Uo’K 11. 124 Kbk 5ya2+81. Lat-4 Tuzuvchilar



Yüklə 25,53 Mb.
səhifə12/65
tarix21.10.2023
ölçüsü25,53 Mb.
#158573
növüУчебник
1   ...   8   9   10   11   12   13   14   15   ...   65
kitob tayyor15.04.2018 (Восстановлен)

Leksik minimum


I turlanishdagi otlar

ala, ae f
qanot

aorta, aef
aorta

arteria, ae f
arteriya

bucca, ae f
lunj

concha, ae f
chig‘anoq

costa, ae f
qovurg‘a

crista, ae f
qirra

gingiva, ae f
milk

lamina, ae f
pilakcha, plastinka

lingua, ae f
til

lingula, ae f
tilcha

mandibula, ae f
pastki jag‘

maxilla, ae f
yuqori jag‘

orbita, ae f
ko‘z kosasi

papilla, ae f
so‘rg‘ich

patella, ae f
tizza qopqog‘i

protuberantia, ae f
do‘nglik

pulpa, ae f
pulpa

raphe, es f
chok (yumshoq to‘qima, pay, mushaklarniki)

scapula, ae f
kurak suyagi

spina, ae f
o‘tkir qirra

sutura, ae f
chok (suyakniki)

tuba, ae f
nay

vena, ae f
vena

vertebra, ae f
umurtqa

II turlanishdagi otlar

alveolus, i m
katakcha, alveola

angulus, i m
burchak

brachium, i n
yelka

calcaneus, i m
tovon suyagi

cavum, i n
bo‘shliq

cranium, in
kalla suyagi

digitus, i m
barmoq

frenulum, i n
yugancha

humerus, i m
yelka suyagi

jugum, i n
tepalik

labium, i n
lab

ligamentum, in
boylam

manubrium, i n
dasta

musculus, i m
mushak

septum, i n
to‘siq

sulcus, i m
egat

radius, i m
bilak suyagi

sternum, i n
to‘sh suyagi

tympanum, i n
nog‘ora

III turlanishdagi otlar

corpus, oris n
tana

crus, cruris n
oyoq, oyoqcha

foramen, inis n
teshik

os, ossis n
suyak

IV turlanishdagi otlar

arcus, us m
yoy, ravoq

cornu, us n
shox, muguz

ductus, us m
oqim

meatus, us m
yo‘l, yo‘lak

processus, us m
o‘simta

sinus, us m
bo‘shliq, sinus

textus, us m
to‘qima

genu, us n
tizza

V turlanishdagi otlar

facies, ei f
yuz, yuza



45










Super/ior va infer/ior terminlarini qo‘llab tana bo‘shliqlaridagi joylashishni belgilang:




super/
infer/ior

Ko‘krak qafasi bo‘shlig‘i qorin-chanoq bo‘shlig‘ining _______ / _______ qismida joylashgan.
Umurtqa pog‘onasi bo‘shlig‘i kalla bo‘shlig‘ining _______ / _______ qismida joylashgan.

2–52 (5) Diaphragma – nafas olishda muhim rol o‘ynovchi gumbazsimon mushak. U thorac/ic bo‘shliqni abdomin/o/pelv/ic bo‘shliqdan ajratib turadi. Diafragmani 2-3 rasmdan toping.








2–53

Quyidagi ma’noli terminlar so‘z o‘zaklarini yozing:

chanoq:_______

pelvis thorax
abdomеn

ko‘krak qafasi: _______ qorin: _______







2–54

2.41. Dors/al bo‘shliq (6)cavitas cranialis va (7)cavitas spinalisdan tashkil topgan. Bu bo‘shliqlarda nerv sistemasi a’zolari: bosh va orqa miya joylashgan. Asab tizimi organizmning eng murakkab tizimlaridan bo‘lib, organizmning hayot faoliyatini boshqaradi.
Quyidagi ma’noli terminlarni yasang:
kallaga oid: _______ / _______




crani/alis
spin/alis

umurtqa pog‘onasiga oid: _______ / _______







2–55

Oldingi muhokamada dors/al bo'shliq, boshga oid bo'shliq o'z ichiga oladi, orqa bo'shliq umurtqa pog'onasi bo'ylab shakllanadi, orqa miyani ham o'z ichiga oladi. 2-3 jadvalni to'ldiring.
Tana bo'shlig'i o'rab turadi




crani/alis
spin/alis

kalla suyagi_________ / __________ bo'shlig'i. orqa miya __________ / _______ bo'shlig'i.

Barbara A.Gylys, Regina M.Masters”Medical Terminology Simplified fourth edition “USA2010/Chapter-1.P.45


Nazorat savollari:



  1. Lotin tilida otlar nechta rodga ega?

  2. Otda nechta son bor?

  3. Otlar nechta kelishikka ega?

  4. Lotin tilida otlar nechta turlanishga ega?

  5. Otlarning lug’at shakli qanday?

  6. Lotin tilida otlar negizi qanday aniqlanadi?

  7. Moslashmagan aniqlovchi qaysi so’z turkumidan iborat?


Aegroto, dum anĭma est, spes esse dicĭtur. –Bemor nafas olar ekan, umid bor deyishadi.
Comple aegrōtum bonā spe. –Bemorni yaxshilikka umidvor qil

§4. Sifat. Sifatning grammatik kategoriyalari. Sifatning ikki guruhi.Lug‘at shakli. Moslashgan aniqlovchi.


Maqsad: Lotin tilida sifatning grammatik kategoriyalarini, lug‘at shakli tarkibini, sifatning ot bilan moslashish tartibini bilib olish.-us va -is sifatlarining lug‘at shaklini tuzishni; -us, -a, -um, -is, -e sifatlarining Gen. sing.shaklini hosil qilishni; terminlarni lotin tilidan o‘zbek tiliga va o‘zbek tilidan lotin tiliga moslashgan aniqlovchi bilan tarjima qila olish.

Sifat. Sifatning grammatik kategoriyalari. Sifatning lug‘at shakli


Lotin tilida sifat rus tilidagi kabi rod, son va kelishiklarda o’zgarib o’zi aniqlab kelayotgan ot bilan rodda, sonda va kelishikda moslashadi. Sifat rod qo’shimchalariga ko’ra ikkta guruh va uchta turlanishga ega.
I va II guruh sifatlarining bosh va qaratqich kelishigidagi qo’shimchalari:






I guruh sifatlar

II guruh sifatlar

Rod

M

f

n

m

f

n

Nom.sing

us

a

um

is

is

e

Gen. sing

I

ae

i

is

2. Sifatlar lug‘atda m rodida to‘liq yoziladi, so‘ngraf va nrodtugallanmalari yoziladi:



M

F

n




longus

a

um

uzun

liber

era

erum

erkin

dexter

tra

trum

o‘ng



-er qoshimchali ko‘pchilik sifatlarda e harfi faqat m rodi Nom. sing. da saqlanib qoladi; barcha vositali to‘ldiruvchilar hamda f va n rodida u tushib qoladi (ya’ni negiz o‘zgaradi!). Shuning uchun bunday sifatlarning lug‘at shaklida f va n rodining qoshimchasidan oldin negiz oxiri yoziladi: sinister, tra, trum - chap.
3.Sifatlarning katta guruhi m va f rodida bir xil-is qoshimchasiga ega.Bunday sifatlar lug‘at shakli ikki komponentdan: m va f rodidagi bir xil shakldan (-is) hamda n rodidagi qoshimchasidan (-e) iborat:

m, f

N




Vertebralis

e

umurtqaga oid

Frontalis

e

peshonaga oid

4. Barcha rodda bir xil tugallanuvchi sifatlar guruhi ham mavjud: simplex, icis - oddiy.


Mashqlar


I. Sifatlarni lug‘at shaklida yozing:
transversus, spinosus, cervicalis, osseus, spinalis, ethmoidalis, latus, obliquus, costalis, vertebralis, zygomaticus, orbitalis.
II. Sifatlarning n roddagi shaklini hosil qiling, tarjima qiling:
longus, costarius, palatinus, sphenoidalis, frontalis, articularis, nutricius, ovalis, pelvinus, cerebralis.
III. Sifatlarning f rodidagi shaklini hosil qiling, tarjima qiling:
medianus, thoacicus, spongiosus, pterygoideus, mastoideus.
IV. Sifatlarning rodini aniqlang, tarjima qiling:
substantia compacta et substantia spongiosa, os temporale, columna verteralis, foramen vertebrale, facies articularis, processus articularis, processus transversus, foramen transversarium, cornu sacrale, crista sacralis, foramen sacrale pelvinum, os sacrum, linea transversa, porus acusticus externus, sutura squamosa, palatum durum, palatum molle, protuberantia occipitalis externa, vena cava.


Murakkab anatomik terminlarning tuzilishi


Terminlar tuzilish turlari

Bir so‘zli

Qo‘shmaterminlar-so‘z birikmalari

Ikki so‘zli

Ko‘p so‘zli

Bosh kelishik birlikdagi yoki ko‘plikdagi ot:
cor, ossa

Bosh kelishikdagi ot + moslashgan aniqlov- chi (sifat, sifatdosh, tartib son):
vertebra thoracica

Bosh kelishikdagi ot + moslashmagan aniq-lovchi (qaratqich kelishigidagi ot):
caput costae

Moslashgan yoki moslashmagan aniqlovchili so‘z birikmasi + butun so‘z birikmasiga aniqlovchi:
fovea articularis superior

NB!1. Anatomik terminda birinchi o‘rinda doim bosh kelishikdagi ot turadi, undan so‘ng bir yoki bir nechta tobe so‘z keladi.


Bunday aniqlovchilar lotin terminsi boshlanuvchi ot turkumiga mansub bosh so‘z bilan doim moslashadi va ko‘p holatlarda oxirgi o‘ringa qo‘yiladi: protuberantia occipitalis externa–tashqi ensa do‘ngligi, linea nucha suprema– eng yuqori ensa chizig‘i, canalis palatinus major– katta tanglay kanali.

Yüklə 25,53 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   8   9   10   11   12   13   14   15   ...   65




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin