Abu Ali ibn S in o n in g (XI asr) bilish nazariyasida sabab haqidagi
t a ’lim o t a l o h i d a o ‘ rin o la d i. U sabablarni a n iq , s e z i s h a s o s id a
a n g la n a d ig a n va v a sh irin . ta sh q i h olatlarin i tah lil e tis h a s o sid a
tushuniladigan sabablarea ajratadi va hodisaning mohiyati u n in g yuzaga
kelish sabablarini aniqiash y o ‘li bilan anglanishi mumkin deb hisoblaydi.
A l l o m a u sh b u g n o s e o l o g i k q o i d a n i o ‘z in in g tab ib lik a m a l i y o t i ,
kasalliklarni ularning sim ptom lari b o ‘yicha va d o r ila r ta ’sirini kuzatish
asosida aniqlagan.
C h ex p e d a g o g i Y a .A .K o m e n s k iy XVII asrda ta ’lim jarayonining
m o hiyatini ilm iy asoslashga urindi. A llo m a to m o n id a n ilgari surilgan
ta ’lim n in g tabiiyligi g'oyasi t a ’lim jarayoni, uning tuzilishi, ta m o y il va
metodlari tabiat qonunlariga m uvofiq belgilanishini t a ’kidlaydi.
Y a .A .K o m e n s k iy n in g tabiatga b o g ‘liqligi haqidagi g ‘oyasi — g ‘arb
olim larining t a ’lim jarayonining g n o se o lo g ik asoslarini o c h ib berish,
m oddiy d u n y o qonunlarining o ‘quv jarayoniga ta’sirini k o ‘rsatib berishga
urinishlaridan biridir.
X V III
asrda fransuz o lim i Jan Jak Russo ham in so n n in g tabiat va
ja m iy a td a g i o ‘rni haqidagi falsafiy dunyoqarashlar a s o s id a t a ’lim
m oh iyatin i o c h ib berishga urinib ko'rgan. O lim ning fikricha, t a ’lim
jarayonining m o h iy a ti b o la n in g a trof-m uhitni bilishi tabiatidan kelib
chiqadi. B ola tabiat q o 'y n id a , qish loq joylarda rivojlanishi kerak.
B o la n in g atrof-m u h it m o h iy a tin i tez anglashi xususiyatini hisobga
olib ek zisten sio lizm ( y u n o n c h a «existetia» — mavjudlik) vakillari t a ’lim
Dostları ilə paylaş: |
