Up with down
Yüklə 4,08 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- • Nümunə əsasında kərpicdən qurma
- • Nümunə əsasında hesablama çubuqlarından qurma
- • Hissələrdən tamın quraşdırılması
- • Cəmi hesablamaqla üçə qədər əşyanın bir-bir sayılması
- • Cəmi hesablamaqla şəkildə təsvir edilmiş üçə qədər əşyanın bir-bir sayılması
- • Birdən üçə qədər say və rəqəmin tutuşdurulması
- • Bir-bir tapşırılmış sayda əşyaların seçilməsi
- • 1-dən 3-ə qədər rəqəmin və sayın tutuşdurulması Mağaza oyunu
- Oyun fəaliyyəti • Ardıcıl bir neçə oyun hərəkətlərindən ibarət süjetli oyun
- • Valideynin rəhbərliyi altında rollardan birinin uşaq tərəfindən ifadə edildiyi süjetli-rol oyunu
- Blok 4. Eyni zamanda üç anlayışla işləmək bacarığı əsasında çalışmalar
- Diqqət və yaddaş • İki hissədən və ya iki mənalı sözdən ibarət tapşırığın yerinə yetirilməsi
|
• Növə görə təsnifat Materiallar: uşağa tanış olan heyvan, ərzaq, paltar, mebel və ya digər əşyaların şəkilləri olan kartlar. Hər növdən cəmi dörd-beş kart. İki növ kart, məsələn, paltar və ərzaq təsvirləri olan kartlar hazırlayın və kartları bir-bir uşağa göstərin. Məsələn: “Bu, maykadır – o, paltardır. Paltarı şkafa yığaq. Bax buraya” və kartı stolun üstünə qoyun. Sonra uşağa növbəti kartı göstərin: “Bu, pendirdir – o, ərzaqdır. Ərzağı mətbəxə aparaq. Bax buraya” və kartı başqa bir yerə qoyun. Uşaq təsnifatı öyrədərkən oyuncaq mebelini götürüb ona paltar kartını oyuncaq şkafa, ərzaq kartını isə oyuncaq stolun üstünə qoymağı tapşırmaq olar. Növbə ilə kartları uşağa verib ondan oradakı şəklin adını deməsini və lazımi yerə qoymasını istəyin. Uşaq kartı yerinə qoyarkən izahedici sözlərdən istifadə edin: “Doğrudur. Don – paltardır”. Gündəlik həyatda izahedici sözlərdən fəal şəkildə istifadə etmək lazımdır: “Qabları çanağa apar”, “Paltarı ləyənə qoy” və ya “Öz ayaqqabını yığışdır” və s. Oyuncaqları yığışdırarkən uşaqdan həmçinin növlər üzrə, məsələn, qab-qacaq və mebelə görə yığmasını istəmək olar. Əşyaların müxtəlif əlamətlərinə görə adlandırılması. Uşaqdan onun qarşılaşdığı bütün əşyaların əlamətlərini soruşun. Məsələn: “Bu, necə fincandır?”. Uşaq bu zaman istənilən əlaməti deyə bilər. Uşaq böyük və ya qırmızı, yaxud ataya məxsus ola bilər. Uşağın diqqətini əşyanın müxtəlif əlamətlərinə (məsələn: ağır, soyuq, hamar və s.) yönəldin və onun dünya görünüşünü və söz ehtiyatını genişləndirin. 31 Quruculuq fəaliyyəti • Sxem üzrə qurma Materiallar: Bir ölçüdə lakin müxtəlif rəngli üçbucaq, dairə, kvadrat, düzbucaq, trapesiya və romblardan ibarət həndəsi fiqurlar dəsti və bu həndəsi fiqurların qoyula biləcəyi və təbii ölçüdə təsvir edilmiş dörd-beş detaldan ibarət sxem. Belə sxemləri özünüz də çəkə bilərsiniz: həndəsi fiqurları kağız vərəqinin üzərinə qoyun və kənarlarını qalın flomasterlə qeyd edin. (Nümunələr əlavə 3-də verilir) Dörd-beş detaldan ibarət sxemi uşağın qabağına qoyub ona on fiqur verin. Sonra uşağa lazımi detalları seçib sxemdə yerləşdirməklə orada təsvir edilmiş fiquru qurmaq. Uşaq çətinlik çəkərsə, onda sxemdəki detallardan birini ona göstərib beləsini tapmağı, sonra isə onu yerinə qoymağı tapşırmaq olar. Uşaq bütün detalları yerinə qoyduqdan sonra düzgün alındığını yoxlamağı tapşırın. Sonra növbəti sxemi ona verin və lazımi fiqurları oraya əlavə edin. Həndəsi fiqurları qutusuna yığarkən onları iki əlamətinə görə seçməyi tapşırmaq olar. Yuxarıda qeyd edildiyi kimi və ya həndəsi fiqurun adını çəkməklə, məsələn, “Qırmızı rəngli kvadratı ver”. Flomasterlə maqnit lövhədə sxemlər çəkmək və onların üzərinə maqnitli həndəsi fiqurlar yapışdırmaq olar. • Nümunə əsasında kərpicdən qurma Materiallar: taxta kərpic dəsti (on ədəd). Üç-beş kərpicdən ibarət nümunə, məsələn, kreslo, stol, çarpayı və s. qurun və uşağa da “belə” etməyi tapşırın. Uşaq bunu dərhal edə bilmədikdə onu öz nümunənizdə olduğu kimi ayrı-ayrı kərpicləri necə üst-üstə qoyduğunuzu göstərin. Bu, kifayət etmədikdə nümunəni onun əlindən tut- maqla qurmaq, sonra isə konstruksiyanı dağıdıb onu “təmir etməyi” uşağa tapşırmaq olar. Kərpicdən qurmadan oyun zamanı geniş şəkildə istifadə etmək olar. Bu zaman uşaq sizin nümunənizə baxaraq kərpicdən oyunun gedişinə uyğun olan stol, stul, çarpayı və başqa əşyalar qurur. Valideyn onu daha mürəkkəb konstruksiyalarla tamamlaya və qurulan bütün əşyaları süjetli oyunda istifadə edə bilər. Balaca matryoşkalar və ya kuklalar götürmək və onları çarpayıya yatızdırmaq, stol arxasında yedizdirmək, maşına mindirmək və s. olar.
• Nümunə əsasında hesablama çubuqlarından qurma Materiallar: hesablama çubuqları dəsti (iyirmi ədəd) və təqribən iki santimetr diametrində beş dairəcik. Hesablama çubuqlarından nümunələr, məsələn, üçbucaq, kvadrat, evcik və s. fiqurlar və ya baş əvəzinə dairəciklərdən istifadə etməklə adam, it düzəltmək olar. Sonra uşağa da belə fiqurlar qurmağı tapşırın. Uşaq bunu
32 sərbəst şəkildə edə bilmədikdə bir çubuğu qoymağı göstərin və ona da belə etməyi təklif edin. Bu, kifayət etmədikdə uşağa stolun üstün yer göstərib bu çubuğu oraya qoymağı tapşırın. Adam fiquru qurarkən uşağa “Gəl, çubuqdan ana düzəldək” deyə təklif etmək olar. Qoy, bu, baş olsun, bu – bədən, bu – əllər, bu – ayaqlar olsun. “İndi isə sənin üçün edək”. Əvvəlcə uşağa baş olacağını tapşıraraq dairəcik verin və onun başının arda olduğunu, onun neçə başı olduğunu və neçə dairəciyin lazım olduğunu soruşun. Sonra bədən əvəzinə bir çubuq ver- ib onun neçə bədəni olduğu soruşun. Hər dəfə əl və ayaqlar təkrar sayılmasa da, onun cavabını almağa çalışmaq lazımdır. Uşaq detalları aldıqca onu yerinə düz qoymalıdır. O, çətinlik duyarsa, onun diqqətini məsələn, si- zin qurduğunuz nümunənin başının və onun öz başının harada olmasına yönəltmək lazımdır. Quruculuq işi tamamlandıqdan sonra onu oyuna çevirmək vacibdir. Məsələn, fiquru yerindən tərpədərək demək lazımdır: Ana uşağının əlindən tutub gəzməyə aparır. Uşaq başqa kimisə, məsələn, atanı gəzməyə aparmaq istəsə, bir fiqur da düzəltməyi ona tapşırmaq olar. Plastilin və kibritdən adam və heyvan fiqurları düzəltmək olar: plastilindən silindr formasında “bədən”, kürə formasında baş düzəltmək və əl, ayaq, pəncə və quyruq əvəzinə kibrit dənələrindən istifadə etmək olar. Bu zaman valideyn nümunə hazırlayır, uşaq isə onu təkrarlayır. Bütün düzəldilmiş fiqurları süjetli oyuna daxil etmək olar. Uşaqlar adətən onlara təklif edilmiş nümunəyə baxmayaraq başı və ayağı bir-birinə birləşdirərək çubuqdan və ya plastilindən “baş-ayaq” düzəldirlər. Bu, onların bədən sxemi haqqındakı təsəvvürlərinə uyğun gəlir. Uşaq öz çiyinlərini və çanağını görmür və onları düzgün hiss etmirlər. Ö bədəninin sxemini dərk etməkdə uşağa yardım etmək üçün bu məşğələ zamanı, eləcə də digər oyunlarda onun çiyinlərindən və ya bel-çanaq hissəsindən möhkəmcə basmaq olar. Bu halda uşaq onları daha yaxşı hiss edəcək. Bundan əlavə uşağa özünü rəng çubuqları, sulu boya və üz qırma üçün köpüklə özünü boyamağı tapşırmaq və ona süngər verib güzgünün qabağında dayanmaqla onları silməsini uşaqdan istəmək olar. • Hissələrdən tamın quraşdırılması Materiallar: 4-5 hissədən ibarət kəsik şəkillər dəsti. Şəkillər müxtəlif istiqamətlərdə kəsilməlidir. Bunu çəkilmiş sadə süjetli bir neçə parlaq şəkli qalın karton kağızının üzərinə yapışdırmaqla və onları 4-5 hissəyə kəsməklə özünüz də hazırlaya bilərsiniz. Onlar əyri xətlərlə elə kəsilməlidir ki, şəklin hissələrini bir-biri ilə tutuşdurmaq ehtiyacı yaransın. Quraşdırılmış şəkli uşağa göstərin və müxtəlif detalları ona təqdim edib şəkildə nəyin təsvir edildiyini müzakirə edin. Məsələn: “Bu pişik yük maşınında gedir. Pişiyin başı hanı? Maşının təkərləri hanı? Pişik harda oturub?” Sonra şəkli hissələrə ayırıb qarışdırın və onu yenidən quraşdırmağı
33 uşağa tapşırın. Uşaq çətinlik hiss etdikdə onun diqqətini süjetə və şəklin məna kəsb edən hissələrinin tutuşdurulmasına yönəldin. Məsələn: “Bax. Burada təkər (hissə) var, orada da təkər (hissə) var. Təkərləri quraşdır”. Hər hansı nağılların illüstrasiyalı şəkillərindən və ya digər süjetli şəkillərdən istifadə etmək olar. Bu zaman təkcə şəkillərdə kimin təsvir edildiyini deyil, eləcə də onların nə etdiklərini müzakirə edin.
Hesabın öyrədilməsinin gedişində uşaq bir neçə ardıcıl mərhələdən keçir. O, əvvəlcə rəqəmlərin ardıcıllığını əzbərləməlidir. Sonra onun qabağındakı (və ya çəkilmiş) əşyaları saymağı və cəmini hesablamağı (uşaq başa düşmür ki, yenidən hesablama zamanı sonuncu rəqəm ümumi kəmiyyət, yəni cəmdir) öyrənir. Uşaq cəmi hesablamağı öyrəndikdən sonra rəqəm və kəmiyyəti tutuşdurmağı, yəni, müəyyən sayda əşyanın hansı rəqəmə uyğun gəldiyini mənimsəyə bilər. Sonra isə “topa” içərisindən müəyyən sayda əşyaların götürülməsini öyrənmək olar. O, sadə hesablama- ya nisbətən daha çətindir. Çünki, uşaq əşyaları sayarkən yadda saxlamalıdır ki, o, saymağı nə vaxt dayandırmalıdır. Əgər rəqəmlər işarələnibsə, (hər bir rəqəmə uyğun sayda dairəcik yapışdırılır) bu, uşağa əlavə kömək edir və o, hesablanan əşyaları işarələnmiş dairəciklərə yerləşdirir. İşarələnməmiş rəqəmə müəyyən sayda hesablama materialının seçilməsi növbəti tapşırıqdır.
Uşaqdan üçə qədər əşyanı bir-bir saymasını istəyin. O, yaddan çıxararsa, növbəti rəqəmi ona deyin və sizdən sonra təkrar etməsini tapşırın. Sayma zamanı onları ötürməmək və eyni əşyanı bir neçə dəfə hesab- lamamaq üçün uşaq ya onları bir-bir kənara qoymalı, ya da barmağı ilə onu möhkəmcə basmalıdır. Bütün əşyalar bir-bir sayıldıqdan sonra mütləq neçə əşyanın alındığını ondan soruşmaq lazımdır. O, cavab verə bilmədikdə düzgün cavab olan sxemi (“bir, iki, üç – cəmi üç”) ona verin və sizdən sonra bunu təkrar etməsini tapşırın.
Uşağa şəkli verib bir-bir orada təsvir edilmiş əşyaları saymağı tapşırın. O, sayarkən, barmağını möhkəmcə onun üzərində təsvir edilmiş əşyalara basmalıdır. Uşağın əlini hərəkət etdirməklə bunun necə edildiyini ona göstərin. Hesablama qurtardıqdan sonra mütləq soruşmaq lazımdır: “Cəmi neçə oldu?” 34 • Birdən üçə qədər say və rəqəmin tutuşdurulması Materiallar: “1, “2, “3” rəqəmləri yazılmış kartlar dəsti, bir, iki və üç əşyaların təsviri olan şəkillər dəsti. “1, “2” rəqəmləri yazılmış kartları uşağın qabağına qoyub şəkli ona verin və orada neçə əşyanın təsvir edildiyini soruşun. Uşaq bütün əşyaları bir-bir saydıqdan sonra cəmi neçə əşyanın alındığını soruşun və müvafiq rəqəmi seçməyi və şəklin altına qoymağı tapşırın. Beləliklə, növbəti şəkilləri uşağa təklif edin. Uşaq ikiyə qədər say və rəqəmi bir-birini uyğunlaşdıra bilməyi öyrəndikdən sonra “3” rəqəmini, eləcə də müvafiq olaraq üç əşyanın təsvir edildiyi əlavə etmək və üçə qədər say və rəqəmi bir-birinə uyğunlaşdırmağı təklif edin. Rəqəmli kartların əvəzinə maqnitli rəqəm dəstindən də istifadə etmək olar. Həmçinin təklif edilmiş sayda gerçək əşyalar üçün rəqəm seçməyi də tapşırmaq olar.
dəsti, 3-4 balaca oyuncaq və onların hər biri üçün boşqablar. Oyuncaqları uşağın qabağına qoyun və onlara boşqab verməyi tapşırın. Hesablama dəstindən uşağın qabağına 4-5 alma qoyun və jestdən istifadə edərək oyuncağın adından xahiş edin: “Mənə üç alma ver”. Bir- bir sayarkən uşaq hər bir əşyanı əlinə götürüb kənara qoymalı və müvafiq rəqəmi deməlidir. Bu zaman o, hesablamanı nə vaxt dayandırmaq lazım olduğunu yadda saxlamalıdır. Bunu yadda saxlamasına yardım etmək üçün saymazdan əvvəl ondan soruşmaq lazımdır: “Dovşancığaz necə alma istəyir?” Uşaq boşqaba üç alma qoyduqdan sonra orada almanı ona göstərib təkrar soruşun: “Orada cəmi neçə alma var?” O, cavab verməkdə çətinlik çəkərsə, boşqabda olan almaları bir-bir sayın və düzgün cavab olan sxemi (bir, iki, üç – cəmi üç) ona verin. Beləliklə, digər oyuncaqlara da bir, iki və ya üç “meyvə” verməyi ona təklif edin. Oyunun sonunda bütün heyvanları yedizdirin. Yedizdirmə zamanı bunları müzakirə etmək olar: armud şirindir, limon turşdur, xiyar duzlandıqda daha dadlı olur və s. Gündəlik həyatda uşağa stola düzmək üçün üç çəngəl gətirməyi və ya ataya iki peçenye verməyi buyurmaqla hesablamadan geniş şəkildə istifadə etmək olar. Birgə oyun zamanı həmçinin ondan kuklalara bir, iki və ya üç əşya verməyi və ya tikinti üçün lazımi sayda kubik hazırlamağı istəmək olar.
• 1-dən 3-ə qədər rəqəmin və sayın tutuşdurulması Mağaza oyunu 35 Materiallar: “1”, “2”, “3” rəqəmləri yazılmış kartlar dəsti – bu, qiymətlərdir (hər növ üçün üç-dörd kart). Rəqəmlərin yarısı işarələnməlidir. Yəni, hər bir rəqəmə müvafiq sayda dördbucaqlı yapışdırmaq lazımdır. Pul – həqiqi əskinaslar və ya eyni dördbucaqlılar (təqribən on beş ədəd). Oyuncaqlar, meyvələr, konfet və ya mağazada satılan başqa “mallar”. “Malları” düzün və onların hər birinə 1-dən 3-ə qədər rəqəmlərlə “qiymət” qoyun. Uşağa “pul” verib nəsə “almağı” təklif edin. Sonrakı malı seçdikdə qiyməti göstərib orada neçənin yazıldığını soruşun. Uşaq rəqəmi deyir, məsələn üç və sizə üç “manat” verir. İlkin mərhələdə bütün qiymətlər işarələnməlidir ki, onun rəqəmlərə yapışdırılmış dördbucaqlılara qoymaq mümkün olsun. Hesabı ödədikdən sonra cəmi demək bacarığını məşq etdirmək üçün bir daha hesablamağı təklif etmək olar: “Cəmi neçə manat oldu?” Uşağa “alış-verişdən” istifadə etmək imkanı verin: ərzaq alsın, onu evə aparsın, yesin və s. Uşaq işarələnmiş qiymətlər üçün lazımi məbləğdə “manat”ı seçdikdən sonra bunu işarələnməmiş rəqəmlər üçün də etmək olar. Əlbəttə ki, mağaza oyunundan əlavə uşağa, təqdim edilən rəqəmlərə istənilə hesablama materialını qoymaq təklif edilə bilər. Oyun fəaliyyəti • Ardıcıl bir neçə oyun hərəkətlərindən ibarət süjetli oyun Uşağa ardıcıl bir neçə oyun hərəkətlərindən (kuklanı geyindirmək, onunla mağazaya getmək, ərzaq almaq, nahar hazırlamaq və s.) ibarət süjetli oyun təklif edin. Valideynlər uşaq oyununda iştirak edə və süjeti genişləndirməkdə, çoxlu sayda süjet detallarının oyunda istifadə edilməsində kömək edə bilər. Süjetli oyuna didaktik məşğələlər zamanı mənimsənilmiş vərdişləri də daxil etmək olar.
Süjetli-rol oyunlarında uşağın gündəlik həyatda qarşılaşdığı bütün hadisələri modelləşdirmək olar: mağazaya getmə, uşaq bağçasına getmə, həkim ziyarəti və ya poliklinikada işləyən həkim ziyarəti və s. Valideyn uşağa müxtəlif rollar: həkim, xəstə, tərbiyəçi, satıcı, alıcı və s. təklif edərək uşağın bildiyi vəziyyətləri və insanların hərəkətlərini təqlid etməkdə ona yardım etməklə seçilmiş süjeti onunla bərabər ifa edir. Rolu mənimsəmə səviyyəsindən asılı olaraq valideyn süjetə daha çox incəliklər daxil etməkdə uşağa yardım edir. Süjetli-rol oyunları uşağın gerçək həyatda baş verən hadisələrin məqsəd və ardıcıllığını dərk etməsinə, yaddaşı və əlaqələndirmə təfəkkürünü inkişaf etdirməsinə kömək edir və sonradan onun özünün rol oyunlarına daxil edə biləcəyi ünsürlər təqdim edir. Belə oyunların təşkilində müxtəlif materiallardan istifadə etmək olar: kubiklər, kuklalar, mebel və
36 qab-qacaq dəstləri, oyunun gedişində vacib əşyalara çevrilən köməkçi alətlər. Məsələn: divan yastığı qatar, xəstə üçün çarpayı, mağazada piştaxta və s. ola bilər. Bu, uşağın əvəzedici əşyalar adlanan vasitələrin oyunda istifadə etmək qabiliyyətini formalaşdırır.
Bölmənin məzmunu Təklif edilən çalışmalar Qiymət Diqqət və yaddaş mənalı sözdən ibarət tapşırığın yerinə yetirilməsi Bu tipli tapşırıqları yadda saxlamaq və yerinə yetirmək: “Matryoşkaya iki xiyar və pomidor ver”, “Balaca matryoşkaya böyük kasanı ver” (müvafiq əşyalar olduqda) Məntiqi təfəkkür
Assosiativ cütlərin seçilməsi Bu tipli suallara şifahi cavab vermək: “Qışda nə geyinməli? Çəkmə və ya sandal” Ardıcıllığın davam etdirilməsi Ardıcıllığın davam etdirilməsi: “Qırmızı, sarı, qırmızı, sarı.....” Artıq əşyanı axtarmaqla təsnifat Təklif edilmiş dörd şəkil arasından artıq olanını seçmək Ölçü,
forma, rəng.
Təsnifat Əşyanın üç əlamətinə görə seçilməsi Əşyanın üç əlamətinə görə (ölçü, rəng-forma) seçilməsi Əşyanın iki əlamətinin sərbəst deyilməsi Əşyanın iki əlamətinin sərbəst deyilməsi: rəng (və ya iki rəngə, forma və ya ölçüyə görə) Növlər üzrə təsnifat Bir-birinə yaxın iki növə məxsus əşyaların təsvirləri olan kartlar, onları iki qrupa bölmək (paltar – ayaqqabı və s.) Quruculuq fəaliyyəti Sxem əsasında qurma Çoxlu sayda detallar arasından seçməklə kiçilən sxem əsasında şaquli vəziyyətdə olan 4-5 hissədən ibarət fiqur qurmaq, Nümunə əsasında rəngi nəzərə almaqla qurma Rəngi nəzərə almaqla 4-5 mozaika hissəsindən ibarət nümunənin yerinə yetirilməsi Əşya haqqında əvvəllər formalaşmış təsəvvürlər əsasında qurma Kərpicdən kreslo, təyyarə qurmaq və ya çubuqdan üçbucaq, kvadrat, insan fiquru düzəltmək Hissələrdən tamın quraşdırılması Şəkil nümunələri haqqında əvvəllər formalaşmış təsəvvürlər əsasında 5-20 hissədən ibarət şəkilin quraşdırılması
37 Saymağın öyrədilməsi Beşə qədər saymaq bacarığı. Toplamanın başlanması: “cəmi” anlayışının formalaşdırılması, oyunda hesabdan istifadə edilməsi 5-ə qədər rəqəm ardıcıllığını bilmək. Nömrə və əşyanı uyğunlaşdırmaq bacarığı Ümumi sayı demək (cəmi) 1-dən 5-ə qədər rəqəmləri bilmək Hesablama materialının köməyi ilə toplamanın yerinə yetirilməsi Oyun
fəaliyyəti Qoyulmuş qayda ilə oyunlar “Cüt kartlar”, “Kim birincidir?” (kubik və daşla oyun), domino və s. Sərbəst şəkildə süjetli- rol oyunları Mağaza, poliklinika, uşaq bağçası oyunu və s.
boşqablar, “meyvə və tərəvəz” mövzusunda hesablama materialı dəsti. Matryoşkalar boy sırası ilə uşağın qabağına qoyun, ona boşqab verin və tapşırın: “Kiçik boşqabı böyük matryoşkaya ver”. Sonra stola, məsələn, dörd xiyar, iki pomidor və iki limon qoyun. Təklif edilən tapşırıqlar: “Bu matryoşkaya iki xiyar və pomidor ver”, “Böyük matryoşkaya limon və pomidor ver”, “Xiyarı, pomidoru və limonu bu boşqaba qoy” və s. Bütün tapşırığı bir dəfəyə deyin və əgər uşaq onu yerinə yetirməkdə çətinlik hiss edərsə, onu hissələrə bölmədən təkrarən bütövlükdə deyin. Yerinə yetirməzdən əvvəl tapşırığı təkrar etməsini uşaqdan istəmək və ya yönəldici və dəqiqləşdirici suallarla ona kömək etmək olar. Məsələn, uşaq yalnız tapşırığın bir hissəsini yerinə yetirdikdə deyin: “Bu matryoşkaya iki xiyar və pomidor ver”. Uşaq yalnız iki xiyar verdi. Bu halda soruşmaq olar: “Matryoşka daha nə istəyirdi?”, sonra isə “Pomidor yoxsa limon?” Bu tipli çalışmaları yerinə yetirərkən “Üç ayı” nağılındakı ayılardan oyunda istifadə etmək olar. İndi uşaqdan ayılara yalnız müvafiq ölçünü qeyd etmədən boşqablar, qaşıqlar, fincanlar və s. verməsini istəmək olar. Artıq bundan sonra tapşırığı davam etdirərək demək lazımdır: “Böyük ayıya orta ölçülü çəngəl ver”. Bu tipli tapşırıqlardan bu blokda verilmiş müxtəlif bölmələrdən olan çalışmaların yerinə yetirilməsi zamanı istifadə edilir. Bir neçə mənası olan söz və hissələrdən ibarət tapşırıq və ya istəklərin yerinə yetirilməsinin uşağa öyrədilməsi şübhəsiz stol arxasında deyil, məişət şəraitində məşq etdirilməsi daha təbii olardı. Üç ardıcıl hissədən ibarət olan “uzun” tapşırıqlarla, onlardan birinin əlamətini və ya yerini deməklə iki əşyanı gətirmək buyruğu ilə uşağa müraciət etmək olar. Məsələn: “İki çəngəl və çörək gətir. Qırmızı dəsmalı ver.
38 Çəngəli boşqabın içinə qoy və nənəyə apar”. Uzun tapşırıqlar gündəlik həyatın adi bir hissəsinə çevrilməlidir. Uşaq tapşırığın öhdəsindən gələ bilmədikdə hissələrə bölmədən bütün tapşırığı bir daha təkrarlayın. Bu da kömək etməzsə, uşaqda yerinə yetirməli olduğu hərəkətləri təkrar etməsini istəyin və ya ona yönəldici suallar verin. Uşağın verilən vəziyyətə əsasən vərdiş etdiyi qaydada davranmadığına deyil, tapşırığı doğrudan da yadda saxladığına və ona əməl etdiyinə əmin olmaq üçün ona ziddiyyətli tapşırıq vermək olar. Qeyri-adi çalışmaları olan şən bir oyun olacağı barədə onu xəbərdarlıq edin. Məsələn: “Çəngəl və kubik götür və onları papağın içinə qoy”, “Fincan və qırmızı corabları gətir”, “Stolun altından çəngəli götür, çarpayıya qoy”, “Çay qaşığını götür və stolun altına at”. Uşaq da cavabında sizə istənilən tapşırığı verə bilər. Uşaqdan onun dünən nə etdiyi, sonra nə edəcəyi barədə soruşun: “Biz gəzməyə gedirik. Sən nə geyinəcəksən? Daha nə?” O, formal və ya səhv cavab verərsə, ona yönəldici suallar verin və incəlikləri dəqiqləşdirin. Məsələn soruşmaq olar: “Sən səhər yeməyində sıyıq yoxsa sup yemisən?”, “Sup naharda yoxsa səhər yeməyində idi?” və s. Uşağın özünün ardıcıl hərəkətlərdən ibarət və yerinə yetirilməsi kifayət qədər müddət tələb edən hər hansı ev işini görməsini istəmək olar. Məsələn: qab-qacağı yumaq, oyuncaqları yerinə yığmaq, qabları silmək və qutusuna yığmaq və ya bütün otaqlarda gülləri sulamaq. Məntiqi təfəkkür Yüklə 4,08 Mb. Dostları ilə paylaş:
|