Yazıçı Anar haqqında payız düşüncələri (Cəmil Həsənli) Moskvada Anarın 70 illiyində çıxışından
Yüklə 2,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
DANIŞA BİLMİRƏM
Kükrəyən vicdanı bütün varlığını sarsıdanda dahi Tolstoy «Susa bilmirəm» deyə fəryad qoparmışdı.Bu gün bir sıra başqa Azərbaycan yaşıçıları kimi mən də bircə onu deyirəm ki,danışa bilmirəm. Başımıza gələn müsibət qarşısında söz acizdir,nitqimiz tutulub,dilimiiz lal olub.Gərək belə olmasın,bilirəm.Yazıçı xalqının dərdini hayqırmalıdır. Amma faciəmiz o qədər böyük,matəmimiz o qədər müdhiş,ağrımız o qədər dözülməzdir ki,onları bəlkə də yalnız sükutla ifadə etmək olar. Ən təsirli,ən parlaq sözlər qiymətdən düşüb,mənasızlaşıb. Nə təsəlli sözləri tapıram,nə ürək-dirək vermək istəyirəm. Bütün sözlər deyilib qurtarıb,deməyə söz qalmayıb,elə bil sözlərin içi boşalıb. Dünya sanki sössüzlük səhrasıdır. Niyə qismətimiz belə gətirdi.nəydi gunahımız,bu ağır bəlaya neçin düçar olduq? Qanlara bulaşmış tanklar,güllələrdən çopur olmuş divarlar,qətl yerinə çevrilmiş küçələr, iki gündə qəbristana dönmüş yaşıl yamac,göz yaşları, boğuq hıçqırıqlar, nalələr, yas… Analara oğullarını, uşaqlara atalarını,qadınlara ərlərini kim qaytaracaq, kim? Kim verəcək bu acı sualların cavabını? Bilmirəm.Danışa bilmirəm. Düşünə bilmirəm. Söz tapmıram deməyə… Dərdimi suya dedim Alışdı su da yandı. Xalqa təsəllini yenə də yalnız xalqın özü verə bilir.Xalqın əsrlərdən bəri cilalayıb dediklərinə bərabər söz tapmaq mümkün deyil.
Şəhidlərmiizə mir rəhmət.Məzarları nurla dolsun. Əzizlərinin,yaxınlarını başı sağ olsun.Xalqımızın başı sağ olsun. 22 yanvar 1990
ANARIN ŞƏRHİ. Qara yanvar gecəsinin səhəri indiki Prezident sarayının qarşısında mitinqdə çıxış etdim,elə həmin gün Elmlər Akademiyasının böyük salonunda ziyalıların yığıncağına sədrlik etdim,axşam isə Azərbaycan Ali Sovetinin fövqəladə vəziyyət şəraitində bütün gecə davam edən iclasında dəfələrlə danışdım,beynəlxalq təşkilatlara müraciətlər hazırladım. O günlərdə rus dilində yazdığım «BEDA» («Müsibət» adlı yazım bütün respublikaların Yazıçılar İttifaqlarına,bir sıra SSRİ Xalq deputatlarına göndərildi,rus dilində ilk
dəfə Bakıda
«Çernıy yanvar»
kitabında,Azərbaycan dilində «Şəhidlər dağı» kitabımda dərc edildi,İranda və Fransada nəşr olundu.Qış məzuniyyətindən sonra işə başlayan SSRİ Ali Sovetinin fevral ayında ilk iclasından başlayaraq sesiyalarında bu mətnin tezislərini müxtəlif çıxışlarımda dəfələrlə səsləndirdim.Qara yanvar günlərində isə «Pravda» nın müxbirlərini qəbul etdim və söhbətimiz qəzetdə çap edildi. Sözəlrimi dediyim kimi vermişdilər, onda doğrudan da belə hiss edirdim ki,həyatım bitib.
«Azərbaycan Yazıçılar İttifaqının Birinci katibi, Xalq deputatı,SSRİ Ali Sovetinin üzvü Anar deyir: -Hesab edirəm ki, faciənin qarşısını almaq olardı.Axı güc hakimiyyətin əlində idi. Talanlara imkan verilməyə bilərdi.. Mən silahsız adamları tankların qabağına göndərənləri də ittiham edirəm.Amma Xalq cəbhəsinin sağlam qüvvələri ilə əlaqə yaratmaq lazım idi..Mən bu barədə Vəzirova dəfələrlə demişdim,amma o məhəl qoymurdu,hamısı quldurlardır,SRU agentləridir - deyirdi. Ənənənəyə uyğun çay içirik,pəncərədən gün işığı düşür,yaxında dəniz sayrışır, - sanki heç bir şey baş vermiş faciəni xatırlatmır. Amma yox,görürəm ki, evin 52 yaşlı sahibinin ürəyində ağrılar tuğyan edir. Anar davam edir: Mənim yeniyetməlik dövrüm 1956-cı ildə bizim qoşunlar Macarstana daxil olanda qurtardı. Gəncliyim 1968-cə ildə Çexoslavakiya hadisələri zamanı sona yetdi. İndi isə məndə belə bir hiss var ki, Bakı yanvarında bütün ömrüm bitdi.
Yazıçının sözlərindəki faciəvi şiddəti peşəkar emosianallığın hesabına yazmaq olardı. Amma mübaliğəsiz,dünyaya birinci dərəcəli ulduzlar bəxş etmiş Azərbaycan ziyalılığının məşhur nümayəndəsinin hadisəyə verdiyi qiyməti nəzərə almamaq olmaz. -Yanğını başlamamışdan söndürmək lazım idi-deyir Anar - Mərkəzdə də,yerlərdə də qərarların nüfuzunu qırmaq,xüsusilə də özlərinin Qarabağa aid qəraralarını yerinə yetirməmək olmazdı». Yüklə 2,61 Mb. Dostları ilə paylaş:
|