Yeni Yazarlar və Sənətçilər Qurumu
Yüklə 7,78 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
“Çağdaş dünya ədəbiyyatı. Bədii nəsr. Romanlar. Povestlər”.
Ə
Yeni Yazarlar və Sənətçilər Qurumu – www.kitabxana.net – Milli Virtual Kitabxana 329
Şəhərdə vəba yayılıb! Bu sözləri İstanbuldan yox, başqa, uzaq bir şəhərdən söz salan bir adam kimi dediyi üçün əvvəlcə inanmadım, xəbəri necə eşitdiyini soruşdum, detalları öyrənmək istədim. Bir də görüblər ki, qəfil ölənlər artır, xəstəlik yayıldığını başa düşüblər. Düşündüm ki, bəlkə də vəba deyil, xəstəliyin əlamətlərini soruşdum, Xoca güldü mənə: Narahat olmamalılammış, düçar olsam, heç şübhələnmədən xəstəliyə tutulduğumu başa düşəcəyəmmiş, bunu başa düşmək üçün insan üç gününü xəstəliyin qızdırması ilə keçirirmiş. Bəzilərinin qulaqlarının, qoltuqlarının altında, qarnında şişlər olur, çıxıntılar çıxırmış, sonra qızdırma başlayırmış, bəzən yaralar açılırmış, bəzən də ciyərlərindən qan gəlirmiş, vərəmə tutulanlar kimi öskürərək ölənlər də varmış. Hər məhəllədən üç-beş nəfərin öldüyünü əlavə etdi. Həyəcanla bizim məhəlləni soruşdum. Uşaqlar bağçadakı almaları yeyir, toyuqlar da divardan uçub keçir deyə bütün məhəlləylə dalaşan divar ustası, bir həftə içində qızdırma içində qışqıra-qışqıra ölüb. Caamat onun vəbadan öldüyünü təzə-təzə başa düşüb. Yenə də inanmaq istəmirdim: çöldə hər şey o qədər rahat, pəncərənin qarşısından keçən insanlar o qədər sakit idi ki, sanki vəbanın varlığına inanmaq üçün təlaşımı mənimlə bölüşəcək bir adam tapmağa ehtiyacım vardı. Səhəri gün Xoca məktəbə gedəndə küçəyə çıxdım. On bir il ərzində burda tanıdığım İtalyan təşkilatşısını axtardım. Biri təzə adı Mustafa Rəis olan şəxs limana gedib, digəri Osman Əfəndi isə qapısını yumruqlayan sayaq döyməyimə baxmayaraq, əvvəlcə məni içəri buraxmadı, nökərinə evdə olmadığını dedirtdirdi, amma gedəndə dözməyib arxadan çağırdı. Dedi ki, necə olur ki, hələ xəstəlik davam edir deyə canfəşanlıq edirsən, məgər daşınan tabutları görmürəm? Sonra mənə dedi ki, qorxursan, özü də dediyinə görə xristian olmaq üçün müqavimət göstərdiyim üçün qorxurammış. Məni danladı, “burda xoşbəxt olmaq istəyirsənsə, mütləq müsəlman olmalısan”, amma öz evinin nəmli qaranlığına qapanmadan əvvəl nə əl-ələ görüşdü, nə də toxundu. Namaz vaxtıydı, məscidin əlüzyuyanının qarşısındakı insan izdihamını görən kimi qorxuya qapılaraq sürətlə evə qayıtdım. Fəlakət olan vaxt insana təsir edən o axmaqlıq və çaşqınılıq hissi məni çulğamışdı. Sanki keçmişimi də unutmuşdum, yaddaşımı itirmişdim, donub qalmışdım. Məhəllədə tabutunu yükləmiş insan toplusunu görəndə əsəblərim əməlli-başlı pozuldu. Xoca məktəbdən qayıdıb halımı görən kimi sevindiyini sezdim. Məni qorxaq bir adam saydığı üçün özünə olan inamının artdığını görür və hirslənirdim. Qorxusuzluğumun boş qürur hissindən xilas olmasını istədim: Həyəcanımı sakitləşdirməyə çalışaraq bütün tibbi və ədəbi bilgimi faş etdim; Hippokratdan, Bokaccodan ağlıma gələn vəbayla bağlı bilgiləri danışdım, xəstəliyin keçici olduğuna hamının inandığını dedim, amma sözlərim mənə daha da xor baxmağından özgə bir işə yaramadı, vəbadan qorxmurmuş, çünki xəstəlik Allahın məsləhətiydi, insanın alnına ölüm yazılıbsa, belə də olmalıdır, buna görə də mənim qorxaqcasına cəfəng- cəfəng danışdığım kimi, evə qapanıb çöllə əlaqəni kəsmək, ya da İstanbuldan qaçmağa səy göstərmək faydasız idi. Əgər alnımıza harda ölüm yazılıbsa orda da gəlib bizi tapacaqmış. Niyə qorxmurdum? Günlərdir ki, kağızlara yazdığım o pisliklərimə görəmi? Bunu deyərkən gülümsədi, gözləri ümidlə parıldayırdı. Bu dediklərimə inanıb-inanmamağını bir-birimizi itirənə qədər başa düşə bilmədim. Diribaş olmamağından da bir qədər qorxmuş, amma sonra masa arxasında danışdıqlarımız, o qorxulu oyunlar ağlıma gələndə şübhələnmişdim. Dəqiqəbaşı qarşılıqlı şəkildə yazdığımız pisliklərdən danışır və mənim bütün əsəblərimi pozan özündənrazılıqla həmişə eyni fikri irəli sürürdü: Ölümdən bu qədər qorxduğuma görə mən cəsarətli yazıçı kimi heç də pisliklərimin fövqündə dayanmış bir adam deyildim. Günahlarımı faş edərkən göstərdiyim cəsarət bəsit bir arsızlıqdan irəli gəlirdi. Əslindəsə, Xocanın bu günlərdə keçirdiyi qərarsızlıq hissi ən kiçik pisliklərin fövqündə təmiz və diqqətlə durmasında idi. Artıq indi rahatlaşıbmış, vəba xəstəliyinə qarşı duyduğu dərin qorxusuzluq, onu günahsız olduğuna tam ürək rahatlığı ilə inandırmışdı. Axmaqcasına inandığım bu açıqlamadan diksinərək onunla mübarizə aparmağa qərar verdim. Qorxusuzluğun ürək rahatlığından deyil, ölümün yaxınlığını bilməməyindən irəli gəldiyini açıq-aşkar dedim. Başa saldım ki, ölümdən yayına bilərik, vəbaya yoluxanlara toxunmamağı, ölülərin əhəngli quyulara basdırılmasını, insanların bir-biri ilə əlaqələrini heç olmasa azaltmağı, Xocanın da insanların çox olduğu yerə - məktəbə getməməsini dedim. “Çağdaş dünya ədəbiyyatı. Bədii nəsr. Romanlar. Povestlər”.
Ə
Yeni Yazarlar və Sənətçilər Qurumu – www.kitabxana.net – Milli Virtual Kitabxana 330
Bu axırıncı dediyim şey fikrimə vəbadan da qorxulu şeylər salmışdı! Səhəri gün günorta uşaqların hamısına bir-bir toxunduğunu deyərək əllərini mənə tərəf uzatdı. Qorxduğumu, toxunmaq istəmədiyimi görəndə ləzzətlə yaxınlaşıb məni qucaqladı, qışqırmaq keçirdi könlümdən, amma yuxudakı kimi qışqıra bilmirdim. Xocasa, mənə çox sonralar aydın olan həmişəki zarafatla deyirdi ki, sənə qorxusuzluğu öyrədəcəyəm.
6 Vəba sürətlə yayılırdı, amma Xocanın qorxusuzluq adlandırdığı hissi heç cür öyrənə bilmirdim. Bununla yanaşı, ilk günlərdəki qədər özümü qorumurdum. Yatalaq bir qadın kimi otağa girib günlərlə pəncərədən çölə baxmaq artıq səbir kasamı daşdırmışdı. Arada-bir evdən çıxıb sərxoş kimi küçəyə çıxır, bazar-güzarda al-ver edən qadınlara, dükanlarında iş görən tacirə, yaxınlarını basdırandan sonra çayxanlarda toplaşan adamlara baxıb vəbaya öyrəşməyə çalışırdım. Az qalmışdı ki, tam vərdiş edim, amma Xoca mənə təzyiq göstərirdi. Bütün gün ərzində insanlara toxundurduğu əllərini gecələr mənə tərəf uzadırdı. Heç tərpənmədən gözlədim. Yuxudan durub əqrəbin üstünüzdə gəzindiyini görüb diliniz-ağzınız quruyur ha, bax elə oldu! Barmaqları mənimkilərə oxşamadı, onları soyuq halda hər ikimizin üstündə gəzdirəndə Xoca soruşardı: “Qorxursan?”. Tərpənməzdim. “Qorxursan? Nədən qorxursan?”. Bəzən əlini itələyib vuruşmaq istəyirdim onunla, amma bunun hirsini daha da artıracağını bilirdim. “Qoy nədən qorxduğunu deyim. Günahkar olduğun üçün qorxursan. Boğazına qədər günaha batdığın üçün qorxursan. Mənim sənə inandığımdan daha çox, sənin mənə inandığına görə qorxursan”. Masada qarşı-qarşıya oturub nəsə yazmağa ehtiyac olduğunu da o dedi. Niyə ikimizin də mən olduğumuzu, əslində indi yazmalıyıqmış. Amma nəticədə, yenə digərlərinin niyə elə olduğundan özgə heç nə yazmadı. Yazdıqlarını birinci dəfə mənə qürurla göstərirdi. Hansı səbəbdənsə, gözləyirdi ki, oxuduqlarımdan utanım, bu şeyləri düşünəndə niyyətimi gizlədə bilmədim və Xocaya dedim ki, məni öz axmaqları ilə eyni tərəziyə qoyur və məndən əvvəl özü öləcək. Onda yəqinləşdirdim ki, ən təsirli silahımın bu sözdür. Bununla bağlı ona xatırlatdım ki, on il çalışmalıdır, kosmoqrafiya qanunları üçün sərf etdiyi illərdən, gözlərini zəiflətmək bahasına da olsa, saatlarla göy üzünə baxmağından, başını kitabdan qaldırmadığı günlərdən danışdım, bu dəfə mən ona təzyiq göstərdim, vəbadan uzaq yaşamaq mümkün ola-ola, hədər yerə ölməyin axmaqlıq olduğunu dedim. Sözlərim şübhələri ilə birgə cəzalarımı da artırırdı. O vaxt yazdıqlarımı oxuyanda mənə qarşı olan itirilmiş hörmətini təkrarən iradəsindən aslı olmayaraq sanki yenidən tapdığını hiss etdim. Bəxtsizliyimi unutmaq üçün, o günlərdə ancaq gecələr yox, günorta yatanda da tez-tez gördüyüm xoşbəxt yuxuları səhifələrə doldurmuşdum. Əməllə hərəkətin üst-üstə düşən həmin xəyalları yuxudan oyanandan sonra hər şeyi unutmaq üçün, poetik bir dillə xüsusi bir diqqətlə qələmə alıram: Evimizin yaxınlığındakı meşənin ağacları arasında illərdir öyrənmək istədiyimiz sirləri bilən insanlar vardı, meşənin qaranlıq olan içinə girməyə cəsarət etdiyiniz vaxt onlarla
“Çağdaş dünya ədəbiyyatı. Bədii nəsr. Romanlar. Povestlər”.
Ə
Yeni Yazarlar və Sənətçilər Qurumu – www.kitabxana.net – Milli Virtual Kitabxana 331
dost olacaqsınız, kölgələrimiz günəş batanda yox olmur, biz təmiz və sərin yataqlarımızda rahatlıqla yatarkən, öyrənilməsi və səhv ediləsi minlərlə şeyi bir-bir əldən keçirir və heç də yorulmadan, bir-bir bunların nə olduğunu bilirdik, yuxularda çəkdiyi şəkillərdəki insanlar, həyatdakı kimi üç növdə olan insanlar kimi olmurdular, onlar öz əhatələrindən ayrılıb aramıza daxil olurdular, onda anam, atam və mən arxa həyətimizdə işləri bizim əvəzimizə görən polad avadanlıqları qururduq... Xoca bu yuxuların özünü ölümsüz bilginin naməlumluğuna çəkəcək şeytani pusqular olduğunu bilirdi, amma yenə də hər dəfə soruşanda özünə olan inamının bir hissəsini itirdiyini bilə-bilə məndən soruşurdu: bu yuxular hansı mənanı ehtiva edirdi, mən onları həqiqətən də görürdümmü? Beləliklə, illər sonra Padşah üçün birgə görəcəyimiz bir işi, mən birinci dəfə onunçün etdim, yuxularımızdan ikimizin gələcəyi üçün nəticələr çıxardım: Xəstəlik bir dəfə yoluxdusa, eynən vəbada olduğu kimiydi, insanın elmdən qaça bilməməyi aydın bir şey idi, xəstəliyin Xocaya da keçdiyini ona demək çox da çətin bir şey deyildi, amma insan yenə də Xocanın yuxusunu bilmək istəyirdi. Açıq-aşkar ələ salaraq dinləyirdi məni, amma sualı soruşacaq qədər qürurunu tapdalayacağı üçün çox da mənə təzyiq göstərmirdi, həm də danışarkən görürdüm ki, dediklərim onu da maraqlandırırdı. Xocanın vəbayla birgə aludə olduğu rahatlığın səngidiyini gördükcə, öz ölüm qorxum azalmırdı, amma heç olmasa, qorxunun tənhalığından qurtulduğumu düşünürdüm. Təbii ki, bunu gecə əziyyətləri ilə ödəyirdim, amma hədər yerə müqavimət göstərmədiyimi bir dəfə onsuz da başa düşmüşdüm: əllərini mənə yaxınlaşdırdıqca Xocaya, məndən əvvəl özünün öləcəyini, qorxmayanların məlumatsızlığını, yarımçıq qoyduğu yazılarını, o gün ona oxuduğum xoşbəxt yuxularımı xatırladırdım. Amma bu dedikləri ilə yox, səbr kasasını başqa bir şeylə əlaqədar daşdırdı. Bir gün məktəbdəki şagirdlərinin birinin atası evimizə gəldi. Heç kəslə işi olmayan bir adama oxşayırdı, bizim məhəllədə qalırmış. Mən də onun kimi utancaqlıqla evin bir kənarına çəkilib qulaq asırdım, ordan-burdan uzun-uzadı danışdılar. Sonra qonağımız dilinin altındakı sözləri çıxardı: Əri keçən yay nəsə axtararkən damdan yıxılıb və o dul qalıb. İndi bir neçə yerdən istəyəni varmış, amma qonağımızın ağlına Xoca gəlib, çünki məhəllə əhlinin danışdıqlardından bilirmiş ki, evlənmək istəyənlər onun yanına gəlirlər. Xoca gözləmədiyim qədər qaba reaksiya göstərdi: Evlənmək istəmədiyini, amma istəsə də, dul qadın almayacağını dedi. Bu sözün üstündən qonağımız Məhəmmədin (Məhəmməd Peyğəmbər. F.H) Xədicəni dulluğuna baxmadan, həm də birinci arvadı kimi aldığını xatırlatdı. Xoca da o dul qadına qulaq asdığını, onun Həzrəti Xədicənin dırnağı belə ola bilməyəcəyini dedi. Bundan başqa, qəribə burnu olan qonşumuz Xocaya Həzrətin özünün də çox da matah olmadığını sezdirmək istədi: O inanmırmış, amma məhəllə əhli, Xocanın əməllicə ağlını itirdiyini danışırlarmış, ulduzlara baxmağını, lupalarla baş qatıb saatlar hazırlamağını heç kəs xeyrə yozmurmuş. Qonağımız alacağı malı pisləyən tacir kimi hirslənərək əlavə etdi: Məhəllə əhli Xocanın yemək yeyərkən çömbəlib bardaş quraraq deyil, kafirlər kimi stolda oturaraq yeməyini, kitablara cibdolusu pul verəndən sonra onları yerə atıb peyğəmbərin adı olan səhifələri tapdaladığını, göy üzünü saatlarla seyr edərək içindəki şeytanı sakitləşdirə bilmədiyi üçün gündüzün günorta çağı yatağında uzanıb evinin kirli tavanına baxmağını, qadınlardan yox, ancaq oğlanlardan xoşlandığını, mənim guya onun ekiz qardaşı olduğumu, Ramazanda orucunu yediyini və vəbanın da ona görə bu məmləkətə bəla kimi yollanıldığını danışırlarmış. Qonağı qovandan sonra Xoca əsəb gərginliyi keçirdi. Digərləri ilə eyni hissləri bölüşməkdən, ya da özünü elə göstərməkdən narahat olduğunu yəqinləşdirdim. Ona sonuncu zərbəni vurmaq üçün vəbadan qorxmayanların bu səfeh kimi axmaq olduqlarını dedim. Narahat oldu, amma bildirdi ki, o da vəbadan qorxmur. Nəyəsə görə bunu ürəkdən gələn bir söz olduğuna qərar verdim. Çox əsəbiləşdi, bilmirdi ki, əlini-qolunu hara qoysun, son vaxtlar unutduğu “axmaqlar” haqda olan nəqarəti dayanmadan təkrarlayırdı. Qaranlıq çökəndən sonra xahiş etdi ki, lampanı yandırıb ortaya qoyduğu masada, oturaq. Nəsə yazmalıydıq. Eynən uzandıqca uzanan qış gecələrini keçirmək üçün fala baxan iki bekar oğlan kimi, masanın qarşı tərəfində üz-üzə oturub, qarşımdakı boş kağızlara müxtəlif şeylər yazıb-pozurduq. Səhər yuxu adlandırdığı yazılarını oxuyanda onun özümdən də gülünc vəziyyətə düşdüyünü “Çağdaş dünya ədəbiyyatı. Bədii nəsr. Romanlar. Povestlər”.
Ə
Yeni Yazarlar və Sənətçilər Qurumu – www.kitabxana.net – Milli Virtual Kitabxana 332
gördüm. Mənim yuxularıma əsaslanan bir yuxu da o yazmışdı, amma həmin yuxunu görmədiyi açıq-aşkar bilinirdi: Guya biz qardaşıqmış. Mənim ona böyük qardaş olmağımı özünə yaraşdırmamışdı, mən də sakit-sakit onun elmi sözlərinə qulaq asırammış. Səhəri gün səhər yeməyi yeyəndə məndən məhəllə əhlinin, bizim ekiz qardaşlar olduğumuz haqdakı söz-söhbəti haqda nə fikirləşdiyimi soruşdu. Bu sual xoşuma gəldi, amma çox da qürurumu yüksəltmədi, heç nə demədim. İki gün sonra yazdığı həmin yuxunu bu dəfə həqiqətən gördüyünü deyəndə gecə vaxtı məni oyandırdı. Bəlkə də doğruydu, amma hansı səbəbdənsə, çox da fikir vermədim. Növbəti gecə dedi ki, vəbadan ölməkdən qorxur. Evə qapanmaqdan darıxıdığım üçün axşamçağı küçələri gəzməyə çıxmışdım: bağçada uşaqlar ağaclara çıxmışdılar, rəngli ayaqqabılarını da aşağıda qoymuşdular, çeşmə başında daim su dolduran boşboğaz qadınlar artıq mən keçəndə də susmurdular, bazar al-ver edənlərlə doluydu, itələşib boğuşanlarla onları ayıranlara ləzzətlə baxanlar da tapılırdı. Özümü inandırdım ki, epidemiya zəifləyib, amma Bəyazid Məscidinin həyətindən dalbadal çıxan tabutları görəndə əsəbiləşirdim, tez-tələsik evə qayıtdım. Otağıma girəndə Xoca çağırdı: “Gəl, buna bir bax!”. Paltarının düymələrini açıb göbəyinin altındakı balaca şişi, qırmızı ləkəni göstərdi. “Hər tərəfi böcək bürüyüb”. Yaxınlaşıb diqqətlə baxdım, kiçik qırmızı bir ləkə vardı, bir də balaca şiş, yekə bir böcəyin dişlədiyi yer kimiydi, amma, görəsən, mənə bunu niyə göstərirdi? Üzümü daha da yaxınlaşdırmaqdan ehtiyat elədim. “Xoca dedi: böcək dişləyib, elə deyil?”, barmağının ucu ilə şişə toxundu. “Yoxsa birə dişləyib?”. Susdum, deyə bilmədim ki, heç vaxt belə birə dişləyi görməmişəm. Bir bəhanə tapıb günəş batana qədər baxçada qaldım. Artıq hiss edirdim ki, evdə qalmamalıyam, amma fikrimdə getməyə bir yer yox idi. O ləkə, həqiqətən də, böcək dişləyinə oxşayırdı, Vəba çıxıntısı qədər böyük və iri deyildi, amma bir qədər sonra ağlıma başqa bir şey gəldi, bəlkə də, bağçada sürətlə yaşıllaşan otlar arasında gəzindiyim üçün qızarmış yerin iki gün içində şişərək çiçək kimi açıb partlayacağını, Xocanın ağrılardan öləcəyini düşünürdüm. Fikirləşirdim ki, bəlkə də hələ tam çıxa bilməyən çibandır, amma elə deyildi, böcək dişləyinə oxşayırdı, düşünürdüm ki, bəlkə, hansı böcək olduğu tezcə ağlıma gələr, gecələr gəzən, iri və isti ölkələrdə olan bir böcək olmalıydı, amma xatırladığım heyvanın adı dilimin ucuna gəlmirdi. Axşam yeməyinə oturanda Xoca çalışdı ki, şən görünsün, zarafatlar etdi, mənə sataşdı, amma bu hal çox davam etmədi. Sakitcə yediyimiz yeməkdən sonra ayağa qalxanda küləksiz və sakit qaranlıq çökəndən çox sonra Xoca dedi: “Darıxıram, qəribsədim. Əyləşək, nəsə yazaq”. Bildirdi ki, başını ancaq belə qata bilər. Amma yaza bilmədi. Mən tam rahatlıqla yazanda, o boş-boş oturub gözünün ucuyla mənə baxırdı. “Nə yazırsan?”. Mühəndislik məktəbinin birinci ilini qurtarıb tətilin əvvəlində təkatlı bir arabayla evimə qayıdarkən necə səbirsizləndiyimi yazmışdım, oxudum ona. Amma məktəbi və yoldaşlarımı da çox istəyirdim, tətildə özümlə götürdüyüm kitabları suyun başında oturub tək- tənha oxuyarkən, onları necə də fikirləşib darıxıxdığımı oxudu. Bir qədər sakitlikdən sonra Xoca birdən-birə sirr danışan adamlarsayaq pıçıltıyla soruşdu: “Orda həmişə elə xoşbəxt yaşayırlar?” Sualı soruşan kimi peşman olacağını zənn elədim, amma hələ də uşaq kimi maraqla mənə baxırdı. Mən də pıçıldadım: “Mən xoşbəxt idim”. Üzündə az-maz qısqanclıq hiss olundu, amma qorxuducu deyildi. Çəkinə-çəkinə danışdı: Ədirnədə on iki yaşı olanda, bir müddət anası və bacısı ilə ana babası mədəsindən xəstə olduğu üçün Bəyazid Məscidinin həkimxanasına gedərlərmiş. Səhər anası və yeriyə bilməyən digər qardaşını qonşuya qoyur və Xocayla bacısını və tezdən hazırladığı pudinq qabını götürür birgə yola çıxırlarmış, qovaq ağaclarının kölgə saldığı qısa, amma çox maraqlı bir yolla gedərlərmiş. Babası onlara nağıl danışarmış. Xoca o nağılları xoşlayarmış, amma xəstəxananı daha çox xoşladığı üçün yanlarından qaçıb ətraf ərazini seyr eləyərmiş bir dəfə dəlilər üçün çalınan musiqiyə qulaq asıb, fənərdən işıqlanan böyük bir qübbənin altından su səsi gələrmiş, axar suyun səsi, sonra içində qəribə və rəngli şüşələrlə qabların par-par parıldadığı başqa otaqlarda gəzərmiş, bir dəfə yolu azıb və başlayıb ağlamağa, Abdullah əfəndinin otağını tapana qədər bütün xəstəxananı ona otaq-otaq gəziblər, anası da bəzən ağlayarmış, bəzən də qızıyla birgə atasının nağılına qulaq asarmış. Sonra babanın verdiyi boş qabı alıb qayıdarlarmış, amma evə gəlməmişdən əvvəl, anası onlara halva alar və deyərmiş “Çağdaş dünya ədəbiyyatı. Bədii nəsr. Romanlar. Povestlər”.
Ə
Yeni Yazarlar və Sənətçilər Qurumu – www.kitabxana.net – Milli Virtual Kitabxana 333
ki, gəlin heç kəs görməmiş yeyək. Suyun sahilindəki qovaqların arasında yerləri varmış, üçü də ayaqları suya tərəf oturub hamıdan gizli yeyərlərmiş. Xoca susanda bizi qəribə bir məhrəmlik hissi ilə narahat edərək bir-birimizə yaxınlaşdıran sükut çökdü. Xoca uzun müddət narahat oldu. Sonra yaxındakı bir evin qaba qapısı narahatlıqla və gurultuyla bağlanandan sonra dedi: Elmə olan marağını birinci dəfə o vaxt hiss edib, xəstələr və onlara şəfa verən o rəngli şüşələrə, qablara və tərəzilərə olan marağına görə həvəslənib. Amma babası öləndən sonra bir də ora getməyiblər. Xoca da həmişə böyüyüb təkcə gedəcəyini arzulayırmış, amma Tunca daşıb, xəstələr yataqlarından aparılıb, xəstəxananın otaqlarını dolduran kirli və bulanıq su uzun müddət çəkilməyib, çəkiləndən sonra da o gözəl xəstəxana illər uzunu təmizlənilməsi mümkün olmayan pis qoxulu iyrənc palçığın içində qalıb. Xoca yenə də susanda artıq biz bir-birimizin yaxınlığında deyildik. Masadan qalxmışdı, gözümün ucuyla baxaraq otağın içində gəzinən kölgəsini görürdüm, sonra masanın ortasında olan çırağı götürdü, arxama keçdi, nə kölgəsini görə bilirdim, nə də Xocanı, çevrilib baxmaq istəyirdim, amma baxa bilmirdim, sanki ondan nəsə pis bir hərəkət gözləyərək narahat olurdum. Bir qədər sonra çıxarılan paltarın xışıltısını eşidərək qorxuyla çevrildim. Beldən yuxarısı çılpaq idi, aynanın qarşısına keçib, üstünə lampanın işığı düşən kölgəsinə və qarnına diqqələ baxırdı. Dilləndi: “Aman Allah bu nə çibandı?”. Susdum. “Gəl, bir buna bax”. Yerimdən tərpəmmirdim, qışqırdı. “Gəl demirəm sənə!”. Cəzalandıracağı bir tələbə kimi qorxuyla yaxınlaşdım. Çılpaq bədəninə heç vaxt bu qədər yaxınlaşmamışdım, bu yaxınlıqdan xoşum gəlmirdi. Əvvəlcə, ona buna görə yaxınlaşmadığıma inanmaq istədim, amma bilirdim ki, çibandan qorxuram. O da başa düşdü, əslində, başa düşməsin deyə, başımı yaxınlaşdırdım, həkim kimi gözlərimi o şişə, qızarmış yerə zilləyib nəsə mızıldanırdım. Nəhayət, Xoca dilləndi: “Qorxursan, hə?”. Qorxmadığımı isbat eləmək üçün başımı daha da yaxınlaşdırdım. “Vəba çıxıntısıdır deyə qorxursan.”. Həmin sözü qulaqardına vurdum, deyəcəkdim ki, böcək dişləyib, daha əvvəl məni bir dəfə hardasa dişləyən qəribə bir böcək vardı, amma o məxluqun adı ağlıma hələ də gəlmirdi. Xoca dedi: “Toxun da! Toxunmamış necə bilərsən ki, toxun mənə!”. Toxunmadığım üçün sevindi. Şişin üstündə hərlətdiyi barmaqlarını üzümə yaxınlaşdırdı. Diksinərək çəkildiyimi görəndə isə qəhqəhə çəkdi, adi bir böcək dişləyindən qorxduğum üçün məni ələ saldı, amma bu sevinc çox davam etmədi. Dedi ki, “ölümdən qorxuram”. Sanki başqa şeylərdən danışırdı, üzündə utancaqlıq ifadəsindən daha çox qəzəb vardı, necə ki, bu ifadə haqsızlığa məruz qalan adamların üzündə olur. “Səndə bu çibandan yoxdur, dəqiq bilirsən, soyun paltarını”. Təzyiq göstərəndə çiməkdən zəhləsi gedən uşaq kimi köynəyimi çıxardım. Otaq isti idi, pəncərə də bağlıydı, amma hardansa sərin mey gəlirdi, bilmirəm, bəlkə də, məni ürpəndirən aynananın soyuğu idi. Görünüşümdən utandığma görə bir addım irəlilədim, kənara çəkildim. Bu dəfə aynada mənim bədənimə başını yaxınlaşdıran Xocanın üzünü yandan görürdüm, hamının dediyi kimi mənim başıma bənzəyən yekə başı bədənimə tərəf əyilmişdi. Ruhumu zəhərləmək üçün – qəfil belə düşündüm – edirdim, əslindəsə tam əksinə belə hərəkət edirdim, mən ona öyrədirəm deyə illərdir ki, qürurlanırdım. Ağlıma gəlməyi belə gülünc idi, amma qəfil lampanın işığında arsızlaşan o saqqallı başın qanımı əmmək üzrə olduğunu düşündüm! Deməli, uşaqkən dinlədiyim o qorxulu nağılları xoşlayırammış. Bunları düşünərkən, hiss etdim ki, barmaqları qarnıma toxunur, qaçmaq istəyirdim, başına bir şey vurmaq keçdi ürəyimdən. Dedi: “Səndə yoxdu”. Arxama keçib, qoltuqlarımın altına, boynuma, qulaqlarımın arxasına da baxmışdı. “Burda da yoxdu”. Əlini çiynimə qoyaraq yanıma keçdi. Sanki dərdini böldüyü uşaqlıq dostuydum. barmaqları ilə çiynimi iki tərəfdən sıxdı və çəkdi məni: “Gəl, birlikdə aynaya baxaq”. Lampanın çiy işığının altında baxdıq, nə qədər də çox oxşadığımızı bir də gördüm. Sadiq Paşanın qapısında gözləyərkən onu birinci dəfə görəndə də bu hissi keçirmişdim, xatırladım. O vaxt onun kimi olmaq istədiyim bir adamı görmüşdüm, indiysə onun da onun mənim kimi bir adam olmağa ehtiyacı olduğunu düşünürəm. İkimiz də eyni adamıqmış! İndi bu hal mənə çox aydın bir həqiqət kimi görünürdü. Basaratım bağlanmış və sanki tutulub qalmışdım. Qurtulmaq üçün tərpəndim, sanki mənim əsl mən (özüm) olduğumu tam bilmək üçün belə etdim: Tez-tələsik əlimi saçımın içində gəzdirdim, amma o da həmin hərəkəti edirdi, həm də daha ustalıqla və aynanın |