Yazıçı Anar haqqında payız düşüncələri (Cəmil Həsənli) Moskvada Anarın 70 illiyində çıxışından



Yüklə 2,61 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə5/274
tarix02.01.2022
ölçüsü2,61 Mb.
#2189
növüYazı
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   274
PULUN TƏKAMÜL PROSESİNİ İZLƏMƏK İSTƏYƏNLƏR 

ANARI OXUSUN 

 

Mənim  üçün  Anarın  «Qobustan»dan  başlayan  mənəvi,  ədəbi,  əxlaqi  və  siyasi 

kimliyi  Üzeyir  bəyin  həyat  hekayətini  özündə  əks  etdirən  «Uzun  ömrün 

akkordları»ndan,  Mirzə  Cəlilin  acı  taleyinin  göründüyü  «Qəm  pəncərəsi»ndən  və  37 

istibdadını  yaşamış  «Cavid  ömrü»ndən  keçir.  Halbuki,  mədəniyyətimizin  böyük 

hadisəsi  olan  «Qobustan»a  qədər  Anar  tanınmış  bir  yazıçı  və  bizim  sevə-sevə 

oxuduğumuz tanınmış nasir idi. Hələ 60-cı illərdə «Molla Nəsrəddin-66»nın necə əl-ələ 

gəzdiyinin,  xüsusilə  gənclər  arasında  necə  geniş  yayıldığının  mən  şahidi  olmuşam.  O 

illərdə  qısa  sücetləri,  hədəfə  dəyən  güclü  satirik  deyimləri,  sözün  oynamaq  qüdrətini 

özündə  əks  etdirən  «Molla  Nəsrəddin-66»nın  gənc  nəslin  fikrinə  və  qəlbinə  hakim 

kəsilməsi bir həqiqət idi. Əslində janrı belə bəlli olmayan bu əsər sözün tam mənasında 

bir sıra qadağaları aşmış və yeni bir gəncliyin formalaşmasında müstəsna rol oynamışdı. 

M.Ə.Rəsulzadə «Milli dirilik» silsiləsində yazır: «həqiqi ədəbiyyat ancaq o ədəbiyyatdır 

ki, mühitin ehtiyaclarına cavab versin və millətin həyatını və həyati yaralarını, necə ki, 

lazımdır  təsvir  etsin».  Bax  «Molla  Nəsrəddin  -  66»sözün  tam  mənasında  bu  ideyanı 

özündə  ehtiva  edirdi.  Sanki  ötən  əsrin  50-ci  illərinin  ikinci,  60-cı  illərinin  isə  birinci 

yarısında  gedən  tarixi  proses  oxucu  auditoriyasını  bu  əsər  üçün  hazırlamışdı.  Bu 



baxımdan «Molla Nəsrəddin - 66» vaxtında yarandı və milli diriliyimizin təkzibedilməz 

bir  nümunəsinə  çevrildi.  «Ağ  liman»  da,  «Dantenin  yubileyi»də,  «Beşmərtəbəli  evin 

altıncı mərtəbəsi» də təxminən belə bir ədəbi tale yaşadı, belə bir ictimai qayə kəsb etdi. 

Cəmiyyəti hərəkətə gətirmək baxımından «Molla Nəsrəddin -66»dan sonra Azərbaycan 

ədəbiyyatında  zaman  fərqi  nəzərə  alınmaqla  buna  bənzər  ikinci  uğurlu  taleyi  Sabir 

Rüstəmxanlının «Ömür kitabı» yaşadı. İctimai proseslərə təsir imkanlarına görə birinci 

başlanğıc, ikinci isə yekun idi.  

Anarın keçdiyi həyat yolu, onun ədəbi-ictimai fəaliyyəti xalqımızın bədbinlikdən 

yaratdığı «el üçün ağlayan göz kor olar» deyimini alt-üst etdi. O öz fəaliyyətində belə 

bir həqiqəti ortaya qoydu ki, el üçün ağlamayan göz ümumiyyətlə bünövrədən görmür 

və  hələ  dünyaya  baxmaq  onu  görmək  deyildir.  Bu  mənada  bütün  ədəbi  və  ictimai 

fəaliyyətində Anar millətimizin ən ağrılı problemlərini ictimai müzakirəyə təqdim edib, 

ictimai  fikrin  düzgün  məcraya  yönəlməsində  müstəsna  rol  oynayıb.  Eyni  zamanda,  o 

özünü heç vaxt bu problemlərin məsuliyyətindən kənarda hiss etməyib. Hələ sovetlərin 

çöküşü zamanı dediyi bu sözlər onun fəal vətəndaş mövqeyinin aydın ifadəsi idi. Anar 

yazırdı:  «Altı  və  üstü  talan  edilmiş  torpağımız,  azdırılmış  tariximiz,  unutdurulmuş 

adımız, dəyişdirilmiş əlifbamız, illər boyu kürül-kürül axan yalanlar, boş vədlər, təbiətin 

kor  qoyulması,  şəhərlərimizin  zəhərlənməsi,  mənəviyyatın  pozulması,  riyakarlıq, 

saxtakarlıq, rüşvətxorluq, qohumbazlıq, yerlibazlıq -cəmiyyətimizdə yer almış bütün bu 

bəlalara görə heç birimiz  məsuliyyət , cavabdehlik və təqsir yükünü boynumuzdan ata 

bilmərik». Bu bəlaların məsuliyyətinə şərik olmaq hissi heç şübhəsiz ki, Anarın yüksək 

mədəniyyətindən  irəli  gəlirdi.  Halbuki,  o  çox  az  qələm  sahiblərindən  idi  ki,  milləti 

uçuruma  aparan  bu  bəlalara  qarşı  öz  əsərləri  ilə  ardıcıl  mübarizə  aparmışdı.  «Adamın 

adamı»nda  harınlıqdan  pul  cıranlarla  «Dantenin  yubileyi»ndə  bir  tikə  çörək  pulu 

qazanmaq  üçün  min  bir  əziyyətə  qatlaşan  Feyzulla  Kəbirlinskinin  namuslu  həyatı 

arasında uçurumu ilk görənlərdən biri məhz Anar oldu. Anarın əsərlərini oxuduqca bu 

uçurumun  dərinləşməsinin,  pulun  tədricən  cəmiyyətdə  mənəvi  dəyərləri  arxa  plana 

keçirməsinin,  Kəbirlinski  kimi  zəhmətlə  dolanmağa  alışmış  adamların  faciəsinin  daha 

da  dərinləşməsinin  şahidi  olursan.  Pul bu  gün  cəmiyyətimizdə  elə  açar  olub  ki,  bütün 



qapılara  düşür.  Əgər  kimsə  son  əlli  ildə  bunun  təkamül  prosesini  izləmək  istəyirsə, 

Anarın əsərlərini oxusun. 

 


Yüklə 2,61 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   274




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin