Yozma ish turlari: insho, bayon, diktant

Muhokama-insho 
– inshoning muhim turidir. Inshoning bu 
turida o‘quvchilardan qiyoslash, ma’lum bir voqea-hodisaga baho 
berish, o‘z nuqtayi nazarini himoya qilish, o‘zining haqligini isbotlash 
kabilar talab etiladi. 
Muhokama-insho induktiv yoki deduktiv usul asosiga qurilgan 
bo‘lishi mumkin. Induktiv usulda yaratilgan insholarda avval ilgari 
surilayotgan fikrni asoslashga xizmat qiladigan dalillar, isbotlar 
keltirilib, so‘ngida umumiy xulosalar beriladi. Deduktiv usulda esa 
xulosadan dalil va asoslarga boriladi.
Tavsifiy insholar
muhokama inshoning bir ko‘rinishidir. Tavsifiy 
insho
 
– voqelik, narsa-hodisa mohiyati batafsil, ko‘zga
 
tashlanadigan 
belgilaridan tortib eng mayda, yashirin qirralarigacha atroflicha tahlil 
etiladigan yozma ish turidir. Tavsifiy insholar o‘quvchidan o‘qilgan 
badiiy asar, ko‘rilgan kinofilm qahramonlari haqida shaxsiy fikr-
mulohazalarini bayon etishni talab etadi. 
Tavsifiy insho ham kirish, asosiy, xulosa qismlaridan iborat 
bo‘ladi. 

---

18 
Kirish qismida tavsif predmeti va obyekti, asosi bayon etiladi. 
Asosiy qismda predmet, obyektning farqli belgilarini topish: 
shaxslar portreti, hayot tarzi, xatti-harakatlari, fe’l-atvori, asosiy 
mashg‘uloti, kimlar bilan muloqotda bo‘lishi, jonsiz narsalarda esa 
o‘lchami, o‘ziga xos belgilari, tashqi ko‘rinishi, shuningdek, asosiy 
farqli jihatlari, predmet, obyektning xususiyatlarini yoritish maqsadga 
muvofiqdir. 
Xulosa qismida narsa-hodisa, voqelikning asosiy jihatlari 
umumlashtiriladi. 
Mulohaza-insholar
.
Muhokama inshoning yana bir turi 
mulohaza insholardir. 
 
Mulohaza inshoning maqsadi o‘quvchini 
aytilgan fikrga ishontirish, muayyan masala haqidagi qarashlarini 
o‘zgartirish yoki mustahkamlashdan iborat. Shu sababli mulohaza 
inshoning asosini aniq shakllantirilgan, tushunarli va har tomonlama 
asoslangan bir asosiy fikr tashkil etadi.