Bağışlayan və mərhəmətli Allahın adı ilə. Oldurən sən, dirildən sən, saxlayan sənsən, həkim
Yüklə 0,55 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
1 ِميِحﱠرلا ِن َٰم ْحﱠرلا ِ ﱠﷲ ِمْسِب Bağışlayan və mərhəmətli Allahın adı ilə. Oldurən sən, dirildən sən, saxlayan sənsən, həkim, Y оx imiş bir səndən özgə ayəti Quran ilə. Bu Xətayi ta əzəldən eşqinə yoldaş idi, Konlunu şad eyləyibdir sən kərəmlu xan ilə.(Xətai) Həmd aləmlərin Rəbbi olan Allah üçündür. Salavat və salam Peyğəmbərimiz Muhəmməd (s.ə.s.) və onun Əhli Beytinə olsun! əl-Həcc-16-Biz Quranı nazil etdik. Burada Allahın birliyini və onun gözəl hökmlərini aşkar dəlillərlə açıqla- dıq. Allah istədiyi bəndəsini Qurana hidayət edər. əz-Zumər-22-Məgər Allahın köksünü (qəlbini) islam dini üçün açmaqla Rəbbi tərəfindən qəlbi nurlanan kəs, qəlbi möhürlənmiş kimsə kimi ola bilərmi?! Elə isə vay qəlbləri Allahın zikrinə (Qurana) qarşı sərt olanların halı na! Onlar haqq yoldan açıq-aydın azmışlar. İslam dini kainatın dini olduğundan Qurani–Kərim də, bütün dünya əhlinə həyatda düzgün yaşayıb, bəlalardan qorunmaq, əbədi dünyada isə Cəhənnəm odundan qurtarmaq üçün Allah–taala tərəfindən insanlığa bəxş edilən ən müqəddəs nemətdir. Ərəb dili dünyanın qədim dillərindən olub, sami dillər qrupuna daxildir. Qədim tarixə malik olan bu dil “qədim” ”klassik” və “müasir”olmaqla üç inkişaf mərhələsi keçmişdir.Təqribi götürsək, birinci mərhələsi eramızın V əsrinədək olan bir dövrü, ikinci mərhələ V-XVIII əsrləri, müasir mərhələ isə XIX əsrin ikinci yarısından indiyədək davam edən dövrü əhatə edir. Müasir ərəb dili bütün ərəb ölkələrində dövlət dili kimi qəbul edilmişdir.Ərəb dili ilə yanaşı, əhalinin danişdığı məhəlli (şəhərlər üzrə) dialekt və şivələr də mövcuddur. Bunlar bir-birlərindən və habelə ədəbi dildən ciddi şəkildə fərqləndiyi üçün bəzən müxtəlif ölkələrdə yaşayan ərəblərin bir-birini başa düşməməsinə səbəb olur. 2 Əlifba-İnsan danışığındakı hər bir səsin qrafik xətlə qeydləri sistemi. Əlifba sözü ərəb dilindən alınmadır. Ərəb dili əlifbasının birinci iki hərfinin adları əsasında düzəlmişdir: əlif+ba. Yunanlarda əlifba anlamında alfavita işlənmişdir. Hazırda dünyada 350-dən artıq müxtəlif əlifbadan istifadə olunur. Dünya əlifbalarının, eləcədə keçmişdə istifadə olunmuş və hazırda elmə məlum olan əlifbaların hamısının protosemit vahid yazı sistemindən nəşət tapması elmdə təsdiqini tapmışdır. Ərəb dili müxtəlif söz ehtiyatının genişliyi cəhətdən dün- yanın zəngin dillərindən hesab edilir. Burada sinonim sözlər çox geniş təmsil olunduğundan eyni məfhum çox vaxt ən azı bir neçə söz, bəzən isə onlarla, hətta yüzlərlə sözlə ifadə edilə bilir. Bu səbəbdən də, ərəblər bir-birlərini başa düşmək üçün çox vaxt Qurani-Kərimin sözlərindən istifadə edirlər. Quran-lüğətdə oxumaq mənasına gəlir. Qurani-Kərim həm dünyada, həm də axirətdə insanı sevindirmək, insanı qaranlıqdan aydınlığa çıxarmaq üçün Allah tərəfindən Cəbrail (ə.s.) vasitəsilə Peyğəmbər Hz. Muhəmmədə, Hz. İsa Peyğəmbərə nazil olan “İncil“ kimi bir dəfəyə deyil yavaş-yavaş 23 il müddətinə ayə-ayə, surə-surə nazil olmuşdur. Qurani-Kərimin 86 surəsi Hz. Peyğəmbərin anadan olduğu və böyüyüb başa çatdığı Məkkə şəhərində, 28 surəsi isə İslam dinini yayıb, inkişaf etdirmək üçün hicrət etdiyi Mədinə şəhərində nazil oluşdur. Beləliklə, Qurani Kərim 114 surədir. Ayələrin sayı haqqında isə fikirlər müxtəlifdir. Buna səbəb “Muqəttəə” adlanan hərflərin ayə sayılıb və ya sayılmamasından, bir mətnin, bir cümlənin bir və ya birdən çox ayəni əhatə edə biləcəyindən və ”Bəsmələ”lərin hər surədə ayə kimi qəbul edilib, edilməməsindən irəli gəlir. Ayələrin sayının 6236, 6205, hətta 6666 ayə olduğu haqda ehtimallar da vardır. 3 Qurani-Kərimin vəhyi Hz. Peyğəmbərin vəfatina yaxın vaxta qədər müddəttə davam etdiyi üçün bu səhifələr kitab halına gətirilməmişdi. Lakin Hz. Peyğəmbər ölümünə yaxın Hz.Əliyə bir çox mətləbləri bildirib və surə və ayələrin düzülüşü haqqında tapşırıq vermişdi ki, onları nazil olma sırası ilə düzsün. Çünki o, Peyğəmbərin yanında böyümüş və həmişə də onun yanında olmuşdu və Hz. Peyğəmbərə gələn vəhylərin səbəbini, vaxtini və hansı şəraitdə, necə nazil olmasını ondan yaxşı bilən yox idi. Həzrəti Peyğəmbərə gələn vəhyləri onun yaxınında olan əshabələri də əzbər bilirdilər. Lakin Yəmənə müharibəsində əshablarının çoxunun şəhid olması Quranın bir tam kitab şəklinə gətirilməsi məsələsini gündəmə gətirir. O vaxt xəlifə olan Əbu Bəkr Hz.Əlinin köməyi ilə, həmçi- nin Ömər ibn Xəttab və Osman ilə birlikdə surə və ayələri ardıcıl yığaraq həmişə bir olan “Qurani Kərimi”i tərtib etdilər. Qurani-Kərim həm ləfiz, həm də mənaca Allahın kəlamı olduğu üçün onun ayə və surələrinin mənalarını bütün- lüklə tərcümə etmək qeyri mümkündür.Onu hər kəs başa düşdüyü nisbətdə tərcümə etməyə çalışır. Buna görə Quran tərcümələri, sadəcə tərcümə deyil, təfsir kimi adlanır. Mənası rahatlıqla başa düşülən ayələrə möhkəm ayələr deyilir. Lakin bir çox mənaya gələ biləcəyi ehtimal olunan və bu mənaların birini belə dərk etmək üçün başqa elmi biliklərə ehtiyacı olan ayələrə isə mütəşəbih ayələr deyilir. Qurani-Kərim Allaha inanaraq oxuyanlar üçün bir rəhmət, şəfa və mərhəmət qaynağıdır. Allahdan arzu edək ki, Quranı oxuyub öyrənməyi bizlərə də qismət etsin. əl-Həcc-16 -Biz Quranı nazil etdik. Burada Allahın birliyini və onun gözəl hökmlərini aşkar dəlillərlə açıqladıq. Allah istədiyi bəndəsini Qurana hidayət edər. Bacarıq Azim –Allah tərəfindəndir! 4 Hərflər Danışıq səsləri fərqli xüsusiyyətilərinə görə iki növə bölünür:saitlər və samitlər.Ərəb dilinin əlifbasında 28 hərf vardır ki, bu hərflərin hamısı samitdir. Bu əlifbada qısa saitlər, həmçinin həmzə saitləri-uzun saitlər də vardır ki, bunlar əlifbada təmsil edilməmişdir. Buna baxma- yaraq sait səslər elə əlifbadakı hərflərdən götürülmüşdür. Həmçinin köməkçi oxu işarələri də ayrıca təmsil edilir. Ərəb əlifbasındaki hərflər sağdan sola yazılır və oxu- nur. Bu hərflərdən bəziləri iki şəkilli, bəziləri isə dörd şəkilli yazılır. Hərflərin iki və ya dörd şəkildə, yəni bir hərf kəlmənin əvvəlındə, ortasında, sonunda və sərbəst halında müxtəlif şəkillərdə yazılsa da, elə bir hərf olaraq oxunur. Bəzi iki şəkilli yazılan hərflər özündən əvvəl gələn hərflə birləşsə də özündən sonra gələn hərflərin heç biri ilə birləşmir. Bu səbəbdən də bütün hərflərin sərbəst halda yazılmış şəkilləri də vardır. Həmçinin müqəttəə adlanan hərflərin yazılışı və tələffüzü zamanı sərbəst şəkildə yazılmış hərflərdən istifa də olunur. Ərəb hərflərinin altısının (و, ز, ر, د, ذ, ا), (vav, zə, ra, dəl, zəl, ləm) iki, qalanlarının isə dörd şəkli vardır. İkişəkilli hərflər özündən əvvəlki hərflərlə birləşsədə, özündən sonra gələn hərflərlə birləşmirlər.Bu səbəbdən də 28 hərfin sərbəst şəkildə yazılma forması da vardır. Ərəb əlifbasında baş hərflər yoxdur. Ümumi adlardan fərqləndirmək üçün xüsusi isimləri bəzən dırnaq və ya mötərizə içərisində yazırlar. Hərf birləşməsində hərflərin qrafikası dəyişdiyi üçün ərəb əlifbasında sözün hissələri bir sətirdən digərinə keçirilə bilməz: sətrin sonuna sığmayan söz bütünlüklə sonrakı sətrə keçirilir. 5 Əlifbada olan hər bir hərfin müxtəlif şəkillərdə yazılışı sərbəst axırda ortada əvvəldə 1-ci: “Əlif”samitidir. Çox vaxt yanında həmzə işarəsi ilə birlikdə yazılır. Əlif iki şəkildə yazılır və ağız boşluğundan tələffüz olunur. “Əlif” samiti Qurani- Kərimin oxunuşu zamanı müqəttəə hərflərdən başqa heç bir yerdə sərbəst hərf kimi, “əlif”deyə tələffüz olunmur. ا -ا -ا ا Həmzə-zəif boğaz samitidir. Çox işlədilməsinə baxmayaraq müstəqil bir hərf deyildir.Bəzi əlifbalarda onu 29-cu hərf kimi qeyd edirlər, lakin həmzə oxu zamanı heç vaxt “həmzə” deyilərək tələffüz olunmur. ء ا ء ا- ء ا - ء ا 2-ci:“Bə”-samitidir, dörd şəkildə yazılır və qəlqələ hərflərindən hesab edilir. ب بـ ـبـ ـب 3-cü: “Tə” samitidir ki, dörd şəkildə yazılır. ت تـ تــ ـ ـت Yalnız kəlmələrin sonunda və bir də sərbəst şəkildə yazılan “tə” hərfinə də rast gəlirik ki, bu “tə” hərfinə “təmərbuta” deyilir.Yəni, “tə” hərfi sanki gül qönçəsi kimi butalanmışdır. Bir də təkrar edirik ki, bu şəkildə yazılan “tə” hərfinə yalnız sözlərin sonunda və bir də “tə”hərfinin sərbəst halda yazılışı zamanı rast gəlmək olar. ة ةـ 4-cü:”Sə” hərfidir ki, bu da dörd şəkildə yazılır. Bu hərf pəltək tələffüz olunur.Yəni tələffüz zamanı dilin ucu yuxarı və aşağı qabaq dişlərinin arasında qalır. ث ثــ ـث 5-ci:”Cim” samitidir ki, dörd şəkildə yazılır və qəlqələ hərflərindəndir. ج جـ ـجـ ـج
6 6-cı:“Hə” samitidir, dörd şəkildə yazılır. Boğaz hərflərin-dən olub, küylü tələffüz olunur. Bəzi sözlərin oxunuşu zamanı bu hərf sanki qalın səslə başlanaraq, incə səslə bitir.Lakin qalın samit deyildir.
ح ح ـحـ ـح 7-ci:”Xa” samitidir, dörd şəkildə yazılır. “Xa” boğazın əvvəlindən küylü tələffüz olunur və qalın səslənən samıtdir. خ خـ ـخـ ـخ 8-ci:”Dəl” samitidir, iki şəkildə yazılır və qəlqələ hərflərin-dəndir. Özündən əvvəl gələn hərflərlə birləşsə də özündən sonra gələn hərflərlə birləşmir. د دـ دـ د 9-cü:”Zəl” samitidir, iki şəkildə yazılır və pəltək səslənən samitdir. Yəni tələffüz zamanı dilin ucu üst və alt qabaq dişlərinin arasında qalır. ذ ذ ذــ ذــ 10-cu:“Ra “samitidir, iki şəkildə yazılır.Qəlqələ hərflərindəndir və titrəyişli tələffüz olunur.
رـ ر رـ ر 11-ci:”Zə” samitidir iki şəkildə yazılır.Azərbaycan dilindəki “zə” kimi adi tələffüz olunur.
زـ زـ ز
12-ci:”Sin”samitidir, dörd şəkildə yazılır. س سـ ـسـ ـس 13-cü:”Şin” samitidir, dörd şəkildə yazılır. ش شـ ـشـ ـش 14-cü:”Sad” samitidir, dörd şəkildə yazılır və qalın tələffüz olunan samirdir.Tələffüz zamanı dilin qorxa hissəsi damağa doğru qaldırılır,sanki fitə oxşar səs çıxır. ص
صـ ـص - ـص 7 15-ci:”Dad” samitidir ,dörd şəkildə yazılır və qalın tələffüz olunan samitdir. Tələffüz zamanı dilin arxa hissəsi damağa doğru qaldırılır. Bəzən bu hərf “D” və “Z” hərfləri arasında,qarışıq bir səslə qalın tələffüz olunur.
ض ضــ
ــضـ ــضــ 16-cı:”Ta” samitidir, dörd şəkildə yazılır və qəlqələ hərflərindəndir.Ta samiti qalın təlləffüz olunur. ط طـ طـ ـط 17-ci:”Za” samitidir, dörd şəkildə yazılır və qalın tələffüz olunan samitdir. ظ ظـ ظـ ـظ
partlayışlı səslənən boğaz hərflərindəndir.Bəzi sözlərin oxunuşu zamanı bu hərf sanki qalın səslə başlayaraq, incə səslə bitir.Lakin qalın samit deyildir. ع
عـ ـعـ ـع 19-cu:”Ğayn” samitidir, dörd şəkildə yazılır. Boğaz hərfi olub, partlayışlı səslənir və qalın samitdir. غ
غـ ـغـ ــغ 20-ci:”Fə” samitidir, dörd şəkildə yazılır və dodaq hərflərindəndir. ف
فــ
ـفــ
ــف
tələffüz olunan samitdir və qəlqələ hərflərindəndir.
قـــ ــقــ ـق 22-ci:”Kəf” samitidir, dörd şəkildə yazılır. ك كـ ـكـ ـك 23-cü: “Ləm” samitidir, iki şəkildə yazılır. ”Lin” hərflərindəndir. لـ ل ـلـ ـل 24-cü:”Mim” samitidir dörd şəkildə yazılır.Burun hərflərin-dən olub, burun boşluğundan(xeyşumdan) səslənir və bu zaman sanki burunda bir az tutularaq ğünnəli tələffüz olunur. 8 م مـ ـمـ ـم 25-ci:”Nun”samitidir,dörd şəkildə yazılır.Burun hərflərin-dəndir, burun boşluğunda bir az tutularaq, ğünnəli tələffüz olunur. Beləliklə, bu iki hərif”mim” və “nun” hərfləri ğünnəli hərflərdir və təcvid elmində onların öz oxunuş hökmləri vardır. ن نـ ـنـ ـن
26-cı:”Hə” samitidir,dörd şəkildə yazılır və boğaz hərflərin-dəndir. Digər “hə”hərfindən fərqli olaraq, küylü tələffüz olunmur. ه هـ
ـھـ
ـھ
27-ci:”Vav”samitidir, iki şəkildə yazılır. Dodaq hərflərindəndir və yumşaq tələffüz olu nur.
وـ وـ و 28-ci:”Yə” samitidir,dörd şəkildə yazılır “Lin” hərflərindən-dir və yumşaq tələffüz olunur. ي يـ ـيـ ـي
Oxşar yazılan hərflər Bə ب
ت Sə ث Nun ن Yə ي
Cim ج Hə ح Xa خ
Dəl د Zəl ذ
Yüklə 0,55 Mb. Dostları ilə paylaş:
|