Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги бухоро давлат университети


III . Embrion xaltachasining tuzilishi va rivojlanishi



Yüklə 0,72 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə10/12
tarix02.01.2022
ölçüsü0,72 Mb.
#40362
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   12
osimliklarda uruglanish hodisasi va uning xususiyatlari

        III . Embrion xaltachasining tuzilishi va rivojlanishi 

         Megaspora  (embrion  xaltasi)ni  hosil  qiluvchi  arxesporiy,  odatda, 

atigi  bitta  hujayraga  qadar  reduksiyalanadi.  Arxesporiy  chang  yo’li  ostida 

yotgan  nutsellusning  subepiderlik    hujayrasidan  yuzaga  keladi.  Ikki 

qoplag’ichli  ko’pgina  urug’kurtaklarda  shu  subeliderlik  hujayra  bitta 

hujayrani tashqi tomonga ajratib chiqaradi. Bu hujayra yana bo’linadi va bir 

qancha  hujayralarni  hosil  qiladi,  shu  hujayralar  arxesporiy    hujayrasini 

nutsellusning  ichkarirog’iga  suradi(  chang  xonalarida  arxesporiy  hosil 

bo’layotgan  vaqtdagidek).  Bir  qoplag’ichli    urug’kurtaklarda,  odatda,  shu 

qoplag’ich  hujayra  ajralib  chiqmaydi  va  subeliderlik  hujayra  arxesporiy 

hujayrasi  bo’lib  qoladi.  Keyinchalik  arxesporiy  hujayrasi  tipik  hollarda  ikki 

marta  bo’linib,  nutsellusning  uzunasiga  ketgan  o’qi  ustida  ustma-ust  yotgan 

to’rtta hujayraga aylanadi va xromosomalarning soni ikki marta kamayadi. Bu 

hujayralarning  pastki  (  axyon-axyonda  yuqorisigdagi  yoki  o’rtadagilaridan 

biri)  juda  kattalashib  ketadi,  yuqoridagi  hujayralarni  siqib  qo’yadi  va 

megasporaga yoki boshqacha aytganda bir yadroli embrion xaltasiga aylanadi. 

Ba’zan  bir  qancha  embrion  xaltasi  rivojlana  boshlaydi,  lekin  keyinchalik 

ularning bittasi boshqa hammasini siqib qo’yadi. 

Megaspora, xuddi ochiq urug’lardagidek ona o’simlikning urug’kurtagida 

unadi.Ba’zi o’simliklarda u changlanishdan keyin unadi. Embrion xaltasi unar 

ekan,  yadrosi  qarama-qarshi  tomonga,  ya’ni  chang  yo’li  va  uning  qarshi 

tomoniga,  ajraladigan  ikkita  yadroga bo’linadi.  Bu  yadrolar  turgan  joylarida 

keyin  yana  ikki  marta  bo’linadi,  natijada  embrion  xaltasining  har  ikkila 

tomonida  to’rttadan  yadro  yuzaga  keladi.  Har  bir  to’lning  bittadan  yadrosi 

(qutb yadrosi degan yadrosi) embrion xaltasining o’rtasiga qarab yo’lanadi va 

shu markaziy deb ataladigan yadrosini hosil qiladi. Embrion xaltasining chang 

yo’li  yonidagi  tomonida  turgan  uchta  yadro  atrofiga  quyuq  protoplazma 

to’planib, uchta yalang’och yoki yupqa oqsil ( ammo,sellyuloza emas) parda 

bilan o’ralgan hujayra hosil bo’ladi. Bu hujayralar tuxum apparatidan tashkil 



 

32 


topadi. Ularning birida chang yo’lidan hammadan nari turganida,yirik yadrosi 

va yadrosi yonida vakuolasi bo’ladi: tuxum hujayra yoki onalik gametasi deb 

shuni aytiladi. Yadrosi kichikroq bo’lib, vakuolalari ikkita hujayra yordamchi 

hujayralar  yoki  sinergidalar  deb  ataladi.  Embrion  xaltasining  chang  yo’li 

qarshisidagi  tomonida  turgan  uchta  yadrolar  atrofiga  ham  protoplazma 

to’planib,  uchta  yalang’och  yoki  yupqa  parda bilan o’ralgan hujayra  yuzaga 

keladi: ular antipodalar deb ataladi. Embrion xaltasining markaziy hujayrasini  

hosil  qiladi.  Shunday  qilib,  raso  tashkil  topgan  embrion  xaltasida  (unga 

magaspora  yoki  onalik  galitofinida)  uning  chang  yo’liga  qaragan  tomonida 

tuxum hujayra bilan ikkita sinergida,qarama-qarshi tomonida uchta antipoda, 

o’rtada esa embrion xaltasining markaziy hujayralari bo’ladi. 

Tashkil  topgan  embrion  xaltasini,  ya’ni  onalik  gametofitini  (  ungan 

magasporani)  ochiq  urug’larning  ,  shuningdek  organi  bilan  gomolog  deyish 

birmuncha  qiyin.  Antipodlarni  o’simta  bilan,  tuxum  apparatini  arxegoniy 

bilan  gomolog  desa  bo’lur  edi.Embrion  xaltasining  markaziy  hujayrasida 

diploid  yadrosi  bilan  birga  ochiq  organdir.Onalik  gametofini  ayrim 

qismlarining morfologik tabiati to’g’risida boshqa ipotezalar ham bor. 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 


 

33 



Yüklə 0,72 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   12




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin