqarishni ko‘paytirishga rag‘batlantirishdan iborat»
9
. 
«Soliq siyosati – har bir mamlakatda ma’lum vaqtda belgilangan kontseptsiya, 
mezon va vazifalar, davlat iqtisodiy va Moliyviy siyosatning asosiy tarkibi. 
Davlatning soliqqa tortish uslublari, soliq turlari, ularni to‘lash tartiblarini 
takomillashtirishga bag‘ishlangan maqsadli tadbirlari, soliq siyosati iqtisodiy siyosatning 
umumlashgan ifodasi hisoblanadi».
10