Umurtqasizlar zoologiyasidan

Mashg‘ulotni o itkazish tartibi.
Bo‘yalgan keng tasmasimon 
chuvalchang boshini mikroskopning kichik obyektivi orqali qarab 
tekshiring. Botriylami toping. Boshining tanaga joylashgan bo‘ynini 
yaxshilab qarang.
Serbar 
tasmasimon 
chuvalchangning 
yetilgan 
bo'g'im ining 
preparatini tekshiring. B o‘g ‘imning kengligiga diqqat qiling. Kengligi 
uzunligiga nisbatan ancha kattaroqdir, shuningdek, ravshan ko‘rinadigan 
gul bezakka o‘xshash bachadoniga ham e’tibor qiling. Bo‘g ‘imning 
oldingi tomonida gulsimon bachadonining qoramtir aylanmalari yotadi. 
Proglottidaning shu qismida bachadonining ikki aylanmasi orasidagi 
yorug‘, yumaloq sirrus xaltasini toping. Bo‘g‘imning yon chegarasiga 
yaqin joyida mayda sariqdonlari joylashadi. Bo‘g ‘imning chetidan ancha 
ichkariroqda, sariqdonlari ustida urug‘donlari yotadi.
Proglottidaning pastki qismiga yaqin joylashgan ikki bo‘g‘imli 
tuxumdoni ko‘rinadi. Serbar tasmasimon chuvalchangning rivojlanish 
sikli sxemasini chizib oling.
Cho'chqa tasmasimon chuvalchangi, exinokokk va serbar
tasmasimon chuvalchanglarning tuzilishi hamda rivojlanish sikli
haqida 
bilimingizni 
nazorat 
qilish 
uchun 
quyidagi 
test
topshiriqlariga javob bering. C=37
1. Cho‘chqa tasmasimon chuvaichangining gavda uzunligi va 
qismlarini belgilang: A-tanasining uzunligi 10-15 m, B-tanasining 
uzunligi 2-6 mm, V-tanasining uzunligi 2-3 m, G-tanasining uzunligi 
40-80 sm, D-gavdasi bosh va 3-4 ta bo‘g ‘imdan iborat, E-gavdasi bosh, 
bo‘yin va 900 tagacha bo‘g‘imdan iborat, J-gavdasi bosh, bo‘yin va 400 
taga yaqin bo‘g‘imdan iborat, Z-gavdasi bosh, bo‘yin va 200-250 
tagacha bo‘g ‘imdan iborat.
2. Exinokokkning gavda uzunligi va qismlarini ko'rsating (1- 
mashqqa qarang).
3. Serbar tasmasimon chuvaichangining uzunligi va tana qismlarini 
ko‘rsating (1-mashqqa qarang).
4. Cho‘chqa tasmasimon chuvaichangining oraliq xo‘jayinlarini 
belgilang? A-tuya, B-to‘ng’iz, V-baliq, G-it, D-maymun, E-mushuk, J- 
quyon, Z-cho‘chqa, I-ayiq, K-ot, L-qo‘y.
5. Exinokokkning asosiy va oraliq xo‘jayinlarini belgilang? A- 
asosiy xo‘jayinlari-it, mushuk, tuya, quyon, B-asosiy xo‘jayinlari-bo‘ri, 
tulki, qo‘y, sigir, V-asosiy xo‘jayinlari-yirtqich sutemizuvchilar, G- 
oraliq xo'jayinlari-qorarnol, ayiq, tulki, D-oraliq xo‘jayinlar-qo‘y, echki,
97

---

bo‘ri, it, E-oraliq xo‘jayinlari-yirik va mayda shoxli mollar, ot, tuya 
hamda odam.
6. Exinokokk odamning qaysi organida parazitlik qiladi va qanday 
yuqadi? A-ingichka ichakda, B-qon tomirlarida, V-jigarda, G-o‘pkada, 
D-buyrakda, E-taloqda, J-go‘sht orqali, Z-suv orqali, I-exinokokk bilan 
kasallangan itni silashdan keyin yuvilmagan qo ‘l orqali.
7. Serbar tasmasimon chuvalchang nechta xo‘jayinda rivojlanadi? 
A -l ta, B-2 ta, V-3 ta, G-asosiy xo‘jayinlari odam va yirtqich 
sutemizuvchilar, D-asosiy xo'jayinlari baliqlar va yirtqichlar, E-oraliq 
xo‘jayinlari mollyuskalar va baliqlar, J-oraliq xo‘jayinlari mayda 
qisqichbaqasimonlardan-sikloplar, 
Z-qo‘shimcha 
xo'jayinlari 
amfibiyalar va qushlar, I-qo‘shimcha xo‘jayinlari baliqlar.
11. 
Terminlar va uiar m a’nosini juftlab k o ‘rsating? A-kutikula, B- 
frnna, V-germafrodit, G-oraliq xo‘jayin, D-asosiy xo‘jayin, E- 
protonefridiyalar, 
J-skoleks, 
Z-proglottidlar: 
1-tasmasimon 
chuvalchanglar tanasidagi bo‘g‘imlar, 2-yuqumli pufak, 3-tasmasimon 
chuvalchang tanasining oldingi uchidagi boshchasi, 4-ayirish sistemasi,
5-tasmasimon chuvalchanglaming lichinkasi yashaydigan organizm, 6- 
tana qoplag‘ichi, 7-ikki jinsli organizm, 8-voyaga yetgan parazit 
yashaydigan organizm.