Yazıçı Anar haqqında payız düşüncələri (Cəmil Həsənli) Moskvada Anarın 70 illiyində çıxışından
Yüklə 2,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
ANAR VƏ DƏDƏ QORQUD
Anar ənənə adamıdır. Fərdi mənada bu ənənə xarakteri daşıyırsa, ictimai mənada Anarın ənənəyə bağlılığı gələnəksəl xarakter daşıyır. O, XX əsr Azərbaycan ictimai fikrində böyük rol oynamış bir nəslin davamçısıdır. Azərbaycanda milli ideya uğrunda mibarizənin milli dil uğrunda mübarizədən keçdiyi artıq təsdiq edilmiş həqiqətdir. Bu mənada biz Anarın ana babası Ələkbər bəy Rəfibəylinin XX əsrin əvvəllərində çar idarəsinə ərizə ilə müraciət edib ana dilində məktəb açmaq arzusunun, əsrin ortalarında Rəsul Rzanın Azərbaycan dilinin dövlət dili olması və onun cəmiyyətdə işlək bir dilə çevrilməsi uğrunda fədakarcasına apardığı mübarizənin, əsrin sonunda isə «Qobustan» toplusunda dilimizin əslinə qayıdışının, onun «türkləşməsinin» ideya istiqamətinə çevrildiyinin şahidi oluruq. Əslində, bu üç hadisə XX əsrdə Azərbaycanda türk dilinin təkamül prosesinin aydın mənzərəsini yaratmağa imkan verir. Gələnəksəl mənada Anarın ənənəyə bağlılığının tarixi kökləri isə daha qədimdir və bu qədimlik Dədə Qorquda gedib çıxır. Daha çox bu günümüzün mənəvi-psixoloji, siyasi-sosioloji məqamlarının bədii səlnaməsini yaratmağa üstünlük verən Anarın «Kitabi Dədə Qorqud»a müraciət etməsi, bu əbədi və ədəbi abidəmizi dərindən incələməsi milli kimliyimizin kütləvi düşüncəyə «yeridilməsində» əvəzsiz rol oynadı. «Dədə Qorqud» kinodastanı tarixilik baxımdan hər nə qədər qədimdirsə, milli kimliyimizə tapınmaq baxımından bir o qədər müasirdir. Bu dastan üzərində Anarın araşdırmaları dərin tarixi-filoloji araşdırmalar səviyyəsinə qalxdı və qorqudşünaslıqda bir sıra həlledici məqamların aydınlaşmasında əhəmiyyətli rol oynadı. Anarın «Dədə Qorqud»a müraciəti xalqımızın etnogenezi ilə bağlı mübahisələrin qaynar vaxtına təsadüf etmişdi. O, bu dastanın ekran taleyini həll etməklə, əslində etnogenezimizin, milli kimliyimizin taleyini həll etmiş oldu. «Dədə Qorqud» filmi bu torpağın, bu vətənin türk yurdu, oğuz oylağı olduğunun, əslində Anarın «Qobustan»da başladığı böyük ideyanın ictimai-kütləvi düşüncəyə təqdimatı idi. M.Ə.Rəsulzadə yazır: «Böyük əməllərə malik olmayan yazıçıdan, əmin olunuz ki, fövqəladə və müasir bir əsər gözləmək xətadır». Bu mənada «Dədə Qorqud» böyük əməl sahibi olan, böyük ideyaların daşıyıcısı olan bir yazıçının milli kimliyi şübhə altına alınan bir millətin milli kimliyinə tapınmaq, türk kimliyinə sığınmaq məqamı idi. «Dədə Qorqud» kinodastanı və onun əsasında çəkilmiş eyni adlı filmə Anar «Kitabi Dədə Qorqud» eposunun mənəvi yaddaşımızda rolu baxımından bu günümüz, milli hədəflərimizə qovuşmaq baxımından sabahımız qarşısında öz vicdan borcunu yerinə yetirdi. Bu film «Kitabi Dədə Qorqud» kimi nəhəng bir abidəni yaradan oğuz elinin min ilin ölüsü deyil, diri bir cəmiyyət olduğunun və öz diriliyi ilə «diriliklərin ən qiymətlisi olan milli diriliyimizin» aydın təzahürüdür.
Yüklə 2,61 Mb. Dostları ilə paylaş:
|