Vazirligi b. M

- jadval. Ayrim kombinatlarda o„rnatilgan olovli tozalash mashinalarining texnik ko„rsatkichlari

Tavsifi	Universal		Blyumli	Slyabli
Tozalanuvchi tahlam
o„lchamlari, мм:
kenglik	1000	1000	-	700...1550
balandlik	300	400	-	150...230
Blyum kesishmasi, мм:
minimal	250X 250	250X 250	250X 250	-
maksimal	300X300	400X400	-	380X450
Gorizontal silindr o„lchamlari,
мм:
Silindr diametri	150	150	70	120
Shtok diametri	50	50	60	-
Vertikal silindr o„lchamlari,
мм:
diametr	200	200	80	200
shtok diametri	55	55	70	-
Maksimal qadam, мм:
gorizontall
(ikkala blokda)	750	750	500	650
vertikal
(yuqori blok)	550	550	350	300
vertikal
(quyi blok)	200	200	150	200
Bloklarni aralashtirish tezligi, м/с	0,4	0,4	0,3	-

Silindrdagi bosim, МPа	40...60	40...60	40...60	30...60
Taxlam roliklarini siqish maksimal kuchi, кН	9,0	9,0	3,0	3,0
Shlakni gidrourish tizimidagi suv bosimi, МPа	1,6	1,6	до 3,0	до 3,6
Mashina gabarit o„lchamlari, мм: uzunlik kenglik balandlik	3400 3700 4415	3900 1600 3900	8370 1150 2775	13500 3900 5315
Rolgang mashinasi og„irligi. kg	67 782	66 405	92 000	126 977

Butun metall oqimini samadorlikni kamaytirmasdan tozalashni ta‟minlash uchun zamonaviy blyuminglarda galma - gal ishlovchi ikkita mashina oʻrnatish maqsadga muvofiq.

Mashinani oqimga kiritish yoki uni zahiradagiga almashtirish uchun 25 s talab etiladi, bu esa turli navli maksimal samaradorlikka ega blyum va slyablarni tozalash imkonini beradi. Metallni tozalash 0,25…0,75 m/s tezlikda amalga oshiriladi, tozalash chuqurligi katta chegarada prokat harakati tezligi va kislorod sarfi oʻzgarishi bilan boshqariladi, turli tahlamalar tozalash tsikl vaqti 30…40 s.
OTM da sirtni tozalashning samaradorligi va ishlab chiqarishga ta‟sir etuvchi asosiy faktorlarga metall tozalash harorati tozalik, kislarod sarfi va uning atmosferadagi oqim uzunligi kiradi.
Olovli tozalash mashinasi metall sirtidan kichik nuqsonlarni katta qismi olib tashlansada chuqur yoriqlar, katta uzilishlar va kamchiliklar qoladi. Shuning uchun metall qoʻshimcha ravishda qoʻlda tozalanadi. Universal mashinaning ishlash koʻrsatkichlari 2.4 jadvalda koʻrsatilgan

4. - jadval. Universal OTM (olovli tozalash mashinasi) ishchi

ko„rsatkichlari

Tavsifi	Zagotovka o„lchami, мм
	250X250	300X300	350X350
Ajratiluvchi qatlam qalinligi, мм	1,5	1,5	1,5
Chiqindida metall sarfi, %	2,49	2,0	2,6
Tozalash davrida maksimal kislorod sarfi, м3/s	4175	5000	7900
Tozalashda kislorodning nisbiy sarfi, м8/t	3,55	2,98	4
Nisbiy metall uchun kislorod sarfi, м3/kg	0,148	0,149	0,15
Tabiiy gazning maksimal sarfi, м3/s	300	360	500
Tabiiy gazning o„rtacha vaqtdagi sarfi, м^3	142	134	228
Metallni tozalash uchun tabiiy gazning nisbiy sarfi, м^3/s	0,257	0,212	0,253
Mashinani sovitish uchun suv sarfi, т/s	12,5	12,5	12,5
Gidrourishdagi suv sarfi, т/ч	150	150	150
Siqilgan havo sarfi, м3/s	60	60	60
Elektroenergiya sarfi, кВт s	500	500	500
Metallni tozalash tezligi, м/s	0,25...0,75	0,25...0,75	0,25...0,75
Samaradorlik , т/s	600...1000	600...1000	600...1000
Siklning umumiy vaqti, с	44	37	34

Prokatni olovli tozalash texnologik jarayonning muhim bosqichiga keng istiqbolli tanlab tozalash kiradi. Sovuq va qizdirilgan metallni tanlab tozalash nuqsonlarini oldindan tekshirish va markalashni talab qiladi.

Olovli tanlab tozalash jarayonini avtamatlashtirish uchun ishonchli ishlovchi nuqson aniqlagich zarur, bu esa uning joylashishi, chuqurligi va nuqsonlar oʻlchamiga qarab kamchilikni butunlay bartaraf etish imkonini beradi.
Prokatni tozalash uchun oʻtkir kesuvchi asboblar. Tanlab tozalash sxemalarini ishlab chiqarishda shuni nazarda tutish kerakki oqimdagi issiq metallga ishlov berilgandan soʻng olib tashlangan qatlam qalinligida katta chuqurlikka ega boʻlgan nuqsonlar qoladi. Tanlab tozalash vaqtida yordamchi operatsiyalarni mehanizatsiyalashga alohida e‟tibor berish kerak (tekshirish, nuqsonlarni belgilash, uzatish, chetlatish va metallni tozalash).
Keng qo„llaniladigan usullardan biri pnevmatik bolg„a va keskich bilan tozalash xisoblanadi. Tozalanuvchi metall qattiqligiga ko„ra keskich 47, 48, 49 po„lat markasidan tayyorlanadi, konstruktsion po„latlardan tozalash uchun 10…45
va 6xS, legirlangan va uglerodli qattiq po„latlarni qayta ishlash uchun 4хВS, 5хВS, 60S2 markalardan tayyorlanadi. Eng yahshi natijalar 5хВS po„latdan yasalgan keskichlar tomonidan olinadi, bolg„alanuvchanlar bolg„alash boshida xarorat 1050°C va bolg„alash yakunida o„rtacha 900°C, suvda toblanganda 820…830°C, davomiy bo„shatishda 230…250°C.
Quymalar, slyablar, blyumlarni butunlay tozalash uchun mahsus va universal bo„ylama - randalash dasgohlari qo„llaniladi, ular ikkiga bo„lingan supportga ega, bu bir vaqtni o„zida zagotovkaning ikkita kesishgan tomonlarini ustki va yon tomonlarini qayta ishlash imkonini beradi. Bu usulning boshqalar bilan solishtirganda samaradorligi kam shu sababli kam qo„llaniladi. Bundan tashqari metall qirindisi sarfi 15% ga va undan ko„pga yetadi.
Prokatni mexanik tozalash usullaridan yana biri frezerlash usuli xisoblanadi. Bu maqsad uchun frezer dastgohlari va mashinalar qo„llaniladi, bunda quymalar butunlay va alohida tanlab tozalanadi, slyablar va tayyor prokatlar sovuq va issiq holatda tozalanadi.
Termofrezer tozalash (issiq holatda tozalashning yangi usullariga solishtirganda) quymalar va zagotovkalarni butunlay yoki tanlab tozalash uchun qo„llaniladi.
Issiq quymalarni tozalashda eritmani qolipdan ajratgandan keyin uni sovutish jarayoni va darzlar hosil bo„lish havfi oldi olinadi, tozalash jarayoni samaradorligi 10…20 marta ortadi. Tinch quymalarni tanlab tozalash hech qanday natija bermaydi, chunki ular faqatgina qobiqlar bilan emas balki (bazan butun uzunligi bo„ylab) darzlar bilan qoplangan. Yarim tayyor mahsulotni termofrezerlash usuli bilan butunlay tozalash odatda prokat stani oqimida amalga oshiriladi.
Mahsus po„latlar va qotishmalarni qayta ishlash uchun ishlov berilgan sirt nuqsonlarini elektr yoy razryadi bilan eritishga asoslangan usullar katta ahamiyatga ega. Bunday usullarga havo - yoyli, yoyli kislorod - yoyli va elektrokontakt usullari kiradi.
Havo - yoyli tozalashning mohiyati shundaki, metall kuchli elektr yoyi yordamida eriydi, va bir vaqtning o„zida siqilgan havo oqimi bilan chiqariladi.
Bunday holda elektr yoyi uglerod yoki grafit elektrodlar va qayta ishlanuvchi metall o„rtasida yonadi. Tozalashda uglerodli payvandlash elektrodlariga nisbatan katta qarshilikka ega bo„lgan grafitlangan plastinkali elektrodlar o„zlarini yaxshi namoyon etadilar. Havo yoyi bilan ishlov berish yordamida prokat mahsulotlarining nuqsonlari bartaraf etiladi, (qumtoshlar, qusurlar, qobiqlar, burmalar, darzlar va boshqalar). Hava yoyi bilan qayta ishlash, pnevmatik keskich bilan kesishi va kislorod - flyusli tozalash usuli bilan solishtirganda bir qancha avfzalliklarga ega: samaradorlik ortadi va mehnat sarfi kamayadi.
Tozalashning yoyli usuli elektr yoy razryadi issiqligi bilan metallni eritishga asoslangan, bunda truba (chuqurchalar) hosil bo„ladi, eritma o„z og„irligi ostida chiqariladi. Tozalash uchun uglerod metall elektrodlar qo„llaniladi. Qayta ishlanayotgan sirtga 10…60° burchak ostida joylashtirilgan elektrod shunday tezlikda harakat qiladiki eritilgan metall tomchilari yoy ta‟sirida bo„ladi. Tozalashning yoyli usuli zagotovkalarni joylarda, abrazev aylana, zubilo uchun qiyin joylarda bundan tashqari nometall qo„shimchalardan zararlangan yerlarda qayta ishlash imkonini beradi. Yoyli tozalash pnevmatik zubilo bilan sidirishga nisbatan samaraliroq.
Tozalashning kislorod yoyli usuli po„latni bir vaqtning o„zida elektr yoy ta‟sirida kislorod oqimi bo„ylab kuydirishga asoslangan; bunda kimyoviy oksidlanish reaktsiyasi va kislorod oksidining mexanik energiyasi bilan bir qatorda yoy razryadining elektr energiyasidan foydalaniladi. Kislorod yoyli usulda tozalangan slyab listlar sirt sifati to„la randalab tozalangan listlar sifatiga yaqin.
Elektrokontakt tozalash elektr toki impulslarining ishlov berilgan yuzasiga bo„lgan issiqlik ta‟siriga asoslangan va metallni qayta ishlashning elektroerrozion turidan biri xisoblanadi. Qattiq po„lat quymani kesib qayta ishlash elektrokontakt tozalash o„tkirlashga solishtirganda samaradorlik 10 barobar ortadi, tannarxni 2…3 barobar pasaytiradi.
Tozalashning ta‟riflangan usullari ularning texnik - iqtisodiy ko„rsatkichlariga teng emas. Ulardan foydalanish ishlov berilgan materiallarning fizik hossalari,
prokat mahsulotlari yuzasida nuqsonlarning joylashishi tavsifi, ishlash talablari, sifati va boshqalardan kelib chiqadi.

4.