I turlanishdagi otlar
ala, ae f
qanot
aorta, aef
aorta
arteria, ae f
arteriya
bucca, ae f
lunj
concha, ae f
chig‘anoq
costa, ae f
qovurg‘a
crista, ae f
qirra
gingiva, ae f
milk
lamina, ae f
pilakcha, plastinka
lingua, ae f
til
lingula, ae f
tilcha
mandibula, ae f
pastki jag‘
maxilla, ae f
yuqori jag‘
orbita, ae f
ko‘z kosasi
papilla, ae f
so‘rg‘ich
patella, ae f
tizza qopqog‘i
protuberantia, ae f
do‘nglik
pulpa, ae f
pulpa
raphe, es f
chok (yumshoq to‘qima, pay, mushaklarniki)
spina, ae f
o‘tkir qirra
sutura, ae f
chok (suyakniki)
tuba, ae f
nay
vena, ae f
vena
vertebra, ae f
umurtqa
II turlanishdagi otlar
alveolus, i m
katakcha, alveola
angulus, i m
burchak
brachium, i n
yelka
calcaneus, i m
tovon suyagi
cavum, i n
bo‘shliq
cranium, in
kalla suyagi
digitus, i m
barmoq
frenulum, i n
yugancha
humerus, i m
yelka suyagi
jugum, i n
tepalik
labium, i n
lab
ligamentum, in
boylam
manubrium, i n
dasta
musculus, i m
mushak
septum, i n
to‘siq
sulcus, i m
egat
radius, i m
bilak suyagi
sternum, i n
to‘sh suyagi
tympanum, i n
nog‘ora
III turlanishdagi otlar
corpus, oris n
tana
crus, cruris n
oyoq, oyoqcha
foramen, inis n
teshik
os, ossis n
suyak
IV turlanishdagi otlar
arcus, us m
yoy, ravoq
cornu, us n
shox, muguz
ductus, us m
oqim
meatus, us m
yo‘l, yo‘lak
processus, us m
o‘simta
sinus, us m
bo‘shliq, sinus
textus, us m
to‘qima
genu, us n
tizza
V turlanishdagi otlar
facies, ei f
yuz, yuza
45
|
|
|
Super/ior va infer/ior terminlarini qo‘llab tana bo‘shliqlaridagi joylashishni belgilang:
|
|
super/
infer/ior
|
Ko‘krak qafasi bo‘shlig‘i qorin-chanoq bo‘shlig‘ining _______ / _______ qismida joylashgan.
Umurtqa pog‘onasi bo‘shlig‘i kalla bo‘shlig‘ining _______ / _______ qismida joylashgan.
|
2–52 (5) Diaphragma – nafas olishda muhim rol o‘ynovchi gumbazsimon mushak. U thorac/ic bo‘shliqni abdomin/o/pelv/ic bo‘shliqdan ajratib turadi. Diafragmani 2-3 rasmdan toping.
|
|
2–53
|
Quyidagi ma’noli terminlar so‘z o‘zaklarini yozing:
|
chanoq:_______
|
pelvis thorax
abdomеn
|
ko‘krak qafasi: _______ qorin: _______
|
|
|
2–54
|
2.41. Dors/al bo‘shliq (6)cavitas cranialis va (7)cavitas spinalisdan tashkil topgan. Bu bo‘shliqlarda nerv sistemasi a’zolari: bosh va orqa miya joylashgan. Asab tizimi organizmning eng murakkab tizimlaridan bo‘lib, organizmning hayot faoliyatini boshqaradi.
Quyidagi ma’noli terminlarni yasang:
kallaga oid: _______ / _______
|
|
crani/alis
spin/alis
|
umurtqa pog‘onasiga oid: _______ / _______
|
|
|
2–55
|
Oldingi muhokamada dors/al bo'shliq, boshga oid bo'shliq o'z ichiga oladi, orqa bo'shliq umurtqa pog'onasi bo'ylab shakllanadi, orqa miyani ham o'z ichiga oladi. 2-3 jadvalni to'ldiring.
Tana bo'shlig'i o'rab turadi
|
|
crani/alis
spin/alis
|
kalla suyagi_________ / __________ bo'shlig'i. orqa miya __________ / _______ bo'shlig'i.
|
Barbara A.Gylys, Regina M.Masters”Medical Terminology Simplified fourth edition “USA2010/Chapter-1.P.45
Nazorat savollari:
Lotin tilida otlar nechta rodga ega?
Otda nechta son bor?
Otlar nechta kelishikka ega?
Lotin tilida otlar nechta turlanishga ega?
Otlarning lug’at shakli qanday?
Lotin tilida otlar negizi qanday aniqlanadi?
Moslashmagan aniqlovchi qaysi so’z turkumidan iborat?
Aegroto, dum anĭma est, spes esse dicĭtur. –Bemor nafas olar ekan, umid bor deyishadi.
Comple aegrōtum bonā spe. –Bemorni yaxshilikka umidvor qil
§4. Sifat. Sifatning grammatik kategoriyalari. Sifatning ikki guruhi.Lug‘at shakli. Moslashgan aniqlovchi.
Maqsad: Lotin tilida sifatning grammatik kategoriyalarini, lug‘at shakli tarkibini, sifatning ot bilan moslashish tartibini bilib olish.-us va -is sifatlarining lug‘at shaklini tuzishni; -us, -a, -um, -is, -e sifatlarining Gen. sing.shaklini hosil qilishni; terminlarni lotin tilidan o‘zbek tiliga va o‘zbek tilidan lotin tiliga moslashgan aniqlovchi bilan tarjima qila olish.
Sifat. Sifatning grammatik kategoriyalari. Sifatning lug‘at shakli
Lotin tilida sifat rus tilidagi kabi rod, son va kelishiklarda o’zgarib o’zi aniqlab kelayotgan ot bilan rodda, sonda va kelishikda moslashadi. Sifat rod qo’shimchalariga ko’ra ikkta guruh va uchta turlanishga ega.
I va II guruh sifatlarining bosh va qaratqich kelishigidagi qo’shimchalari:
|
I guruh sifatlar
|
II guruh sifatlar
|
Rod
|
M
|
f
|
n
|
m
|
f
|
n
|
Nom.sing
|
us
|
a
|
um
|
is
|
is
|
e
|
Gen. sing
|
I
|
ae
|
i
|
is
|
2. Sifatlar lug‘atda m rodida to‘liq yoziladi, so‘ngraf va nrodtugallanmalari yoziladi:
M
|
F
|
n
|
|
longus
|
a
|
um
|
uzun
|
liber
|
era
|
erum
|
erkin
|
dexter
|
tra
|
trum
|
o‘ng
|
-er qoshimchali ko‘pchilik sifatlarda e harfi faqat m rodi Nom. sing. da saqlanib qoladi; barcha vositali to‘ldiruvchilar hamda f va n rodida u tushib qoladi (ya’ni negiz o‘zgaradi!). Shuning uchun bunday sifatlarning lug‘at shaklida f va n rodining qoshimchasidan oldin negiz oxiri yoziladi: sinister, tra, trum - chap.
3.Sifatlarning katta guruhi m va f rodida bir xil -is qoshimchasiga ega.Bunday sifatlar lug‘at shakli ikki komponentdan: m va f rodidagi bir xil shakldan ( -is) hamda n rodidagi qoshimchasidan ( -e) iborat:
m, f
|
N
|
|
Vertebralis
|
e
|
umurtqaga oid
|
Frontalis
|
e
|
peshonaga oid
|
4. Barcha rodda bir xil tugallanuvchi sifatlar guruhi ham mavjud: simplex, icis - oddiy.
I. Sifatlarni lug‘at shaklida yozing:
transversus, spinosus, cervicalis, osseus, spinalis, ethmoidalis, latus, obliquus, costalis, vertebralis, zygomaticus, orbitalis.
II. Sifatlarning n roddagi shaklini hosil qiling, tarjima qiling:
longus, costarius, palatinus, sphenoidalis, frontalis, articularis, nutricius, ovalis, pelvinus, cerebralis.
III. Sifatlarning f rodidagi shaklini hosil qiling, tarjima qiling:
medianus, thoacicus, spongiosus, pterygoideus, mastoideus.
IV. Sifatlarning rodini aniqlang, tarjima qiling:
substantia compacta et substantia spongiosa, os temporale, columna verteralis, foramen vertebrale, facies articularis, processus articularis, processus transversus, foramen transversarium, cornu sacrale, crista sacralis, foramen sacrale pelvinum, os sacrum, linea transversa, porus acusticus externus, sutura squamosa, palatum durum, palatum molle, protuberantia occipitalis externa, vena cava.
Murakkab anatomik terminlarning tuzilishi
Terminlar tuzilish turlari
|
Bir so‘zli
|
Qo‘shmaterminlar-so‘z birikmalari
|
Ikki so‘zli
|
Ko‘p so‘zli
|
Bosh kelishik birlikdagi yoki ko‘plikdagi ot:
cor, ossa
|
Bosh kelishikdagi ot + moslashgan aniqlov- chi (sifat, sifatdosh, tartib son):
vertebra thoracica
|
Bosh kelishikdagi ot + moslashmagan aniq-lovchi (qaratqich kelishigidagi ot):
caput costae
|
Moslashgan yoki moslashmagan aniqlovchili so‘z birikmasi + butun so‘z birikmasiga aniqlovchi:
fovea articularis superior
|
NB!1. Anatomik terminda birinchi o‘rinda doim bosh kelishikdagi ot turadi, undan so‘ng bir yoki bir nechta tobe so‘z keladi.
Bunday aniqlovchilar lotin terminsi boshlanuvchi ot turkumiga mansub bosh so‘z bilan doim moslashadi va ko‘p holatlarda oxirgi o‘ringa qo‘yiladi: protuberantia occipitalis externa–tashqi ensa do‘ngligi, linea nucha suprema– eng yuqori ensa chizig‘i, canalis palatinus major– katta tanglay kanali.
Dostları ilə paylaş: |