Zoologiya uzb 2017. indd

Nafas olish sistemasi. 
Nafas olish organi – jabralar oyo-
g‘ining ikki yonidagi mantiya bo‘shlig‘ida joylashgan (32-rasm, B). 
Jabralarning sirtida va mantiya pardasida joylashgan kiðrikchalarning 
harakati tufayli suv mantiya bo‘shlig‘iga kiradi va jabra 
larni yuvib, 
chiqarish sifoni orqali chiqib ketadi. Suvda erigan kislorod jabralar-
ga o‘tadi, jabralardan esa karbonat angidrid suvga ajralib chiqadi. 
Kislorod jabradan qon oqimi bilan hamma organlarga tarqaladi.
Qon aylanish, ayirish va nerv sistemalari 
suv shillig‘inikiga 
o‘xshash. Tanasidagi uch juft nerv tugunlari nerv tolalari yordamida 
o‘zaro tutashgan. Maxsus sezgi organlari bo‘lmaydi.
Ko‘payishi va rivojlanishi. 
Baqachanoq ayrim jinsli, lekin erkak 
va urg‘ochisini farq qilib bo‘lmaydi. Tuxumlari jabralar sirtida rivoj-
15-§. Ikki pallali va boshoyoqli mollyuskalar sinfi
32-rasm. Baqachanoq:
A – chig‘anog‘i, ustki tomondan ko‘rinishi; B – chig‘anog‘i ochib ko‘rsatilgan: 
1 – chig‘anoq; 2 – yopuvchi muskullar; 3 – muskullar birikadigan joy; 4 – 
chiqarish sifoni; 5 – kirish sifoni; 6 – jabralar; 7 – mantiya cheti; 8 – oyoq
3
2
1
3
2
4
5
6
B
A
8
7

---

58
lanadi. Tuxumdan chiqqan lichinkalar suvga chiqadi. Bu lichinkalar 
chig‘anog‘idagi tishchalar yoki yopishqoq iðlari yordamida baliqlar-
ning terisiga yopishib, parazit hayot kechirishga o‘tadi. Parazit 
ta’sirida baliq terisida shish hosil bo‘ladi. Shish ichida lichinka juda 
mayda baqachanoqqa aylanadi va suv tubiga tushib, voyaga yetadi.
Ikki pallalilarning xilma-xilligi. 
Ikki pallalilar 30 000 dan ortiq 
turni o‘z ichiga oladi. Ko‘pchilik turlari dengizlarda yashaydi. Ular 
orasida eng yirigi tridaknaning og‘irligi 250 kg ga yetadi. Ustritsa, 
taroqcha va midiyalar (33-rasm) go‘shti uchun ovlanadi; den 
giz 
marvariddorlaridan marvarid olinadi. Ayrim mamlakatlarda marvarid-
dorlar, midiyalar va ustritsalar ko‘paytiriladi. Baqachanoq lichinkasi 
baliqlarda parazitlik qiladi. Sho‘rlangan suvlarda tarqalgan dreysenalar 
ko‘payib, suv o‘tkazadigan quvurlarni ishdan chiqarishi mumkin. 
Mamlakatimiz havzalarida baqachanoqlar va dreysenalar uchraydi. 
Ikki pallali mollyuskalar suvdagi mikroorganizmlar va mayda organik 
zarralarni filtrlab oziqlanishi tufayli suv havzalarining tozalanishiga 
yordam beradi.
VII bob. Bo‘g‘imoyoqlilar tiрi