Xələfli A. A

 Süxurların 
strukturu
. Süxurların strukturunun əsas 
xüsusiyyətlərinin təsviri aşağıdakılardır: 1)Kristallaşma yaxud 
kristallikliyi (təmizliyi); 2)Kristal dənələrinin mütləq ölçüləri; 
3)Dənələrin mütləq ölçüləri; 4)Kristallaşmanın pozulması və şüşəyə 
oxşar materiallar. Süxurların kristallaşma dərəcəsi maqmanın 
soyuma və özüllüyündən asılıdır. 
Böyük dərinliklərdə yavaş soyuma zamanı süxurlar tam 
kristallik quruluşa malik minerallardan ibarət olur. Onlar kristallik 
dənəvari struktura malikdir. Bu tip struktura qranitlərə, siyenitlərə, 
dioritlərə, qabbro və peridotitlərə aiddir. Əgər süxur tez soyuma pro-
sesi nəticəsində əmələ gəlirsə, bu süxurlar bütövlükdə şüşədən və 
şüşəyə bənzər materiallardan ibarətdir (bazalt şüşələri, absedian). 
Dənələrin ölçülərindən asılı olaraq iki əsas tip struktura ayrılır: gizli 
kristallik və aydın kristallik, gizli kristallik struktura malik süxurlar 
gözlə ayrılmayan, ölçüləri 0,1-0,001 mm olan dənələrdən ibarətdir. 
Aydın kristallik strukturlu süxurlar dənələrin ölçülərinə görə kiçk 
dənəli, orta dənəli və iri dənəli olurlar. Kiçik dənəli süxurlarda 
downloaded from KitabYurdu.org

---

11 
dənələr adətən 1 mm və kiçik olur. Dənələrində ölçüləri 1mm-dən 
5mm-ə qədər olan süxurlar orta dənəli süxurlar adlanır. İri dənəli 
süxurlarda dənələr 5-10 mm ölçüsündə olurlar. Bundan böyük dənəli 
süxurlara kobud dənəli süxurlar deyilir. 
Süxurlarda mineral dənələrin ölçüləri və qarşılıqlı nisbəti 
süxurun fiziki xüsusiuuətlərinə nəzərə çarpacaq dərəcədə təsir 
etdiyindən, bu süxurun vacib struktur xüsusiyyəti adlanır. 
Strukturun ikinci bir əlaməti kristalın formasıdır, yəni kristalın 
tipinin üç istiqamətdə inkişafı ilə təyin olunur. Kristallar bərabər 
ölçülü o vaxt olur ki, kristal üç ox istiqamətində az-çox bərabər 
inkişaf etsin. Əgər kristal iki istiqamətdə inkişaf edirsə belə kristala 
yastı kristallar deyilir (mika və çöl şatları). Yalnız bir istiqamətdə 
inkişaf edən kristala prizma şəkilli kristal deyilir (apatit, hornblend). 
Tekstura süxurların quruluşunda, xarici əlamətinə görə bir-
birindən fərqlənməsini göstərir. Süxurların əmələ gəlmə şəraitindən 
asılı olaraq tekstura birinci yaxud ikinci ola bilər. İlkin struktur 
maqmatik süxurlar üçün lavanın soyuması zamanı əmələ gəlir, 
lavanın axması zamanı maye faza ilə maqmadan kristallaşmış bərk 
kristallar olduğundan lavanın hərəkəti zamanı bərk kristalların 
məkanda istiqamətli paylanması baş verir. İkinci tekstura tektonik 
proseslər zamanı baş verir. Bunlar metamorfik süxurlar üçün xasdır.