Xxxv fəsil İctimai elmlərdə fənn proqramları Ümumi hissə a Giriş

Coğ.VII.7. Şagird atmosferdə baş verən proseslər barədə mülahizə yürüdə bilər.

Nəticə göz önündədir, əgər şagird:

• 
  Dairəvi diaqramın köməyi ilə atmosferin tərkibini əks etdirə bilirsə;
  
• 
  Atmosfer qatlarını xarakterizə edir və atmosferin əhəmiyyəti barədə misallar gətirə bilirsə;
  
• 
  Havanın elementlərini xarakterizə edə bilirsə (havanın temperaturu və sıxlığı, rütubəti, təzyiq, külək);
  
• 
  Termometrin köməyi ilə iqlimin temperaturunu ölçür, iqlimin temperaturunun dəyişməsi cədvəlini tərtib edə bilirsə¹²;
  
• 
  İqlimin anlayışını izah edirsə, hava ilə iqlimi fərqləndirirsə, əsas iqlim yaradan amilləri xarakterizə edirsə;
  
• 
  İqlimin əsas tiplərini xarakterizə edirsə və xəritənin köməyi ilə iqlim qurşaqlarını ayıra bilirsə;
  
• 
  İqlim qurşağında Gürcüstanın yerləşməsini müəyyənləşdirə bilirsə;
  
• 
  Atmosferin əsas çirkləndiricilərini sadalayırsa və onun mühafizəsi barədə mülahizə yürüdürsə.
  

Coğ.VII.8. Şagird hidrosfer barədə mülahizə yürüdə bilər.

Nəticə göz önündədir, əgər şagird:

• 
  Suyun kiçik və böyük dairəvi dövriyyəsini təsvir edə bilirsə. Onları bir-biri ilə müqayisə edir və müvafiq struktur şəkli yarada bilirsə;
  
• 
  Silsilə prinsipini ümumiləşdirirsə (məs.: brizlər, mussonlar, buzlaqların yaranması və əriməsi, okeanların çəkilmə-qabarma prosesləri);
  
• 
  Okeanları və onların hissələrini, qurunun hissələrini konturlu xəritəyə köçürürsə;
  
• 
  Okean suyunun xüsusiyyətləri barədə mülahizə yürüdə bilirsə (duzluluq, temperatur) və okean cərəyanları barədə fikir söyləyə bilirsə;
  
• 
  Qurunun hissələrini sadalaya bilirsə;
  
• 
  Yeraltı suların növlərini sadalayırsa (süxur, mineral və termal sular, qeyzerlər) və onların yaranması barədə ehtimal söyləyə bilirsə;
  
• 
  Çayın hissələrini söyləyə, çayın qidalanması və rejimini əlaqələndirə bilirsə. Göllərin və dəryaçaların təsərrüfat təyinatını izah edirsə;
  
• 
  Okeanların, dənizlərin və qurunun sularının insan məişətində və fəaliyyətində əhəmiyyəti barədə fikir yürüdə bilirsə;
  

_________________

¹² Temperaturu müşahidə bir ay əvvəl başlanmalıdır

• 
  Hidrosferin əsas çirkləndiricilərini sadalaya və sudan səmərəli istifadə etmək barədə mülahizə yürüdə bilirsə.
  

Coğ.VII.9. Şagird təbii zonaların yaranma səbəblərini təsvir edə bilər.

Nəticə göz önündədir, əgər şagird:

• 
  Xəritənin köməyi ilə təbii zonaları kompleks xarakterizə edirsə;
  
• 
  Qafqazın nümunəsində vertikal zonallığı xarakterizə edirsə;
  
• 
  Foto-şəkildən və ya xəritədən istifadə etməklə müxtəlif ərazilər üçün xarakterik zonaları təsvir edirsə (məs.: tropik meşələr, susuz düzənlik, səhra və s.) və onları ölkənin (regionun) təsərrüfat fəaliyyəti ilə əlaqələndirirsə;
  
• 
  Təbii zonalara yiyələnmək üzrə mülahizə yürüdə bilirsə.
  

Coğ.VII.10. Şagird ətraf mühiti mühafizə tədbirlərinin zəruriliyini izah edə bilər.

Nəticə göz önündədir, əgər şagird:

• 
  Geoloji problemlərin səbəb olduğu təbii və antropogen amilləri lokal və qlobal səviyyədə təhlil edə bilirsə;
  
• 
  Coğrafi ekoloji problemlərin nəticələrini sadalaya və onların həll edilmədiyi halda nələrin baş verə biləcəyi barədə ehtimal söyləyə bilirsə;
  
• 
  Onun fikrincə, ölkə və ya özünün regionu üçün zəruri ətraf mühiti mühafizə tədbirlərini saya və mümkün qədər həyata keçirə bilirsə.
  

İstiqamət: ətraf mühit və sosial sistemlər

Coğ.VII.11. Şagird coğrafiyanı elmin rolu kimi izah edə bilər.

Nəticə göz önündədir, əgər şagird:

• 
  Coğrafiyanın öyrənilməsi obyektlərini və vəzifələrini müəyyənləşdirirsə;
  
• 
  Coğrafi fənləri və onların öyrənilmə obyektlərini qruplaşdırırsa;
  
• 
  Coğrafi tədqiqatın nəticələrinin praktiki tətbiqi misallarını gətirirsə;
  
• 
  Coğrafi terminologiyadan adekvat istifadə edirsə.
  

Coğ.VII.12. Şagird əhalinin demoqrafik xarakteristikasını və yerləşdirilməsinin özünəməxsusluğunun xüsusiyyətlərini verə bilər.

Nəticə göz önündədir, əgər şagird:

• 
  Statistik göstəricilərə əsaslanaraq dünya əhalisinin dinamikası barədə mülahizə yürüdür və dəyişikliklərin səbəblərini izah edə bilirsə;
  
• 
  Əsas demoqrafik göstəriciləri izah edirsə (doğum, ölüm, təbii artım), cins-yaş strukturunu və dünyada yayılmış siyahıya alma tiplərini izah edirsə; müvafiq qrafikləri və diaqramları oxumağı bacarırsa;
  
• 
  Müxtəlif mühitdə əhalinin yerləşməsinin özünəməxsusluqları barədə mülahizə yürüdə bilirsə (çayın dərələri boyunca, dəniz sahillərində, susuz düzənlikdə, dağlarda, sənaye və aqrar rayonlarında);
  
• 
  Özünün yaşayış məntəqəsini müxtəlif yaşayış məntəqələrinin fotoşəkilləri və planı ilə müqayisə edirsə;
  
• 
  Tematik xəritədən istifadə etməklə dünyanın müxtəlif rayonlarında əhalinin sıxlığını təhlil edə bilirsə; ən sıx və ən seyrək yaşayış regionlarını ayıra və onları cədvəldə qruplaşdıra bilirsə.
  

Proqramın məzmunu

VII sinif üçün məcburi məzmun məsələlərinin siyahısı

(Aşağıda sadalanan məsələlər bu sinif üçün ayrılmış bütün məzmunun 60%-ni təşkil edir).

1. 
   Coğrafiya fənni və vəzifələri
   
2. 
   Coğrafi biliyin inkişafı (antik dövr, böyük coğrafi kəşflər, coğrafiya bu gün)¹³
   
3. 
   Yer kürəsinin tarixi (Yer kürəsinin əmələ gəlməsi, geoxronologiya, təkamül)
   
4. 
   Analizə istiqamətlənmə
   
5. 
   Xəritə (dərəcə toru, koordinatlar, miqyas, topoqrafik xəritə, turist xəritəsi, atlas)
   
6. 
   Yer kürəsinin daxili quruluşu (litosfer qatları, qitələrin dreyfi, vulkanizm, zəlzələlər)
   
7. 
   Relyef (əsas formaları, relyef yaradıcı proseslər, antropogen relyef, təbii fəlakət prosesləri)
   

_____________________

¹³Kursivlə verilmiş məzmun məcburi deyildir

8. 
   Coğrafi karst
   
9. 
   Yer üzərində su (okeanlar və onların hissələri, okean sularının xüsusiyyətləri, quru suları)
   
10. 
    Atmosfer (havanın elementləri, iqlim)
    
11. 
    Yer kürəsinin illik hərəkəti
    
12. 
    İqlim qurşaqları
    
13. 
    Təbii resurslar
    
14. 
    Təbii resursların təsnifatı
    
15. 
    Təbiətdən səmərəli istifadə etmək
    
16. 
    Fiziki-coğrafi zonalar (təbii zonalar, hündürlük qurşaqları, antropogen landşaftlar)
    
17. 
    Ətraf mühiti mühafizə
    
18. 
    Dünya əhalisi (sayı, doğum, ölüm, təbii artım, cins-yaş strukturu, sıxlıq)
    
19. 
    Məskunlaşma formaları
    

VIII Sinif

Tarix

Standart

İstiqamətlərə əsasən ilin sonunda nail olunası nəticələr:

Zaman və məkan	Ətraf mühit və iqtisadiyyat	Dövlət idarəçiliyi və siyasət	İnsan və cəmiyyət	Mədəniyyət və din
Tar.VIII.1. Şagird faktları və hadisələri müvafiq tarixi dövr ilə əlaqələndirə bilər.	Tar.VIII.2. Şagird münaqişə nəticəsində baş vermiş miqrasiya proseslərini xarakterizə edə bilər. Tar.VIII.3. Şagird əhəmiyyətli səyahətləri ayıra və xarakterizə edə bilər. Tar.VIII.4. Şagird ən qədim dövrdən bu günədək kommunikasiyaların inkişafının tarixi barədə mülahizə yürüdə bilər. Tar.VIII.5. Şagird insanın və cəmiyyətin rifahı üçün ticarətin əhəmiyyəti barədə mülahizə yürüdə bilər.	Tar.VIII.6. Şagird münaqişələrin səbəblərini, inkişafını və nəticələrini öyrənə bilər. Tar.VIII.7. Şagird Qafqaz regionunu xarakterizə edə bilər. Tar.VIII.8. Şagird dövlətdə idarəçilik formaları ilə siyasi rejimin qarşılıqlı əlaqəsini izah edə bilər. Tar.VIII.9. Şagird demokratik dövlətin əsaslarını təsvir edə bilər. Tar.VIII.10. Şagird dövlət üçün qanunun aliliyinin əhəmiyyətini izah edə bilər.	Tar.VIII.11. Şagird insan hüquqlarının əsaslarını və onların inkişafının tarixi şərtlərini təhlil edə bilər. Tar.VIII.12. Şagird cəmiyyətdə dinc yanaşı yaşamağın zəruri şərtlərini xarakterizə edə bilər. Tar.VIII.13. Şagird siyasi və iqtisadi proseslərin səbəb olduğu sosial dəyişikliklər barədə mülahizə yürüdə bilər. Tar.VIII.14. Şagird cəmiyyətdə insan qarşılıqlı münasibətlərini tədqiq edə bilər.	Tar.VIII.15. Şagird dünyada mövcud olan dini sistemlərin təsnifatını verə bilər və onlar arasında mövcud olan oxşarlıq və fərqləri dərk edə bilər. Tar.VIII.16. Şagird dünya mədəniyyətinin şah əsərlərini təsvir edə bilər. Tar.VIII.17. Şagird təhsil sisteminin əsaslarını öyrənə bilər. Tar.VIII.18. Şagird cəmiyyətin mədəniyyətinin əsaslarını tədqiq edə bilər.

İlin sonunda nail olunası nəticələr və onların indikatorları

İstiqamət: Zaman və məkan

Tar.VIII.1. Şagird faktları və hadisələri müvafiq tarixi dövr ilə əlaqələndirə bilər.

Nəticə göz önündədir, əgər şagird:

• 
  Dərslikdə mövcud olan mövzularla əlaqədar əhəmiyyətli tarixləri xronoloji ardıcıllıqla
  

düzən və onları müvafiq tarixi dövrlərə aid edən cədvəl tərtib edə bilirsə. Məs.:

Mövzu dövr	I Mövzu (münaqişələr)	II Mövzu (səyahət)
Antik dövr	Yunan-İran müharibələri	Qədim Yunan səyahətçiləri
Orta əsrlər	Səlib müharibələri	MarkoPolo
Yeni	Fransa İnqilabı və Bonapart müharibələri	Ceyms Kuk
Ən yeni	Soyuq müharibə	Qaqarin

• 
  Müxtəlif tarixi dövrün əmək və döyüş silahlarını müqayisə edirsə.
  

İstiqamət: ətraf mühit və iqtisadiyyat

Tar.VIII.2. Şagird münaqişə nəticəsində baş vermiş miqrasiya proseslərini xarakterizə edə bilər.

Nəticə göz önündədir, əgər şagird:

• 
  Müharibə nəticəsində baş vermiş miqrasiyalar barədə informasiya (tarixi xəritələr, dərslik və əlavə ədəbiyyat vasitəsi ilə) əldə edirsə və sinifdə qrup halında iş zamanı bu miqrasiyaların marşrutlarını konturlu xəritə üzərinə keçirə bilirsə;
  
• 
  Fərdi və ya qrup halında iş zamanı cədvəlin vasitəsi ilə miqrasiyanın tiplərini fərqləndirə bilirsə. Müxtəlif tip miqrasiyanın səbəblərini və nəticələrini qruplaşdırırsa;
  
• 
  Xarici ölkədə yeni əhalinin məskunlaşmasının səbəblərini, yeni mühitdə miqrantların gündəlik məişətini əks etdirən mövzular yazırsa;
  
• 
  Gürcüstanda kənddən şəhərə köçmüş ailənin həyatını təsvir edən mövzu yaza bilirsə (məs., Abxaziyadan və ya Samaçablodan Tbilisiyə köçmüş qaçqınların həyatı).
  

Tar.VIII.3. Şagird əhəmiyyətli səyahətləri ayıra və xarakterizə edə bilər.

Nəticə göz önündədir, əgər şagird:

• 
  Hər hansı bir iri səyahəti seçir və mövzu yazır, burada onun səyahətinin məqsədlərini aydınlaşdırır və bu səyahətin vasitəsi ilə əldə edilmiş bilik barədə söhbət aparırsa;
  
• 
  Dərslikdən və köməkçi materialdan istifadə etməklə yeni ölkələr və ya qitələr kəşf edən səyahətçilərin adlarını və onların ölkələrini tərtib edir. Əldə edilmiş informasiyanı zaman şkalasına köçürürsə;
  
• 
  Sinif yoldaşları ilə birlikdə keçmiş dövrün hər hansı bir böyük səyahətinin iştirakçılarının dəniz həyatını əks etdirən qondarma oyunda iştirak edirsə (naviqasiya, qidalar, dənizçilərin yalançı inancları, onların gündəlik fəaliyyətləri, intizamsızlığa və cinayətə görə cəza, xəstəliklər).
  

Tar.VIII.4. Şagird ən qədim dövrdən bu günədək kommunikasiyaların inkişafının tarixi barədə mülahizə yürüdə bilər.

Nəticə göz önündədir, əgər şagird:

• 
  Sinifdə qrup halında iş zamanı müxtəlif tip əlifbaları sayır, onların əmələ gəlməsi barədə və yazının metodunda baş vermiş dəyişikliklər haqqında danışa bilirsə;
  
• 
  Cədvəldə doğma dilə xarici dillərdən alınma sözləri qruplaşdırırsa. Məs.:
  

Ərəb	Fars	Türk	Rus	Yunan	Latın	İngilis
Saat	Pəncərə	Şüşə	Robot	Tarix	Agent	İsteblişment

• 
  Sinifdə qrup halında iş zamanı və ya kartoçkaların vasitəsi ilə müxtəlif kommunikasiya vasitələrinin kəşflərinin nəticələrini qruplaşdırırsa (məs: çap, kompüter və s.);
  
• 
  Fərdi surətdə və ya sinifdə qrup halında iş zamanı nəqliyyatın müxtəlif növlərini şkalada qeyd edirsə və onun inkişafı barədə mülahizə yürüdürsə;
  
• 
  Ən əhəmiyyətli ticarət-hərbi yolu seçir və onun kommunikasiya çətinliklərini yazılı təsvir edir və bu yolun sosial-iqtisadi əhəmiyyətini əks etdirə bilirsə;
  
• 
  Şagird Gürcüstanı quru yolları və Qara dəniz vasitəsi ilə qonşu dövlətlərə birləşdirən marşrutları konturlu xəritəyə köçürə bilirsə;
  
• 
  Nəqliyyatın inkişafına əhəmiyyətli töhfələr daxil etmiş insanları zaman şkalasında qeyd edirsə.
  

Tar.VIII.5. Şagird insanın və cəmiyyətin rifahı üçün ticarətin əhəmiyyəti barədə mülahizə yürüdə bilər.

Nəticə göz önündədir, əgər şagird:

• 
  Gürcüstanın və ya başqa ölkənin nümunəsində ticarətin inkişafının müxtəlif səviyyəsinə əsasən şəhərin və ya bu ölkənin necə dəyişdiyi barədə mülahizə yürüdürsə, bu və ya digər şəhərdə/ölkədə yaşayan insanlar üçün ticarətin əhəmiyyəti barədə fikir yürüdə bilirsə;
  
• 
  Bərabərlik və azadlıq nöqteyi-nəzərindən insanın iqtisadi hüquqlarının əhəmiyyətini qiymətləndirə bilirsə;
  
• 
  Əldə edilmiş informasiya əsasında insanlara onlar üçün zəruri məhsulun əldə edilməsinin yalnız bir və ya bir neçə mənbəyinin olduğu halları təsvir edə bilirsə; bu iki vəziyyəti müqayisə edirsə və birinin digərindən üstünlüyü barədə mülahizə yürüdürsə;
  
• 
  Ona məlum olan eyni növ mal istehsal edən bir neçə şirkət-firmanı sadalaya bilirsə; onun fikrincə, yaxşı istehsalçını aşkar edən meyarları seçir və öz mülahizəsini əsaslandıra bilirsə;
  
• 
  Öz yaşayış yerinin nümunəsi əsasında tələbat mövcud olan, lakin tələbatı tam ödəməyən malları və ya xidmətləri sadalaya bilirsə (məs.: resursların qıtlığı, bahaçılıq, infrastrukturun uyğunsuzluğu və s.); sinif yoldaşları ilə birlikdə vəziyyətin düzəldilməsi vasitələri barədə fikir yürüdə bilirsə.
  

İstiqamət: Dövlət idarəçiliyi və siyasət

Tar.VIII.6. Şagird münaqişələrin səbəblərini, inkişafını və nəticələrini öyrənə bilər.

Nəticə göz önündədir, əgər şagird:

• 
  Fərdi surətdə və ya sinifdə qrup halında iş zamanı cədvəlin vasitəsi ilə müxtəlif müharibənin (münaqişənin) başlanmasının məqsəd və səbəblərini qruplaşdıra bilirsə; məs.:
  

Müharibə	Məqsəd	Səbəb
VII əsrin əvvəlində Bizans-İran müharibəsi	İranın Bizansa münasibətdə ərazi iddiaları	602-ci ildə Bizans imperatoru Mavrikionun öldürülməsi
Didqori döyüşü	IV David Ağmaşenebeli tərəfindən Türk-Səlcuqların Gürcüstandan qovulması	Tbilisili tacirlərin Qurucu Davidin özbaşınalıqları barədə Sultana şikayəti
I Dünya müharibəsi	“Antanta” və “Üçlər İttifaqı”nın qarşıdurması	Sarayevoda qətl

• 
  Müxtəlif dövrlərin müharibələri zamanı istifadə olunmuş silahları müqayisə edirsə (məs.: yığcamlıq, səmərəlilik, istehsala əsasən”;
  
• 
  Sinifdə qrup halında iş zamanı ona məlum olan müharibələrin siyahısını tərtib edir və onları cədvəl vasitəsi ilə xarakterinə və miqyaslarına əsasən qruplaşdırırsa. Məs.:
  

Daxili müharibə	Lokal	Regional	Dünya
Bazaleti vuruşu	IV Baqrat ilə Liparit arasında müharibə	Avropada otuzillik müharibə	I Dünya müharibəsi

• 
  Döyüşlərdən (və yaxud vuruş kampaniyasından) birini seçir və onda bas sərkərdənin rolu barədə mülahizə yürüdə bilirsə;
  
• 
  Sinifdə qondarma oyun zamanı dialoq vasitəsi ilə hər hansı bir münaqişənin nizama salınması yollarını tapmağa çalışırsa;
  
• 
  Sinifdə qrup halında iş zamanı eyni dövrün müxtəlif ölkəsinin hər mədəniyyətini müqayisə edirsə (əsirlərə, yaralılara, həlak olanlara münasibət);
  
• 
  Tarixi-ədəbi irslərdən fərqli dövrlərdə və mədəniyyətlərdə döyüşçünün davranış məcəlləsini müəyyənləşdirə bilirsə;
  
• 
  Müasir dünyada döyüş əməliyyatları zamanı qəbul olunmuş qanunlara və normalara əməl etmək zəruriyyəti barədə mülahizə yürüdürsə. Onların həm müsbət, həm də mənfi cəhətləri haqqında fikir yürüdə bilirsə;
  
• 
  Bu və ya digər müharibələrin səbəb olduğu ərazi dəyişikliklərini Avropanın konturlu xəritəsinə köçürməyi bacarırsa (məs.,I Dünya müharibəsi);
  
• 
  Müharibənin qurbanlarının kateqoriyalarını sadalayırsa, sinif yoldaşlarından ibarət qrupla birlikdə kateqoriyalardan birinin hüquqlarını müəyyənləşdirən normaları və onlara əməl etmək mexanizmlərini müzakirə edirsə; seçilmiş kateqoriyaya beynəlxalq humanitar hüquq normalarının işlənib-hazırlanmasına qədər və ondan sonrakı dövrdə işğalın konkret nümunələrini bir-biri ilə müqayisə edirsə;
  
• 
  Hərbi əməliyyatlar arealında baş vermiş texniki fəlakətlər barədə informasiya toplayır və onların mənfi nəticələri haqqında mülahizə yürüdürsə.
  

Tar.VIII.7. Şagird Qafqaz regionunu xarakterizə edə bilər.

Nəticə göz önündədir, əgər şagird:

• 
  Fərdi surətdə və ya sinifdə qrup halında iş zamanı Qafqaz xalqlarının məişət və adət-ənənələrində mövcud olan oxşarlıqları və fərqləri qruplaşdıra bilirsə (məs.: gürcülərin və Şimali Qafqaz xalqlarının, gürcülərin və ermənilərin və s.);
  
• 
  Müxtəlif tarixi dövrdə Cənubi Qafqaz dövlətləri sərhədlərinin dəyişikliklərini xəritə vasitəsi ilə təhlil edirsə;
  
• 
  Cənubi Qafqazda ağalıq edən böyük dövlətlərin siyahısını tərtib edir və onların ağalığının nəticələrini müqayisə edirsə;
  
• 
  Şagird cədvəldə müxtəlif dövrlərdə Qafqaz regionuna daxil olan dövlətləri, siyasi birlikləri qruplaşdıra bilirsə (knyazlıq, xanlıq və s.) və onların qonşularını göstərirsə. Məs.:
  

Dövr	Qafqaz dövlətləri	Qonşu dövlətlər
B.e.ə. III-I əsrlər	Albaniya, Kolxeti, Ermənistan, Kartli	Parfiya, Ponto, Roma, Selevkilər İranı
B.e. IV-VIII əsrlər	Albaniya, Eqrisi, Ermənistan, Kartli	Ərəb dövləti, Bizans, Sasani İranı, Xəzərlər xaqanlığı
XVIII əsr	İmereti, Kaxeti və Kartli çarlıqları, Abxaziya, Quriya, Sameqrelo və Svaneti knyazlıqları, Gəncə xanlığı, İrəvan xanlığı və s.	Türkiyə, İran, Rusiya

Tar.VIII.8. Şagird dövlətdə idarəçilik formaları ilə siyasi rejimin qarşılıqlı əlaqəsini izah edə bilər.

Nəticə göz önündədir, əgər şagird:

• 
  Dövlət anlayışını izah edirsə və onun əsas elementlərini xarakterizə edirsə (idarəçilik forması, dövlətin ərazi-inzibati quruluşu, siyasi rejimi);
  
• 
  Hər hansı bir ölkəni seçir və onun nümunəsində dövlət idarəçiliyinin dəyişikliklərinə təsir göstərən səbəbləri sadalaya bilirsə;
  
• 
  Dövlətin biganəlik göstərməyə haqqı olmadığı ictimai mənafeləri sadalaya bilirsə. Öz mülahizəsini tarixi misallarla əsaslandırırsa;
  
• 
  Siyasi rejimin nə olduğunu izah edirsə və onun müxtəlif növlərini sadalayırsa (məs. demokratik, avtoritar, totalitar və başqa) dövlətlər;
  
• 
  Müxtəlif siyasi rejimləri bir-biri ilə müqayisə edirsə və onun fikrincə, Gürcüstan üçün ən effektlisini seçə bilirsə;
  
• 
  Gürcüstan Konstitusiyasında demokratiyanın təminatı ilə əlaqədar müddəalar axtarır və onları təhlil edə bilirsə (məs.: hakimiyyətin bölünməsi və seçkililiyi, çoxpartiyalılıq, insanın siyasi hüquqları və s.), demokratiyanı gücləndirməyə yönəldilmiş dəyişikliklər barədə öz mülahizələrini deyə bilirsə.