Xxxv fəsil İctimai elmlərdə fənn proqramları Ümumi hissə a Giriş

Tar.IX.7. Şagird gürcü mədəniyyətinin müxtəlif sahələrinin formalaşdırılması və inkişafı barədə mülahizə yürüdə bilər.

Nəticə göz önündədir, əgər şagird:

• 
  Gürcüstanda və onun hüdudlarından kənarda mövcud olan kilsə və təhsil ocaqlarını xəritədə qeyd edirsə və burada tədris olunan fənlərin siyahısını tərtib edə bilirsə;
  
• 
  Onun yaşadığı yaşayış məntəqəsində (şəhərdə, kənddə, rayonda) yerləşmiş mədəni irs abidələrini (məs.: Tbilisili şagird Ançisxati məbədini və yaxud Narın qalasını xarakterizə edir, Qoridən şagird Uplissixeni və ya Qori qalasını xarakterizə edir, Kutaisili şagird Baqratın məbədini xarakterizə edir...) yazılı təsvir edir və onları xarakterizə edirsə;
  
• 
  Ona tanış olan gürcü memarlıq abidələrini (məs.: milli təyinatlı – sarayları, hamamları və s.; müdafiə təyinatlı-qala-şəhərləri, qalaları və s.; kult təyinatlı-məbədləri, kilsə - monastırları) funksiyalarına əsasən qruplaşdırır və xəritədə qeyd edirsə;
  
• 
  Gürcü mədəniyyətinin ən çox nailiyyət qazanan sahələrini saya bilirsə;
  
• 
  Ən əhəmiyyətli gürcü ədəbiyyatı və təsviri incəsənəti abidələrinin yaradılması tarixi və əhəmiyyəti barədə mülahizə yürüdə bilirsə;
  
• 
  Ən əhəmiyyətli gürcü və xarici mədəniyyətin qarşılıqlı əlaqəsi və qarşılıqlı təsiri barədə mülahizə yürüdürsə. Bir konkret məsələni müzakirə edən mövzu yazırsa (məs.: Ellin dövründə Yunan aləmi ilə münasibətlə, xristian və Şərq mədəniyyətlərinin orta əsrlər gürcü mədəniyyətinə təsiri və s.).
  

Proqramın məzmunu

IX sinif üçün məcburi məzmun məsələlərinin siyahısı

(Aşağıda sadalanan məsələlər bu sinif üçün ayrılmış bütün məzmunun 80%-ni təşkil edir).

1. 
   Tarixi/coğrafi şərh
   

2. 
   Gürcüstanda ibtidai insan:
   

1. 
   Daş dövrü; mis-daş dövrü
   
2. 
   Bürünc dövrü (Gürcüstanda bürünc dövrünün arxeoloji mədəniyyətləri)
   

3. 
   Gürcü xalqının mənşəyi məsələsi:
   

1. 
   Xarici və qədim Gürcü mənbələri
   
2. 
   Müasir istorioqrafiyada onun əksi
   

4. 
   Ən qədim gürcü dövlətləri:
   

1. 
   Qədim Eqrisi (Kolxa, Kolxida)
   
2. 
   Diaox
   
3. 
   Muşklar
   
4. 
   Sasperlər
   

5. 
   Eqrisi (Kolxida) və Yunan tikililəri
   

6. 
   Çar Parnavaz və onun dövrü, ən yaxın varisləri
   

7. 
   Antik dövrdə Gürcüstan-Roma qarşılıqlı əlaqələri:
   

1. 
   Pompeyin Kartliyə və Kolxetiyə yürüşünün səbəbləri
   
2. 
   II Farsman, III Farsman
   

8. 
   Xristianlığın dövlət dini elan olunması:
   

1. 
   Gürcüstan-Məryəm anaya ibadət olunan ölkə,apostollar və Gürcüstan, müq. Giorgi kultu
   
2. 
   Nizbin sazişi və onun əhəmiyyəti, amazasp, sasanilərin (eləcə də Xosrovların) sülaləsi Kartlidə
   
3. 
   Xristianlaşma barədə gürcü və xarici mənbələr (Moksevai Kartlisai, Qelasi Kesarielli)
   

9. 
   Vaxtanq Qorqasali və onun dövrü
   

10. 
    IV-VI əsrlərdə Eqrisi (lazik) çarlığı:
    

1. 
   Lazik çarlığının yaranması, I Qubaz (Kubaz)
   
2. 
   Böyük müharibə, II Qubaz
   

11. 
    Antik dövr Gürcüstanının mədəniyyət və cəmiyyəti:
    

1. 
   Yazı: yunan-aramey, gürcü yazıları
   
2. 
   Antik dövrün şəhərləri (arxeoloji göstəricilərə və yazılı mənbələrə əsasən)
   
3. 
   Gürcü bütpərəstlik panteonları
   
4. 
   Təhsil
   
5. 
   Sosial quruluş
   

12. 
    Kartli və Eqrisi milli hökumətdən ərəblərədək:
    

1. 
   Milli hökumətin meydana gəlməsi (Kartlinin Bivritianlar (baqrationilər) soyadından ilk millət başçıları)
   
2. 
   Gürcü və erməni kilsələri arasında kilsə çəkişmələri
   
3. 
   Herakl Qeysərin yürüşləri
   

13. 
    Gürcüstanda ərəbçilik:
    

1. 
   Ərəblərin ilk görünmələri, Kartlidə “müdafiə fərmanı” , ərəblər Qərbi Gürcüstanda
   
2. 
   III Stefanos, Arçil və Miri
   
3. 
   Kar Murvanın Gürcüstana yürüşü, Tiflisdə Əmir hakimiyyəti
   

14. 
    Gürcü çarlıq-knyazlıqları:
    

Gürcüstanın birləşdirilməsinin dini, iqtisadi-siyasi və mədəni əsasları (Abxaziya çarlığı, Kaxeti yepiskopluğu, Hereti çarlığı, “Gürcülərin çarlığı” (Kartli çarlığının bərpası kimi), “Gürcülərin kurapatlığı” (ölkənin başına gürcü Baqrationililərin gəlməsi), Tiflis əmirliyi

15. 
    İlkin feodal dövrünün gürcü mədəniyyəti:
    

1. 
   Monastır həyatı, Assuriyalı keşişlər, Qriqol Xandzteli, Memarlıq;
   
2. 
   Yeni şəhərlər dövrü
   
3. 
   Feodal münasibətlərinin normaları
   

16. 
    Gürcüstan XI əsrdə:
    

1. 
   Gürcüstanın birləşdirilməsi uğrunda mübarizə: David Kurapalat, İoane Maruşisdze, III Baqrat Kurapalat – Gürcüstanın birləşdirilməsinin başlanğıcı
   
2. 
   XI əsrdə Gürcüstan – Bizans münasibətləri (Qriqol Bakurianisdze, Məryəm-Marta, Giorgi, Mtadzmindeli)
   
3. 
   XI əsrdə Gürcüstan-Səlcuqlar münasibətləri
   

17. 
    Qurucu David:
    

a) Qurucu Davidin İslahatları

b) Qurucu Davidin Türk-Səlcuqlara qarşı mübarizəsi (Gürcüstanın birləşdirilməsinin sonu)

c) Davidin varisləri

18. 
    Tamar və onun dövrü:
    

1. 
   Daxili siyasi proseslər
   
2. 
   Xarici siyasət
   
3. 
   Laşa-Giorgi
   

19. 
    XI-XIII əsrlərdə Gürcü mədəniyyəti və cəmiyyəti:
    

1. 
   İdarəçilik, çara xeyir-dua verilməsi qaydası
   
2. 
   Şəhərlər
   
3. 
   Ölkənin daxilində və xaricində təhsil ocaqları (tarixi, milli və ruhani yazıçılığı)
   
4. 
   Təsviri incəsənət, memarlıq, musiqi, sosial qrupların hüquqi vəziyyəti, iqtisadiyyat, gürcü ordusunun təşkili, təchizat, bayraqlar, döyüş quruluşu
   

20. 
    Monqollar Gürcüstanda:
    

1. 
   Rusudanın çarlığında ikiçarlığadək
   
2. 
   Monqollar tərəfindən Gürcüstanın siyahıya alınması və ölkə birliyinin pozulması
   
3. 
   II Demetre, gürcülər monqol yürüşlərində
   
4. 
   Monqol ağalığına qarşı mübarizə
   

21. 
    Georgi Brdzinğvale və Gürcüstanın birliyinin bərpası:
    

1. 
   Daxili siyasət
   
2. 
   Monqollarla münasibətlər
   
3. 
   Misir sultanlığı ilə münasibətlər, Roma papası ilə münasibətlər, gürcülər Müqəddəs torpaqda
   

22. 
    Gürcüstan və Teymurləng:
    

1. 
   V Baqrat, VII Giorgi
   
2. 
   Teymurləngin yürüşləri (onların məqsədləri və nəticələri), Teymurləngin tarixçilərinin onun Gürcüstana yürüşləri barədə məlumatları
   

23. 
    Gürcüstanın çarlıq-knyazlıqlara parçalanması:
    

1. 
   I Aleksandr, Ferrara - Florensiya kilsə qurultayı
   
2. 
   VIII Giorgi–parçalanmanın xarici və daxili səbəbləri, gürcülər anti-islam koalisiyasında, 1490-cı ilin məclisi
   
3. 
   XIV-XV əsrlərdə knyazlıq sisteminin formalaşması, gürcü mədəniyyəti və ictimai həyat
   

24. 
    XVI əsrin birinci yarısında gürcü çarlıq – knyazlıqları:
    

I Luarsab, III Baqrat, Amasya sazişi və onun Gürcüstanda əks-sədası

25. 
    XVI əsrin ikinci yarısında gürcü çarlıq-knyazlıqları:
    

1. 
   I Simonun Qızılbaşlara və İsmayıllılara qarşı mübarizəsi, İmereti çarlığının birləşdirilməsi uğrunda cəhd;
   
2. 
   Samtsxe XVI əsrdə, Dəftəri müfəssəl “Vilayəti Gürcüstan”;
   
3. 
   Kaxetinin Rusiya ilə əlaqəsi
   

26. 
    Gürcüstan XVII əsrin 30-70-ci illərində:
    

1. 
   Gürcü xalqının Şah Abbasa qarşı mübarizəsi
   
2. 
   Qərbi Gürcüstan XVII əsrdə
   
3. 
   Şərqi Gürcüstan müsəlman hakimiyyəti dövründə (Rostom xan, Şahnavaz, Baxtrioni qiyamı, I Erekle, XI Giorgi)
   

27. 
    XVI-XVII əsrlərdə gürcü mədəniyyəti;
    

28. 
    VI Vaxtanq:
    

Mədəni-maarif fəaliyyəti, Avropaya elçiliyi, VI Vaxtanq və I Pyotr

29. 
    Orta əsrlər Gürcüstanında hüquq və etiket:
    

Heykəl qoyulması, hökmdar sarayının barışığı, Beka – Ağbuğanın hüququ, VI Vaxtanqın hüququ, təsdiqləmələri

30. 
    XVIII əsrin birinci yarısında gürcü xalqının xarici işğalçılara qarşı mübarizəsi – “Osmanlılıq” və “Qızılbaşlıq”
    

31. 
    Cənubi Qafqazda birincilik uğrunda mübarizə:
    

Kartlı və Kaxetinin xristian çarları – Teymuraz və Erekle

32. 
    II Erekle –Kartli-Kaxeti çarı:
    

II Ereklenin islahatları, II Erekle və Rusiya-Türkiyə müharibəsi, Gürcüstan barədə avropalıların məlumatları, Avropa ədəbiyyatında II Erekle barədə məlumatlar, Georgiyevsk traktatı

33. 
    I Solomon
    

34. 
    Georgiyevsk traktatından Anneksiyayadək:
    

1. 
   Georgiyevsk traktatı
   
2. 
   I Solomonun ölümü və 1784-cü ildə Gürcüstanın birləşdirilməsinin nəticəsiz cəhdi
   
3. 
   Ağa Məhəmməd xanın hücumu, 12-ci Georginin notası (2-ci traktat)
   
4. 
   “İveriyalı çarlar və knyazlarının traktatı”, II Solomon
   
5. 
   1801-ci il manifesti
   

35. 
    1802-1832-ci illərdə Milli-azadlıq hərəkatı:
    

Rus idarəçiliyinin yaranması, İmeretinin işğalı, XIX əsrin birinci üçdə birində Rusiyaya qarşı qiyamlar, avtokefallığın ləğv edilməsi, qiyamlar, 1832-ci il sui-qəsdi

36. 
    Gürcüstan Rusiya-Türkiyə-Rusiya-İran müharibələrində və onların nəticələri:
    

Gürcüstanda Rusiya imperiyasının demoqrafik, sosial və iqtisadi ekspansiyasının nəticələri

37. 
    Rusiya imperiyasının müstəmləkəçilik idarəçiliyi sistemində dəyişikliklər: Mixail Vorontsov, baş idarəçilikdən –çar sülaləsinədək
    

38. 
    Terqdaleullar
    

39. 
    Təhkimçiliyin ləğvi, XIX əsrin 60-70-ci illərinin islahatları
    

40. 
    Knyazlıqların ləğv edilməsi
    

41. 
    Rusiyada və Gürcüstanda inqilabi hərəkatlar:
    

1. 
   Siyasi partiyalar, Rusiyada və Gürcüstanda inqilablar
   
2. 
   Birinci dünya müharibəsi və milli məsələ
   
3. 
   Gürcüstanın müstəqilliyinin elan olunması
   

42. 
    XIX əsrin və XX əsrin başlanğıcında gürcü mədəniyyəti
    

43. 
    Gürcüstan Demokratik Respublikası:
    

1. 
   Daxili siyasət və birinci Konstitusiya
   
2. 
   Separatizmə qarşı mübarizə
   
3. 
   Xarici siyasət, Gürcüstan və Millətlər Birliyi, Rusiya ilə münasibətlər
   

44. 
    1921-24-cü illərdə gürcü xalqının Sovet Rusiyasına qarşı mübarizəsi. Sovet hakimiyyətinin 1-ci illəri
    

45. 
    Dünya müharibələri arasındakı dövrdə Gürcüstan Sovet imperiyasında
    

46. 
    İkinci dünya müharibəsi və Gürcüstan
    
47. 
    XX əsrin ikinci yarısında Gürcüstan SSRİ-də;
    

1956-cı ilin 9 martı, Gürcüstanda 1978-ci il çıxışları

48. 
    Milli hərəkatın yüksəlişi
    
49. 
    Sovet İttifaqının dağılması
    
50. 
    Müstəqil Gürcüstan:
    

Müstəqilliyin elan edilməsi, 1991-92-ci illərin dövlət çevrilişləri, separatizmə qarşı mübarizə, “Qızıl güllər inqilabı”

51. 
    XX əsrin gürcü mədəniyyəti
    
52. 
    Gürcüstanın Avropa strukturlarına inteqrasiyası
    

Zəruri əyani vasitələr: tematik tarixi xəritələr

IX Sinif

Coğrafiya (Gürcüstan coğrafiyası)

Standart

İstiqamətlərə əsasən ilin sonunda nail olunası nəticələr:

Zaman və məkan	Ətraf mühit və iqtisadiyyat	Ətraf mühit və sosial sistemlər
Coğ.IX.1. Şagird xəritələrin və başqa əyani vasitələrin (fotolar, qrafiklər, cədvəllər, diaqramlar və s.) köməyi ilə yeri, hadisəni və prosesi xarakterizə edə; tematik xəritələr tərtib edə bilər. Coğ.IX.2. Şagird Gürcüstanın yerləşməsini müzakirə edə və onun ölkə üçün əhəmiyyətini müəyyənləşdirə bilər.	Coğ.IX.3. Şagird Gürcüstanın təbii şəraitlərini xarakterizə və təhlil edə bilər. Coğ.IX.4. Şagird Gürcüstanın əsas təbii və antropogen landşaftlarını onların təsərrüfat istifadəsi ilə əlaqələndirə bilər. Coğ.IX.5. Şagird Gürcüstanda geo-ekoloji problemlərin meydana çıxmasının təbii və antropogen mənbələrini təhlil edəbilər. Coğ.IX.6. Şagird Gürcüstanda təsərrüfatın strateji sahələrini və onların inkişaf etdirilməsi perspektivlərini təhlil edə bilər. Coğ.IX.7. Şagird sosial-iqtisadi parametrlərə əsasən dünyada Gürcüstanın yerini təhlil edə bilər.	Coğ.IX.8. Şagird əhalinin demoqrafik göstəricilərini və dinamik xüsusiyyətlərini ölkənin iqtisadi aktivliyi ilə əlaqələndirə bilər. Coğ.IX.9. Şagird Gürcüstan əhalisinin miqrasiyası və urbanizasiya proseslərini təhlil edə və gələcəklə əlaqədar ehtimallar söyləyə bilər. Coğ.IX.10. Şagird coğrafi özünəməxsusluqlara münasibətdə gürcü ənənələrini təhlil edə bilər.

İlin sonunda nail olunası nəticələr və onların indikatorları

İstiqamət: Zaman və məkan

Coğ.IX.1. Şagird xəritələrin və başqa əyani vasitələrin (fotolar, qrafiklər, cədvəllər, diaqramlar və s.) köməyi ilə yeri, hadisəni və prosesi xarakterizə edə; tematik xəritələr tərtib edə bilər.

Nəticə göz önündədir, əgər şagird:

• 
  Xəritələrin, qrafiklərin, cədvəllərin, diaqramların və sxemlərin vasitəsi ilə təqdim olunmuş coğrafi informasiyanı təhlil edə bilirsə;
  
• 
  Fotolara əsasən Gürcüstanın peyzajlarını təhlil edə bilirsə;
  
• 
  Koordinatlar torundan istifadə etməklə Gürcüstanın əhəmiyyətli coğrafi obyektlərinin və inzibati mərkəzlərinin yerləşməsini müəyyənləşdirə bilirsə;
  
• 
  Tədqiq olunası məqsədin nəzərə alınması ilə müvafiq tematik xəritələr axtarır və lazım gəldiyi qədər istifadə edirsə;
  
• 
  Eyni yerin müxtəlif tematik xəritədə tutuşdurulması əsasında kompleks analiz aparırsa (məs.: fiziki-coğrafi, əhali, kənd təsərrüfatının ixtisaslaşdırılması xəritələri);
  
• 
  Əldə edilmiş informasiya əsasında Gürcüstanın tematik xəritələrini tərtib edirsə (diyar, tarixi-coğrafi əyalətlər, əhalinin sıxlığı, əsas dinlərin yayılması və s.);
  
• 
  Statistik informasiya əsasında müxtəlif çətinlikli çertyojlar tərtib edirsə (qrafik, diaqram və s.);
  
• 
  Qrup halında iş zamanı hər bir qrup müxtəlif tarixi-coğrafi əyalətin ekspedisiyasını keçirmək üçün seçirsə və sinfin qarşısında onun həyata keçirilməsinin sadə planını təqdim edirsə (məqsəd, marşrut, müddət, hərəkət vasitələri, seçilmiş marşrutun başqaları ilə müqayisədə üstünlüyü, aparılası əşyaların siyahısı və s.); ekspedisiyanı əks etdirəcək sxematik plan tərtib edirsə.
  

Coğ.IX.2. Şagird Gürcüstanın yerləşməsini müzakirə edə və onun ölkə üçün əhəmiyyətini müəyyənləşdirə bilər.

Nəticə göz önündədir, əgər şagird:

• 
  Beynəlxalq, milli və yerli səviyyələrdə sərhədlərin çəkilməsinin özünəməxsusluqları və əhəmiyyəti barədə mülahizə yürüdə bilirsə;
  
• 
  Gürcüstan ərazisinin formalaşması barədə mülahizə yürüdürsə; müxtəlif dövrlərin sərhədlərini konturlu xəritələrdə qeyd edə bilirsə;
  
• 
  Lokal və qlobal səviyyələrdə fiziki-coğrafi, iqtisadi-coğrafi və geosiyasi yerləşmənin müəyyənləşdirici amillərini izah edirsə; dünya ölkələri ilə paralellər apara bilirsə;
  
• 
  Gürcüstanın yerləşməsini, təbii şəraitlərini və strateji resurslarını (mineral resurslar) qiymətləndirə bilirsə; ölkənin inkişaf perspektivləri barədə ehtimal yürüdə bilirsə;
  
• 
  Gürcüstana münasibətdə Avropa-Asiya sərhədinin keçirilməsinin müxtəlif versiyalarını axtarırsa. Onun üçün məqbul olan variantın düzgünlüyünü əsaslandırırsa və onu konturlu xəritəyə köçürə bilirsə.
  

İstiqamət: ətraf mühit və iqtisadiyyat

Coğ.IX.3. Şagird Gürcüstanın təbii şəraitlərini xarakterizə və təhlil edə bilər.

Nəticə göz önündədir, əgər şagird:

• 
  Fiziki-coğrafi şəraitlər arasında səbəb-nəticə əlaqəsini tərtib edirsə və onların yayılması barədə mülahizə yürüdürsə (məs.: Gürcüstanın relyefinin formaları və iqliminin özünəməxsusluqlarını hidroqrafik şəbəkənin formalaşması – yayılması ilə əlaqələndirirsə); bu göstəricilərə əsasən Qərbi və Şərqi Gürcüstanı müqayisə edirsə;
  
• 
  Xəritədən və başqa informasiyadan istifadə etməklə əhəmiyyətli coğrafi obyektləri və hadisələri xarakterizə edirsə; onlardan rekord göstəricilərə malik olanları (rütubətlilik, küləklilik, torpaq sürüşməsi və s.) ayırır və müvafiq konturlu xəritəni doldurursa;
  
• 
  Xəritədən və turist materialından istifadə etməklə Gürcüstan üçün xarakterik olan əhəmiyyətli resursları (mineral və yanacaq resursları və s.) təsvir edirsə və bunları əhalinin təsərrüfat fəaliyyəti ilə əlaqələndirirsə (məs.: zonallıq və kənd təsərrüfatının ixtisaslaşdırılması); qeyd olunan xüsusiyyətlərə əsasən Gürcüstanın regionlarını qruplaşdırırsa;
  
• 
  İnformasiya toplayır (dərslik, KİV və s.) Gürcüstanın təbii fəlakət hadisələri (zəlzələ, torpaq sürüşməsi, daşqın və s.), ətraf mühiti mühafizə problemləri və onların mümkün həlli yolları barədə mülahizə yürüdə bilirsə;
  
• 
  İnformasiya toplayır (Gürcüstan atlasına və başqa əyani vasitələrə əsasən) və Gürcüstanın iki fərqli regionunu nəzərə çarpan əlamətlərinə əsasən müqayisə edə bilirsə (yerləşməsi, relyefi, iqlimi, hidroqrafik şəbəkəsi və s.); oxşarlıq-fərqləri onun üçün məqbul olan formada əks etdirirsə;
  
• 
  Gürcüstanın energetika resurslarını müqayisə və qruplaşdıra bilirsə (məs.: ənənəvi və alternativ energetika resursları), onların ətraf mühitə təsirinin dərəcəsinə əsasən qruplaşdırırsa;
  
• 
  Sabit inkişafın ətraf mühitin mühafizəsi problemləri ilə tanış olur, onlardan Gürcüstan üçün aktualları ayırır və onları doğuran səbəblər və nəticələr barədə mülahizə yürüdə bilirsə.
  

Coğ.IX.4. Şagird Gürcüstanın əsas təbii və antropogen landşaftlarını onların təsərrüfat istifadəsi ilə əlaqələndirə bilər.

Nəticə göz önündədir, əgər şagird:

• 
  Nəzərə çarpan nişanələrə əsasən Gürcüstanın xarakterik təbii landşaftlarının (dəniz sahili, meşə, dağ və aran landşaftları) özünəməxsusluqları barədə mülahizə yürüdürsə;
  
• 
  İnformasiya toplayır (Gürcüstanın atlası və başqa əyani vasitələrə əsasən) və landşaft çərçivələrində mövcud təbii amilləri, əhalini və təsərrüfatı əlaqələndirə bilirsə; onun sabit inkişaf perspektivləri barədə mülahizə yürüdə bilirsə;
  
• 
  Xəritələrdən istifadə edir və Gürcüstanın aqrar və sənaye, təbii və antropogen landşaftlarının yayılma xüsusiyyətlərini izah edə bilirsə;
  
• 
  İllüstrasiyaların vasitəsi ilə Gürcüstanın təbii və antropogen landşaftlarını (aqrar və sənaye) dünyanın analoqları ilə müqayisə edirsə; oxşarlıq – fərqləri onun üçün məqbul formada əks etdirirsə.
  

Coğ.IX.5. Şagird Gürcüstanda geo-ekologiya problemlərin meydana çıxmasının təbii və antropogen mənbələrini təhlil edəbilər.

Nəticə göz önündədir, əgər şagird:

• 
  Gürcüstanda torpağın, suyun, iqlimin əsas çirkləndiricilərinin mənbələrini sadalayır, onları meydana gəlmələrinə əsasən qruplaşdırır və çirklənmənin azalmasının mümkün yolları barədə mülahizə yürüdürsə; tədqiqatın nəticələrini sxem/cədvəl şəklində əks etdirirsə;
  
• 
  Gürcüstanda yayılmış bəzi təbii fəlakət hadisələrini katastrofik xarakterini təsvir edir və onlardan yaxa qurtarmaq üçün mümkün tədbirlər barədə ehtimal yürüdürsə; tədqiqatın nəticələrini sinif qarşısında təqdim edirsə;
  
• 
  Gürcüstanda fəaliyyət göstərən təbiəti mühafizə orqanlarını saya və onların iş strukturlarını tanış edə bilirsə; lazım gəldikdə onlara müraciət edə bilirsə;
  
• 
  Həmyaşıdları ilə birlikdə sadə ətraf mühiti müdafiə layihələri tərtib edir və mümkün qədər həyata keçirirsə (məqsəd, vəzifələr, həlli yolları, gözlənilən nəticələr);
  
• 
  Gürcüstanda qorunan ərazilərin müxtəlif formalarının mövcudluğunun əhəmiyyətini təhlil edirsə (dünyada mövcud olan analoqlarla tanış olursa) və xəritədən istifadə etməklə onları inkişaf etdirmək perspektivləri barədə mülahizə yürüdürsə;
  
• 
  Müxtəlif tip coğrafi ədəbiyyatın və əyani vasitələrin köməyi ilə Gürcüstanda mühafizə olunan ərazilərin yerləşməsi barədə, onları yaratmaq məqsədləri haqqında mülahizə yürüdürsə (məs.: Badzara- Utxovari; Babaneuri – Dzelkva) və müvafiq sxem tərtib edirsə.
  

Coğ.IX.6. Şagird Gürcüstanda təsərrüfatın strateji sahələrini və onların inkişaf etdirilməsi perspektivlərini təhlil edə bilər.

Nəticə göz önündədir, əgər şagird:

• 
  Gürcüstanın təsərrüfatının strateji sahələrinin (məs.: turizmin, kənd təsərrüfatının, energetikanın və s.) inkişafı üçün zəruri amilləri sayırsa, bunun əsasında qəsəbələri, rayonları və ya regionları qruplaşdıra bilirsə;
  
• 
  Gürcüstanda təsərrüfatın strateji sahələrinin (məs.: aqrobiznesin və s.) inkişafının dünya ölkələrinin təcrübəsinin nəzərə alınması ilə inkişaf perspektivləri haqqında mülahizə yürüdürsə;
  
• 
  Vaxuşti Baqrationinin “Gürcüstan çarlığının təsviri” əsərindən istifadə edirsə, o dövrkü Gürcüstanın kənd təsərrüfatının zonallıqlarını xarakterizə edirsə və onları müasir vəziyyətlə müqayisə edirsə;
  
• 
  Gürcüstanda müxtəlif kommunikasiya vasitələrinin əhəmiyyəti və inkişaf perspektivləri barədə mülahizə yürüdürsə, konturlu xəritədə əhəmiyyətli nəqliyyat şəbəkələrini və magistrallarını qeyd edə bilirsə;
  
• 
  Müxtəlif növ turizmin inkişafı üçün zəruri təbii ətraf mühitin və infrastrukturun barəsində informasiya toplayırsa. Gürcüstanın rayonlarından birini seçir və turizmin müvafiq növünün inkişafı barədə layihə yazırsa;
  
• 
  Strateji material əsasında XX-XXI əsrlər ərzində Gürcüstanın ticarət balansının transformasiyasını tədqiq edir və bunları ölkənin iqtisadi inkişafı ilə əlaqələndirirsə;
  
• 
  Sabit inkişafın iqtisadi mövzuları ilə tanış olur, onlardan Gürcüstan üçün aktuallarını seçir və bunun baş vermə səbəbləri və nəticələri barədə mülahizə yürüdürsə.