Xələfli A. A

 Anizatrop süxurların dielektrik nüfuzluğu.
Süxurun 
tərkibində mineral dənələrin formalarına və kristalloqraf oxa nisbətən 
müəyyən istiqamətdə qanunauyğun yerləşməsi, həmçinin müxtəlif 
mineral tərkibə malik olan layların növbələşməsi qeyri-bircinslilik 
yaradır. Süxurların fiziki xassələrini öyrəndikdə iki cür 
anizatropiyanın olduğunu müşahidə edirik: mikro və makroaniza-
tropiya. Mikroanizotropiya maqmatik, metamorfik və çökmə süxur-
larda mineralların dənələrinin forması ilə əmələ gələ bilir. 
Müxtəlif tərkibli təbəqələşən layların və müəyyən istiqamətdə 
əmələ gələn çatlar süxurlarda makroanizatropiya yaradır. Təbəqəli 
downloaded from KitabYurdu.org

---

17 
süxurlarda təyin olunan dielektrik nüfuzluğu təbəqələşmə 
istiqamətindən asılıdır. Bu halda dielektrik nüfuzluğu 

=

A

A

B

B
dir 
İkinci halda 

=
B
B
A
A
B
A
ε
θ
ε
θ
ε
ε


olur 
Bütün anizatrop süxurlarda dielektrik nüfuzluğu eklogitlərdən 
başqa, ən böyük qiymətə təbəqələşmə boyu (lay boyu) malik olur. 
 Süxurların dielektrik nüfuzluğuna təzyiqin təsiri.
Təzyiqin 
süxurların dielektrik nüfuzluğuna təsiri çox az öyrənilmişdir. Dielek-
triklərdə təzyiqin dielektrik nüfuzluğuna təsiri nəticəsində dəyişməsi 
nəzəri olaraq elektron yaxud ion yerdəyişməsi nəticəsində 
polyarizasiya olunması xarakteri daşıyır və Klauzius Mosotti 
tənliyini diferensiallamaq yolu ilə hesablanılır. 
Klauzius Mosotti tənliyini sabit temperaturda təzyiqə görə 
diferensiallasaq aşağıdakı şəkildə olacaqdır: 
dp
dn
1
πnα
3
1
2
ε
1
-
ε
dp
d
е
n








dp
dn
n
1
3
ε
2)
1)(
ε
-
ε
(
dp
d
ε
ε
1


burada 
n
β
dp
dn
n
1

həcmi sıxılma sabitidir. 
Onda
β
3
ε
2)
1)(
ε
(
ε
dp
d
ε
ε
1



v 
Dielektriklərdə elektron polyarizasiyası ilə yanaşı ion 
polyrizasiyası da mövcuddur. Onda Klauzius Mosotti tənliyi 
aşağıdakı kimi olur: 
downloaded from KitabYurdu.org

---

18 
)
α
α
πn(α
3
4
2
ε
1
ε
i
2
1





burada 

1
,

2
ionun elektron polyarizasiyasıdır. 

i
ion 
yerdəyişmə polyarizasiyasıdır. n-1 m
3
həcmdə ionların sayıdır. 
Bu tənliyi təzyiqə görə diferensialladıqda 
dp
d
πn
3
4
dp
dn
)
α
α
(
α
π
3
4
2
ε
1
ε
dp
d
i
i
2
1













burada 
dp
dn
n
1
həcmi sıxılma sabitidir. 

i
ilə işarə edək. 
dp
d
α
πn
3
4
)3
β
α
α
π(α
3
4
dp
d
ε
2)
(
ε
3
i
i
i
2
1
2





burada
2
ε
1
-
ε
)
α
α
π(α
3
4
i
2
1




3
ε
2)
(
ε
dp
d
α
πn
3
4
3
β
2
ε
1
-
ε
dp
d
ε
ε
1
2
i
i










Materiallardan fərqli olaraq süxurların dielektrik nüfuzluğu 
təzyiq artdıqca artır. Bir tərəfli sıxılmada dielektrik nüfuzluğunun 
dəyişməsi 0-600 kq/sm
2
hüdudunda baş verir. 600 kq/sm
2
təzyiqdən 
yuxarı qiymətlərdə dielektrik nüfuzluğunun dəyişməsi azalır və 
müəyyən qiymətdən sonra dəyişmir. 
Dielektrik nüfuzluğunun təzyiqdən asılı olaraq dəyişməsinin 
böyük əhəmiyyət kəsb etməsi, elektrik kəşfiyyatı üsullarının Yerini 
dərin qatlarını öyrənməkdə geniş istifadə olunması, eyni zamanda 
süxurların elektrik üsulu ilə dağıdılması ilə əlaqədardır. 
downloaded from KitabYurdu.org

---

19