Yillarga mO’ljallangan O’zbekiston Respublikasining bank tizimini isloҳ qilish strategiyasi tO’grisida

TIJORAT BANKLARI FAOLIYaTINI TASHKIL QILISHNING ҲUQUQIY ASOSLARI

Tijorat banklarini ochish va tugatishning ҳuquqiy asoslari.

Tijorat banklarining yuridik shaxs sifatida faoliyati omonatchilar, kreditorlar, umuman, davlat va jamiyat manfaatlariga jiddiy daxldor bO’lganligi tufayli uning tashkil to’ishi uzoq davom etadigan jarayon ҳisoblanadi. SHu vaqt ichida bO’lgusi tahsischilar O’rtasida O’zaro munosabatlar O’rnatiladi, bank ustav ka’itali uchun zarur bO’lgan mablaglar tayyorlanadi, raҳbar shaxslar, zarur ҳujjatlar tayyorlaydi, tegishli tekshiruvdan O’tkaziladi va ҳokazolar.

Tijorat banklarini tashkil etish va tugatishning ҳuquqiy asoslari “Banklar va bank faoliyati tO’grisida”gi qonunda ifodalangan. SHu qonunning 2-bobi “Banklarni tashkil etish va ular faoliyatini tugatish tartibi” deb nomlanib O’z ichiga 13 modda(7-19 moddalar)ni oladi .
Banklar res’ublika ҳududida O’z faoliyatlarini Markaziy bank tomonidan beriladigan litsenziya asosida amalga oshiradilar.
Banklarga litsenziya berish O’zbekiston Res’ublikasining “Banklar va bank faoliyati tO’grisida”, “O’zbekiston Res’ublikasi Markaziy Banki tO’grisida”, “Aktsionerlik jamiyatlari va aktsiyadorlar xuquqini ҳimoya qilish tO’grisida”gi qonunlar va boshqa qonunlari, ҳamda bankka mehyoriy ҳujjatlarda belgilangan talablar asosida amalga oshiriladi.
Tijorat banklarini tashkil qilish 11 fevralg’ 1999 yilda qabul qilingan “Banklarni rO’yxatga olish va ularga litsenziya berish tartibi tO’grisida”gi 630-sonli Nizom asosida olib boriladi.
Ushbu nizomda O’zbekiston Res’ublikasi ҳududida banklarni rO’yxatga olish va ularga litsenziya berish tartibi ҳamda shartlari belgilab qO’yilgan bO’lib, tijorat banklari ochiq yoki yo’iq turdagi aktsionerlik jamiyatlari shaklida tashkil etilishi mumkin.
Bank tashkil etish jarayoni bir necha bosqichlarga bO’linishi mumkin.

1. Tayyorgarlik bosqichi.

Bu davrda bank muassislari O’rtasida bank tashkil etishga kelishiladi, tashabbus guruҳi tuziladi, ҳar bir muassisning ustav ka’italiga qO’shilgan ulush miqdori belgilab olinadi, bankning tahsis ҳujjatlari majmui tayyorlanadi, bankning nomi aniqlanadi, tahsischilar O’rtasidagi kelishuvlar dastlabki shartnoma tarzida rasmiylashtiriladi, uning asosida tahsis shartnomasi tuziladi (FKning 43-moddasi, O’zbekiston Res’ublikasi
«XO’jalik jamiyatlari va shirkatlari ҳaqida»gi qonunning 3-moddasi) Aktsiyadorlik tijorat banklarining muassislari bank davlat rO’yxatiga olinguniga qadar yuzaga kelgan majburiyatlar yuzasidan birgalikda javobgar bO’ladilar.

2.