Yer po`stidagi tektonik harakatlar

Geografik omillar. Ular quyidagi ko‘rsatkichlar bilan aniqlanadi:

• 
  joyning geografik kengligi;
  
• 
  materiklar va okeanlarning geografik taqsimlanishi;
  
• 
  Dunyo okeanining o‘lchamlari, massasi va tarkibi;
  
• 
  Yer sirti va okeanlar tubi relefi;
  
• 
  dengiz sathiga nisbatan balandligi;
  
• 
  o‘simlik, qor yoki muzlik qoplamining mavjudligi;
  
• 
  sovuq va iliq okean oqimlari;
  
• 
  Yerning o‘lchami va massasi.
  

Geografik kenglik iqlimning muhim omillaridan hisoblanadi. Iqlim elementlarining mintaqalar bo‘yicha taqsimlanishi, ya’ni zonalligi mana shu omil bilan bog‘liqdir.
Dengiz sathiga nisbatan balandlik ham iqlimning geografik omili hisoblanadi. Chunki balandlik bo‘yicha atmosfera bosimi kamaya boradi, Quyosh radiatsiyasi va effektiv nurlanish ortadi, harorat va uning kunlik amplitudasi kamayib boradi. Xuddi shu kabi havo namligi ham kamayib boradi, shamolning tezligi va yo‘nalishi esa ancha murakkab tarzda o‘zgaradi.Tog‘larda bulutlik va atmosfera yog‘inlarining o‘zgarishi ham o‘ziga xos tarzda kuzatiladi. Natijada tog‘larda iqlimning balandlik bo‘yicha zonalligi vujudga keladi.
Iqlimiy sharoitning balandlik bo‘yicha o‘zgarishining kenglikka bog‘liq holda gorizontal yo‘nalishda o‘zgarishiga nisbatan ancha tez sur’atlarda kechishini alohida ta’kidlamoq zarur.
Materiklar va okeanlarning geografik taqsimlanishi iqlimning asosiy omillaridandir. Iqlimning dengiz va quruqlik tiplariga bo‘linishi xuddi mana shu omillar bilan bog‘liqdir.
Yer sirti orografiyasi (relef shakllari) ham iqlimga o‘ziga xos ta’sir ko‘rsatadi. Tog‘lardagi iqlimiy sharoit nafaqat joyning dengiz sathiga nisbatan balandligiga, balki relef shakllariga, xususan tog‘ tizmalarining balandligi va yo‘nalishiga, yonbag‘irlarning Quyosh nurlariga nisbatan ekspozitsiyasiga, mahalliy shamollarning yo‘nalishiga, vodiylarning kengligi va yonbag‘irlarning qiyaligi va boshqalarga ham bog‘liqdir.
Okean oqimlari dengizlar yuzalarida harorat rejimining keskin farqlanishiga sabab bo‘ladi va shu yo‘sinda harorat va havo namligining taqsimlanishiga hamda atmosfera sirkulyatsiyasiga ta’sir ko‘rsatadi.