Yer po`stidagi tektonik harakatlar

Foydalanilgan Adabiyotlar

1. Gorshkov G.N. Yakusheva A.F. Umumiy geologiya - Moskva davlat universiteti nashriyoti, 2001 yil

   
   

2. Jukov M.M., Slavin V.I., Dunaeva N.N. Geologiya asoslari.-M.: Gosgeoltexizdat, 1999 y.

   
   

3. Ivanova M.F. “Umumiy geologiya-nashriyot uyi” magistratura Moskva, 2003 yil.

   
   

4. Obruchev V.A. Ko'ngilochar geologiya M .: SSSR Fanlar akademiyasining nashriyoti, 1961 yil

   
   

Quruqlikdagi suvlar va ularning geografik joylashuvi

REJA:

1. 
   Geografik mintaqalar va zonalar.
   
2. 
   Balandlik mintaqalari.
   
3. 
   Qutbiy nomutanosiblik
   

Geografik mintaqalar va zonalar. Yer yuzasining notekis isishi xavo massalari zichligini turli xil bulishiga kuchli ta’sir etadi. Bu esa troposferada termodinamik tenglikni
buzilishiga va xavo massalariniig sirkulyatsiyasiga olib keladi. Okibatda troposferada bir necha sirkulyatsiya zonalari hosil bulib, geografik mintaqalarni vujudga keltiradi. Bular ekvatorial, tropik, mo`tadil, qutbiy-asosiy mintaqalar va subekvatorial, subtropik, subarktika (subantarktika) - utkinchi. mintaqalardir. Har kaysi asosiy mintaqa uchun uzining xavo massasi harakterli, utkinchi mintaqalarda esa. fasllarga karab kushni asosiy mintaqalarning xavo massalari xukmronlik kiladi. Masalan, ekvatorial mintaqada ekvatorial xavo massasi, subtoroik mintaqada tropik va mo`tadil xavo massalari xukmronlik kiladi.
Geografik mintaqalarning nomi asosan iklim mintaqalarining nomi bilan to'g'ri keladi. Bunga sabab, landshafta arning energetik asosini Quyosh radiatsiyasi tashkil etadi. Quyosh radiatsiyasi landshaftlarda issiklik va namlikni taksimlanishi, fasliy ritmiklik orkali namoyon buladi. Binobarin, geografik, miyatakalaryi shakllanishida iklim omili yetakchi rol uynaydi. Geografik mintaqalarni iklim mintaqalari bilan to'g'ri kelyshy birinchidan, zonallik konuniyatining umumsayyoraviy harakterga ega ekanligida bulsa, ikkinchidan uning barcha geografik komponentlarda va tabiat komplekslarida uz ifodasini topganligidadir.
Geografik mintaqalar zonal farqlariga kura landshaft zonalariga bulinadi. Landshaft zonalari geografik mintaqalarning yirik tarkibiy kismi hisoblanadi. Ular mintaqalar doirasida issiklik va namlik mikdori hamda nisbatiga karab muayyan tartibda konuniy almashinib boradigan landshaft komplekslaridir. Shuning uchun geografik zonallik ladshaft sferasining eng harakterli xususiyatidir. Tabiat zonalari ham geografik mintaqalar singari ekvatordan qutblar tomon birin-ketin almashinib boradi. Shimoliy yarim sharning Arktika mintaqasida Arktik yoki muz saxrolar zonasi, subarktika mintaqasida tundra va urmon tundra zonalari, mo`tadil mintaqada tayga, aralash urmonlar, keng bargli urmonlar, urmon dasht, chala chul va chul zonalari, preriylar, subtropik mintaqada doimiy yashil urmonlar va butazorlar, subtropik cho`llar, nam subtropik urmonlar, tropik siyrak urmonlar, savannalar, tropik chala chul va chul zonalari va boshkalar mavjud. Bular kenglik zonallik konuniyatining mahsulidir.
Har kaysi zona uzining ma’lum mikdordagi namlanish koef-fitsiyentiga ega. Shuning uchun landshaft zonalarining chegaralari namlanish koeffitsiyenti mikdori Bilan aniklanadi. G.N.Visotskiy va N.N.Ivanovlar buyicha namlanish koeffitsiyenti tundra va tayga zonalarida 1 dan ortik, urmon dashtda 1,0-0,6, dashtda 0,6-0,3, chala chulda 0,3-0,12 va chulda 0,12-0,01 ga teng.
Okeandagi geografik mintaqalar. Geografik mintaklar yoki zonalar fakat materik uchun harkterli bulib kolmasdan, balki okeanlar uchun ham harakterlidir. Okeandagi mintaqalar kuruklikdagi mintaqalarga nisbatan kenglik buylab joylashish xususiyatiga ega. Fakat Atlantika okeanining shimoliy kismida Grenlandiya va Labrador sovuk okimi hamda Shimoliy Atlantika ilik okimi (Golfstrim) ta’sirida subarktika mintaqasining 1~jadval