Zil o L a X u do y ber g a n o V a X a yru lla h a m id o V turk tilining

iki-z, ug-u-z,
dordiiz (dort-u-z), be$-i-z, alti-z
kabi.
Savol va topshiriqlar - Sozlu ve Yazilt Sinav Sorulari
1. Son va uning turlari 
(Sayi sifatlari ve ge§itleri)
2. M iqdor sonlar 
(Asl sayi sifatlan)
3. Tartib sonlar 
(Sira sayi sifatlan)
4. Jamlov sonlar 
(Topluluk sayi sifatlan)
5. Taqsim sonlar (
Ule.stirme sayi sifatlari)
6
. Kasr sonlar 
(Kesir sayi sifatlan)
1.5.0L M 0S h (ZAMIRLER)
Mavzuning o‘quv maqsadi: 
turk tilidagi olm osh va uning 
turlari haqida tushuncha hosil qilish
Tayanch tushunchalar: olmosh (Zamirj, kishilik olmoshlari
(§ahis zamirleri), so ‘roq olmoshlari (soru zamirleri), ко ‘rsatish
olmoshlari (igaret zamirleri), belgisiz olmoshlar (belirsizlik zamir­
leri), o'zlik olmoshi (ddnti§luluk zamir i).
Olm oshlar turk tilshunosligida 
zamirler 
yoki 
adillar 
deb 
nomlanadi. Ular otga o'xshash. lekin o t sifat va ravishlardan farqli 
va о ziga xos so‘z turkumidir. Bu farqlHikni olm oshlar ega b o ig a n
quyidagi olti xususiyatga k o 'ra ajratish mumkin: 
1. m a ’no; 2. kenglik;
3, so 'z yasash; 4. egalik; 5. turlanish; 6. yordamchi so 'zlarga
bog ‘lanish.
1. 
M a’no jihatdan olmoshlarning alohida so 'z turkumi 
sifatida olinganda, ot so 'z turkum laridan farqi o ia ro q , m a’noga ega 
boim asligidir. Olmoshlar, masalan, 
kalem (ruchka, qalamj, defter
(daftar), su (suv), toprak (tuproq)
kabi bir predm etning nom lari emas, 
ham da bir borliq, narsani bildirm aydi. Olm oshlar predm etlarni faqat 
ko 'rsata oladi. Turk tilshunoslari qisqa va obrazli qilib olmoshlarni 
aktyor
so’zlar deb ta ’kidlashadi. Chunki aktyor haqiqiy qahramon 
emas, uni sahnada jonlantiruvchi shaxs b o ig a n i kabi olm oshlar ham 
predm etlarning haqiqiy nom lari emas, ularni ko'rsatuvchi so'zlardir.
55

---

Olm oshlar bu “rol”ni ikki shaklda bajaradi: predm et yoki saxsning 
o ‘rnida q o ‘llanadi. yoki uni k o ‘rsatadi. M asalan,