Umurtqasizlar zoologiyasidan

16-mashg‘ulot. Nematodalarning asosiy tuzilish xususiyatlari va
rivojlanish sikllari
1-ish. Odam askaridasining tuzilishi
va rivojlanish 
sikli
Odam akaridasining sistematik o‘rni
Tip. To‘garak chuvalchanglar-Nemathelminthes
Sinf. Nematodalar-Nematoda
Turkum. Askaridalar-Ascaridida
Vakil. Odam askaradasi-Ascaris lumbricoides
Kerakli materiallar va jihozlar.
4-6 % formalin eritmasida 
fiksatsiya 
qilingan 
askaridalar, 
askarida 
tanasining 
ko‘ndalang 
kesimining mikropreparatlari, mikroskoplar, qo‘l lupalari, kichik 
qaychilar, jarrohlik pichoqchalari, qisqichlar, preparoval ninalar, 
entomologik ninalar, tubi mum va sham aralashmasi bilan qoplangan 
vannachalar, tomizgichlar, askaridaning tashqi va ichki tuzilishi hamda 
rivojlanish sikli aks ettirilgan jadvallar.
Mavzuning maqsadi
Nematodalardan-odam askaridasining o ‘ziga 
xos tuzilish va parazitlikka moslashish belgiiari hamda rivojlanish siklini 
o ‘rganish.
98

---

Jdentiv о ‘quv maqsadlari;
1.1. T o ‘garak chuvalchanglarning tuzilishi va hayot kechirishini 
tushuntira oladi.
1.2. Odam askaridasining teri-muskul xaltasini tushuntira biladi.
1.3. Odam askaridasining ko‘payishi va rivojlanish siklini aytib bera 
oladi.
Mavzuning qisqacha mazmuni.
Odam askaridasining tanasi 
chuvalchangsimon bo‘!ib, oldingi va keyingi uchlari 
ingichkalashgan, 
ko'ndalang 
kesmasi 
to‘garak 
shaklda. U rg‘ochilari 25-40 sm, erkaklari 15-25 sm 
uzunlikda bo‘ladi. Bularda jinsiy dimorfizm yaqqol 
ifodalanadi. 
Erkaklari 
kichik 
va 
dum 
qismi 
ilmoqsimon qayrilgan, urg‘ochi!ari tanasining 1/3 
qismida halqa shaklida ichiga botib kirgan joyi bo‘lib, 
bu yerda jinsiy teshik joylashgan. Tanasining oldingi 
uchida 3 ta lab bilan o‘ralgaii og'iz teshigi joylashadi 
| |
(36-rasm).
* 
Voyaga yetgan askaridalar odamlaming ingichka
ip’hagida parazitlik qiladi. Lekin ular ba’zan jigar, 
o ‘pka, yurak va jinsiy organlarda ham uchrashi 
mumkin. Ammo bu organlar odam askaridasi uchun 
mos 
bo‘lmasdan, 
nomuvofiq 
joylashishdir. 
Askaridalaming ot, cho‘chqa va boshqa hayvonlarning 
ichagida parazitlik qilib yashaydigan turlari ham bor.