Zil o L a X u do y ber g a n o V a X a yru lla h a m id o V turk tilining



Yüklə 10,44 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə34/333
tarix03.09.2023
ölçüsü10,44 Mb.
#141311
1   ...   30   31   32   33   34   35   36   37   ...   333
Turk tilining nazariy grammatikasi. Xudayberganova Z, Hamidov X

ben sen о biz siz onlar
Qar-ch kel.
benim senin onun bizim sizin onlarm
Jo'nal. kel.
bana sana ona bize size onlara
Tush. kel.
beni seni onu bizi sizi onlan
O'r.-p. kel.
bende sende onda bizde sizde onlarda
Chiq. kel.
benden senden ondan bizden sizden onlardan
Tenglik shakli
bence sence onca bizce sizce onlarca
Qaratqich kelishigida turgan 
benim
va 
bizim
shakllari istisno 
holatdir. Bu kelishikning qo'shim chasi 
-in, -in
b o isa -d a , 
ben
va 
biz
olm oshlariga qaratqich kelishigi 
-im
shaklida qo'shiladi: 
benim, bizim.
Bu holat 1-shaxs egalik qo'shim chasi 
-m
ning ta ’sirida yuz bergan. 
Birlik va k o 'p lik 3-shaxslardagi 
-n
esa 
ben
va 
sen
olm oshlaridagi 
-n
ning ularga ko'chib o'tish i natijasida yuzaga kelgan.
Jo'nalish kelishigida ham olm oshning o 'zag i o'zgargan. 1- va 2- 
shaxslar 3-shaxsga 
-n
tovushini bergan, bunga mos ravishda 3-shaxs 
ham 1- va 2-shaxsda undoshni qalinlashtirgan. Bu turlanish bugungi 
kunda shevalarda xuddi ilgari b o ig an id ek , jarangsiz 
(sagir) -n (ng)
olgan: 
banga, sanga, onga.
Buning sababi bugungi jo 'n alish kelishigi 
qo'shim chasi 
-a, -e
ning aslida 
-ga, ge
shaklida bo'lganligidir. G ‘arbiy 
turkchaga o 'tish c h o g id a jo 'n alish kelishigi shaklining 
g (gi)
tovushi 
tushgan. Faqat olm oshlarda bu tushish yuz berm asdan 

Yüklə 10,44 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   30   31   32   33   34   35   36   37   ...   333




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin