U. T. Berdiev

4.4§. Qisqa tutashuv tajribasi va xarakteristikalari
Birlamchi chulg‘ami kuchlanish U_1N ga ulangan transformatorning ikkilamchi chulg‘am tomonidan qisqa tutashuvning sodir bo‘lishi avariya rejimi bo‘ladi. Bunday rejimda chulg‘amlardan o‘tadigan toklar nominal tokka nisbatan bir necha o‘n marta katta bo‘lganligidan transformator uchun xavflidir. Qisqa tutashuv tajribasi muhim amaliy ahamiyatga egadir, chunki undan qisqa tutashuv isroflari ∆P′_qt va kuchlanishi U_qt hamda almashtirish sxemaning parametrlari aniqlanadi. Bu tajribani o‘tkazish uchun PK tomonidan uch fazalida fazaviy chulg‘am uchlarini qisqa tutashtirib (4.3,a-rasm), YuK chulg‘amga pasaytirib beriladigan kuchlanish U_qt ni 0 dan boshlab chulg‘amdagi tokning qiymati nominalga yetguncha oshiriladi. Qisqa tutashuv toki I_qt I_1N bo‘lgandagi kuchlanishni qisqa tutashuv kuchlanishi U_qt deb ataladi va u transformatorning muhim parametrlaridan biridir. Kuch transformatorlarida U_qt nominal kuchlanish U_1N ning 4,514,5 foizini tashkil etadi. Bu tajribada kuchlanish U_qt, tok I_qt va quvvat P_qt lar o‘lchab olinadi. Bu qiymatlardan qisqa tutashuvdagi quvvat koeffitsienti sosqt hisoblab topiladi. Transformatorning qisqa tutashuv xarakteristikalari: I_qt  f(U_qt), P_qt =f(U_qt) va cos_qt f (U_qt) 4.2,b-rasmda ko‘rsatilgan.
I_qt f (U_qt). Bu tajribada kuch transformatorlari chulg‘amiga beriladigan kuchlanishning qiymati U_N ga nisbatan ancha kam bo‘lganligidan, uning magnit o‘tkazgichi to‘yinmagan bo‘ladi va tok I_qt ning o‘zgarishi to‘g‘ri chiziqli bo‘ladi.
P_qt  f (U_qt). Ikki chulg‘amli kuch transformatorlarida, U_qt kichik bo‘lganligidan qisqa tutashuvdagi magnit isroflari ( ), U_1N dagi magnit isroflarga nisbatan ancha kichik bo‘ladi. Bu holda magnitlovchi tok (I_mI₀) ni hamda magnit isroflari (P′_m) ni e’tiborga olmasa ham bo‘ladi va birlamchi chulg‘amga berilgan quvvat P_qt ikkala chulg‘am elektr isroflarini qoplashga sarflanadi (P_qt P_e), deb hisoblanadi.
Chulg‘amlardan nominal tok I_qt I_1N o‘tgandagi qisqa tutashuv isroflari P′_qt.N transformatorning muhim parametrlaridan biri hisoblanadi va uni quyidagi formula orqali hisoblash mumkin:
P′_qt.N  P_e1  P_e2  m I_21.N r₁  m ( )₂  m I_2qt.N r_qt. (4.20)
Bu rejimdagi asosiy energiya isroflari tokning kvadrati (I²_qt) ga mutanosib ravishda o‘zgarganligi tufayli qisqa tutashuv quvvati P_qt ning o‘zgarishi parabola shakliga yaqin bo‘ladi.