Xələfli A. A

 Mineralların dielektrik nüfuzluğu.
Dielektrik nüfuzluğunun 
böyük əhəmiyyəti təkcə süxurların dəyişən elektrik sahəsində özünü 
aparması deyil, eyni zamanda müstəqil əhəmiyyətə malik olmasıdır. 
Dielektrik nüfuzluğunun müxtəlifliyi təcrübədə həmin mineralların 
bir-birindən ayrılmasında geniş istifadə edilir. Minerallardan mika, 
kvars, azbest, talk təcrid etmə (izolyasiya) işlərində geniş istifadə 
olunmağa başlamışdır. Dielektrik xassəsinin öyrənilməsi dəyişən 
cərəyandan geofiziki kəşfiyyat işlərində və böyük geofizikada 
istifadə olunmasında çox vacibdir. 
Mineralların dielektrik nüfuzluğu iki tərtib hüdudunda dəyişir. 
Minerallar üçün ən kiçik qiymət 3 ətrafında, ən böyük qiymət isə 173 
rutildə təyin edilib. Mineralın bərkliyi Moos şkalasına görə kristallik 
qəfəsin enerjisi ilə bağlıdır və vacib sabit kəmiyyətdir. Kristallik 
qəfəsin enerjisi artdıqca kristalın bərkliyi artır. Müəyyən olunub ki, 
dielektrik nüfuzluğu azaldıqca mineralın bərkliyi artır. Maddələr 
üçün dielektrik nüfuzluğu hissəciklərin polyarizasiya olunması təkcə 
onun qiymətindən yox, vahid həcmdəki miqdarından asılıdır. 
 Süxurların dielektrik nüfuzluğu və onun mineral 
tərkibdən asılılığı.
Süxurlar tərkibinə və strukturuna görə mürəkkəb 
downloaded from KitabYurdu.org

---

15 
obyekt olduğundan onun fiziki xassələrinin kimyəvi və mineral 
tərkibindən asılı olaraq qanunauyğunluğun dəyişməsinin təyin 
edilməsinə çətinlik törədir. Süxurlarda minerallardan başqa mineral 
sular və məhlullar, bəzi süxurlarda neft maye fazası var. Süxurlarda 
maye fazanın miqdarı dielektrik nüfuzluğunun mütləq qiymətinə təsir 
edir, bu bəzi hallarda əsas rol oynayır, xüsusilə kiçik tezliklərdə 
özünü daha aydın büruzə verir. 
Çökmə süxurlarında süxur əmələ gətirən minerallardan kalsit, 
dolomit və kvars çox yaolanlardandır. Kalsit və dolomitin dielektrik 
nüfuzluğunun kvars mineralının dielektrik nüfuzluğundan çox 
olduğu müəyyən edilmişdir. Ona görə də tərkibində kalsit və dolomit 
mineralları olan süxurlarda dielektrik nüfuzluğu kvarslı süxurlardan 
böyük olduğu təyin edilmişdir. Metamorfik süxurlarda dielektrik 
nüfuzluğunun kvarsitlərdə mərmərə nisbətən az olduğu aşkar 
olunmuşdur. 
Maqmatik süxurlar mineral tərkibinə görə çökmə və 
metamorfik süxurlardan daha mürəkkəbdir. Maqmatik süxurların 
tərkibində bir, iki yox, daha çox mineral mövcud olur. Maqmatik 
süxurlarda dielektrik nüfuzluğu əsasən turş və əsasi süxurlardan 
fərqlənir. 
Dielektrik nüfuzluğu əsasi və ultraəsasi süxurlarda, turş 
süxurlara nisbətən daha çoxdur. Deyilənlərdən başqa müəyyən 
olunub ki, əsasilık artdıqca dərinlik də artır və filiz minerallarının 
miqdarı artır, bunun hesabına da dielektrik nüfuzluğu artır.