İlk Yardım Yusuf Fikret umur ilk Yardım

İlk 
Yardım
Yusuf Fikret UMUR
Yusuf Fikret UMUR
İlk Yardım
www
aile
gov.tr
www
aep
gov.tr
Par
ayla Satılmaz.

Yusuf Fikret Umur
İlk Yardım

Dikkat!
Bu bölümde konu ile ilgili özellikle 
dikkat edilmesi gereken hususlar 
vurgulanmaktadır.
Atalarımız Ne Demiş?
Bu bölümde metni destekleyen 
ve konunun daha iyi anlaşılmasını 
sağlayan atasözleri ve özlü sözler 
yer almaktadır.
Git, Araştır! Git, Başvur!
Bu bölümde ana metinde anlatılan 
konunun farklı bir yönünün ele alın-
dığı ya da daha ayrıntılı bilgilerin 
edinilebileceği AEP kitaplarına ve 
farklı kaynaklara işaret edilmekte; 
ayrıca konu ile ilgili başvurulabi-
lecek bazı kurum ve kuruluşlar 
tanıtılmaktadır.
Biliyor muydunuz?
Bu bölümde ana metin ile bağlantılı 
ilgi çekici bilgiler ve ayrıntılar su-
nulmaktadır. 
Sözlük
Bu bölümde metin içinde geçen ve 
anlaşılmasında zorluk çekilebilecek 
bazı kelime ve ifadelerin anlamları 
verilmektedir.
Doktorlar Ne Demek İstiyor?
Bu bölümde sağlık çalışanlarının 
kullandığı, okuyucuların karşılaştık-
larında anlamakta güçlük çekebile-
cekleri birtakım kelimeler, ifadeler, 
kavramlar vb. açıklanmaktadır.
Proje
T.C. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Aile ve 
Toplum Hizmeleri Genel Müdürlüğü 
Proje İzleme ve Değerlendirme Grubu
Fatma Özdoğan, Fethullah Haksöyler, 
İbrahim Biçici, Mustafa Turğut, Rahime 
Beder Şen, Semra Demirkan 
Copyright
©
2011, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı 
Bu kitabın tüm yayın hakları saklıdır. Aile ve 
Sosyal Politikalar Bakanlığının izni olmaksızın 
tamamı veya herhangi bir bölümü herhangi 
bir biçimde veya yöntemde, elektronik, 
mekanik, fotokopi, kayıt olarak çoğaltılamaz, 
yayınlanamaz.
Proje Yürütücüsü
EDAM (Eğitim Danışmanlığı ve
Araştırmaları Merkezi)
Proje Yönetmeni
Alpaslan Durmuş 
Proje Koordinatörü
Murat Şentürk 
Editör
Hatice Işılak Durmuş
Editör Yardımcısı
Aynur Erdoğan 
Danışman
Murat Çekin, Ayşegül Yıldırım Kaptanoğlu
Araştırma Asistanı
Merve Akkuş, Muaz Yanılmaz 
Görsel Yönetmen
Nevzat Onaran 
Grafik Uygulama
Ahmet Karataş,  Nevzat Onaran
Kapak Fotoğrafı 
© Les Cunliffe - Fotolia.com
Fotoğraf
Fotolia, Getty Images, Halit Ömer Camcı, 
Zeynep Öztürk Karslıoğlu
Model
Ümit Yılmaz, Şafak Karslıoğlu, Yusuf Fikret 
Umur, Zeynep Yonarkol
Çizgi
Fotolia, Getty Images, Hasan Aycın, Yahya 
Alakay
Redaksiyon ve Düzelti
Esin İnan, Ülkü Dilşad Sunar 
Yapım ve Baskı Öncesi Hazırlık
EDAM Eğitim Danışmanlığı ve Araştırmaları 
Merkezi, Ferah Mah. Ferah Cad. Bulduk Sok. No: 1, 
34692, Üsküdar, İstanbul  
Tel/Faks: ([phone] 
[e-mail] - www.edam.com.tr 
ISBN:
978-605-4628-07-0
İkinci baskı, İstanbul, 2012 
AEP Uygulama ve Yaygınlaştırma Projesi - 2012 
kapsamında 30 çeşit ve toplamda 41.500 adet 
kitap basılmıştır.
Baskı
Nakış Ofset, Litros Yolu, 2. Matbaacılar 
Sitesi, 2 ND 3 Topkapı / İstanbul 
Tel: [phone]
İletişim
T.C. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı
Adres: Eskişehir Yolu Söğütözü Mah. 2177. 
Sokak No: 10/A Çankaya / ANKARA
Tel : [phone] 
Fax: [phone] 
www.aile.gov.tr
Bu kitap, Millî Eğitim Ba-
kanlığı Talim ve Terbiye 
Kurulu’nun 30/12/2011 tarih 
ve 269 sayılı kararı ile tavsiye 
edilen Aile Eğitim Programı 
(AEP) müfredatına uygun 
olarak hazırlanmıştır.
T.C. Sağlık Bakanlığı Türk 
Halk Sağlığı Kurumu 
Başkanlığı’nın 07/09/2012 ta-
rih ve B.10.1.HSK.0.10.00.01 
sayılı değerlendirme raporu-
na göre gözden geçirilmiş ve 
düzenlenmiştir.

    4 Sunuş
    6 İlk Yardımın Temelleri
  34 Ev Kazaları 
  42 Bilinç Bozukluklarında İlk Yardım
 
  54 Solunum Yolu Tıkanıklıklarında İlk Yardım 
  62 Kanamalı Durumlarda İlk Yardım
 
  72 Suda Boğulmalarda İlk Yardım 
  78 Kesici Delici Alet Yaralanmalarında İlk Yardım
 
  90 Elektrik Çarpmalarında İlk Yardım 
  96 Sıcak Çarpmalarında İlk Yardım
 
106 Yanıklarda İlk Yardım 
118 Donmalarda İlk Yardım
 
128 Kırıklarda İlk Yardım 
142
 
Zehirlenmelerde İlk Yardım
 
156 Havalede İlk Yardım 
164 Hayvan Zararlarında İlk Yardım
 
178 Organ Kopmalarında İlk Yardım 
184  Yabancı Cisim Kaçmasında İlk Yardım
içindekiler

Sunuş
Sahip olduğumuz medeniyet mirası içinde aile kurumu öncü ve belirleyici bir 
değere sahiptir. Bu yapının daha yakından ele alınması, çözüm çabalarına yeni 
bir ufuk kazandıracaktır. Aile içinde tesis etmeye çalıştığımız karşılıklı hak ve 
sorumluluklar açısından, zengin bir kültürel mirasa sahibiz. Evrensel bir kurum 
olan aile, yapısal özellikleri, geçirdiği değişim evreleri, karşılaştığı sorunlar bakı-
mından temel bir çözüm ünitesidir.
Toplumda en küçük ölçekli yaşam ünitesi olarak kabul ettiğimiz ailenin, fonksi-
yonlarını icra edememesi ülkeler için ağır sorun tablosunun habercisidir. Sağlıklı 
aile yapısı yalnız kendi üyeleri için değil, çevresi ve toplumu için de bir denge 
ve güven unsurudur. Bugün yaşadığımız ağır sorun tablosunun altında sorun 
çözme kabiliyetini kaybetmekte olan aile gerçeği vardır. Güçlü ve sağlıklı aile 
demek, varlığı ile gurur duyduğumuz çocuk nüfusun ve genç nesillerin huzur ve 
güven ortamında yetişmesi demektir. Fonksiyonlarını sürdüren aile, çocuğuna, 
gencine, kadınına, engellisine, yaşlısına sağlıklı bir ortamı sağlayan ailedir.
“Eğitim ailede başlar.” ilkesinden hareketle hazırlanan Aile Eğitim Programı, bil-
gi çağının gereklerine uygun olarak ailelerin yaşam kalitesini arttırmaya dönük 
önemli bir adımdır. Koruyucu ve önleyici bir sosyal politika hedefi olarak önem 
kazanan Aile Eğitim Programı, bilimsel bilgi desteği ile aile mutluluğunu arttır-
maya dönük bir hizmet hamlesi olarak görülmelidir.
Yakın bir döneme kadar gelenekle taşınan bilgi ve deneyimler genç kuşakların 
aileye ilişkin bir bakış kazanması için yeterli görülmekteydi. Günümüzde artan 
bilgi ve iletişim imkânları eğitim ve öğretimde daha fazla seçenek sunmaktadır. 
Aile Eğitim Programı, yetişkinlerin gündelik hayata ilişkin hemen her türlü so-

rularına cevap vermektedir. Program, sahip olduğu dinamik yapısı ile kendini 
yenileyerek ihtiyaçlara cevap verecektir.
Aile Eğitim Programı, program geliştirme ilkelerine bağlı kalınarak özgün bir 
süreçte geliştirilmiştir. Ülkemizde kendine özgü toplumsal ve kültürel şartları 
dikkate alınarak hazırlanan Aile Eğitim Programı, bu alandaki kurumsal biriki-
mi esas almaktadır. Programın hazırlanmasında alanında uzman ve yetkin aka-
demisyenlerin tecrübelerinden ve birikimlerinden yararlanılmıştır.
Hazırlık çalışmaları sürecinde aile eğitimiyle doğrudan veya dolaylı bir biçimde 
ilişkide olan kamu kurum ve kuruluşlarının, özel sektör temsilcilerinin ve sivil 
toplum kuruluşlarının tecrübelerinin yanında ailelerin ihtiyaç, beklenti ve talep-
leri de aynı şekilde belirleyici olmuştur.
Aile Eğitim Programı’nın geniş toplum kesimlerine ulaşması ve yaşam kalitemizi 
arttırması, hazırlık sürecinde olduğu gibi uygulama sürecinde  de alanında ye-
tişmiş; ailenin önemine, değerine inanan eğitimcilerin ve uzmanların gayretiyle 
mümkündür.
Programın hazırlık ve uygulama sürecinde rol alan akademisyen, uzman ve eği-
timcilerimize yürekten teşekkür ediyorum.
Fatma ŞAHİN
Aile ve Sosyal Politikalar Bakanı

İ l k   Y a r d ı m
6
S A Ğ L I K

İ l k   Y a r d ı m ı n   T e m e l l e r i
7
İlk yardım, bilinçli ve doğru olarak uygulandığında ha-
yat kurtarıcıdır. Ancak hatalı uygulamalar sakatlıklara, 
hatta ölümlere yol açabilir.
Bu bölümde;
•  ilk yardımın ne olduğu,
•  ilk yardımın temel basamakları,
•  ilk yardım uygulanacak durumlar,
•  bebek, çocuk ve erişkinlerde ilk yardımın uygulama 
aşamaları 
hakkında bilgi verilmektedir.
ünite
 
1
İlk Yardımın 
Temelleri

İ l k   Y a r d ı m
8
Ani bir hastalık veya kaza sebebi ile yardıma ihtiyaç 
duyan birine, profesyonel tıbbi yardım gelene kadar, 
mevcut imkânlarla yapılan girişimler ilk yardım olarak 
adlandırılır. İlk yardım, bilinçli ve doğru olarak uy-
gulandığında hayat kurtarıcıdır. Ancak hatalı uygu-
lamaların sakatlıklara hatta ölümlere yol açabileceği 
unutulmamalıdır. İlk yardım uygulamaları sırasında 
herhangi bir ilaç kullanılmadığı gibi tıbbi araç ve ge-
reçlerin kullanılması da gerekmez. Hastaya ilk yardım 
uygulandıktan sonra profesyonel sağlık ekiplerince 
yapılan girişimler ise acil yardım olarak adlandırılır.
Kaza Geliyorum Demez!
İnsanın başına ne zaman kaza geleceği belli olmaz. Kü-
çük çocuklar için bu risk her zaman daha fazladır. Te-
mel ilk yardım bilgisine sahip olmak her şeyden önce 
acil bir durumla karşılaşan kişinin öz güven duyması-
nı, sakin ve kontrollü olmasını sağlar. Evde, iş yerinde 
veya sokakta yerde yatan birinin ağzının içine bakıp 
küçük bir hareketle hava yolunu tıkamış olan takma 
İlk Yardımın Temelleri

İ l k   Y a r d ı m ı n   T e m e l l e r i
9
dişini, elma parçasını vb. çıkartıp bir hayatı kurtarmak 
veya o kişinin yanında hiçbir şey yapamadan durup 
ölümünü izlemek arasındaki ince çizgidir ilk yardım. 
Ancak sadece ilk yardım kurallarını öğrenmek ilk 
yardımcı olmayı sağlamaz. 3–5 saatlik bir ilk yardım 
eğitiminden sonra trafik kazasında araca sıkışmış bir 
kazazedeyi öğrendiği tekniğe göre çıkartmaya çalışır-
ken hastanın iç kanamadan ölmesine yol açan birçok 
kişi vardır. Davranış değişikliğine yol açacak uygula-
malı bir eğitim almadan ilk yardımın etkili olabilmesi 
imkânsızdır. Bu yüzden ilk yardım uygulamaları ancak 
“uygulamalı ilk yardım eğitimi”ne katılmış, ilk yardım-
cı kimliği ve sertifikası olan kişiler tarafından 
yapılmalıdır. Ülkemizde bu eğitim Kızılay İlk 
Yardım Eğitim Merkezlerinde verilmektedir.
İlk Yardımcı Kimdir?
İlk yardımcı hastaya;
profesyonel tıbbi yardım gelene kadar, mevcut araç ge-
reçlerle ilaç kullanmadan müdahale eden, bu konuda 
eğitim almış kişidir.
Bazı durumlarda ilk yardım kitap ve belgelerinden 
alınan bilgiler ile uygun yardım yapılabilir. Ancak 
gerçek anlamda bir ilk yardımcı olabilmek için teorik 
bilgilerle birlikte pratik becerilerin de kazandırıldığı 
ilk yardım uygulayıcı kursunu başarıyla tamamlayarak 
sertifika almak gerekir.
Yetkin Bir İlk Yardımcı…
•  Her zaman öncelikle kendi güvenliğini sağlamalıdır.
•  Sakin, kendinden emin ve kararlı olmalıdır.
•  İnsan vücudunu tanımalı ve temel ilk yardım bilgile-
rine sahip olmalıdır.
•  Bilgilerini sürekli tazelemelidir.
•  İlk yardım uygularken elindeki kaynakları en iyi 
biçimde değerlendirmeli ve kullanabilmelidir.
Uygulamalı ilk yardım eğitimleri 
hakkında ayrıntılı bilgi için;
www.kizilay.org.tr
www.ilkyardim.org.tr

İ l k   Y a r d ı m
10
•  Ortamda profesyonel sağlık çalışanı yoksa olayın 
sorumluluğunu üstlenmeli ve etraftaki kişileri uygun 
ve etkin bir biçimde yönlendirmelidir.
•  İyi iletişim kurabilmeli ve 112’yi zamanında arayarak 
gerekli bilgileri doğru şekilde verebilmelidir.
İlk Yardımın Öncelikli Amaçları
•  Hayati tehlikenin ortadan kaldırılması
•  Hayati işlevlerin devamının sağlanması
•  Hastanın durumunun kötüye gitmesinin engellenmesi
•  İyileşmenin kolaylaştırılması
En yerinde ilk yardım uygulamaları bile bazen hasta-
nın hayatını kurtarmada yeterli olamayabilir. Dikkat 
edilmesi gereken şey, edinilen bilgi ve becerilerin 
doğru bir şekilde uygulanmasıdır. İlk yardım da dâhil 
olmak üzere tüm tıbbi müdahalelerin en temel ilkesi 
“öncelikle zarar vermemek”tir. Bu sebeple doğrulu-
ğundan emin olunmayan uygulamalardan kesinlikle 
kaçınılmalıdır.
İlk Yardımın Temel Basamakları
1. Öncelikle kendinize güvenin ve sakin olun.
Etrafta profesyonel bir tıbbi personel yoksa o anda orada 
yardım edebilecek kişinin siz olduğunuzu unutmayın. Siz 
kendinizden emin olursanız hasta da size güvenecek ve 
söylediklerinizi yaparak size yardımcı olacaktır.
2. Mümkün olan en hızlı biçimde olay yerinin değerlen-
dirmesini yapın.
Değerlendirme yaparken şu sorulara cevap arayın:
•  Olay ne?
•  Nasıl gerçekleşmiş?
•  Ne gibi sonuçlara yol açmış?
•  Ortamda tehlike oluşturacak herhangi bir şey var mı?
•  Güvenliği sağlamak için neler yapılmalı?
•  Kaç hasta veya yaralı var?
•  İlk yardımı kimlere, hangi öncelikle yapmak gerekiyor?
Öncelikle 
zarar verme!
İlk Yardımın Temel 6 T 
Kuralı
1. Tedbir: Ortamı güvenli-
ğe alma.
2. Telekomünikasyon: Uy-
gun acil yardım birimini 
(112, itfaiye, polis vb.) 
arayıp haberdar etme.
3. Triaj: Birden fazla 
yaralı olması durumun-
da yardım önceliğini 
belirleme.
4. Tanı: İlk yardım yapıla-
cak sorunu belirleme.
5. Tedavi: Gerekli ilk 
yardım uygulamasını 
yapma.
6. Taşıma: Hastayı pro-
fesyonel tıbbi bakım 
ve yardım alacağı yere 
ulaştırma.

İ l k   Y a r d ı m ı n   T e m e l l e r i
11
3. Kendi güvenliğinizi sağlayın.
İlk yardımın temel ilkelerinden biri yardım yapanın 
öncelikle kendini her türlü tehlikeden korumasıdır. 
Olay yeri güvenliğini sağlamadan hastaya müdahale 
etmeyin. Kan veya vücut sıvıları ile doğrudan temas-
tan kaçının. Mümkünse eldiven kullanın veya elle-
rinize temiz bir poşet geçirin. Uygulama sonrasında 
mümkün olan en kısa sürede ellerinizi yıkayın.
4. Ortamın güvenliğini sağlayın.
•  Olay yerinde hastaya yapılacak yardımı güçleştirebi-
lecek veya engelleyebilecek bir kalabalığın toplanma-
sına engel olun.
•  Uyarı ışıkları, levhaları vb. yöntemlerle görülmeyi 
sağlayarak yeni kazalara karşı önlem alın.
•  Gaz varlığı söz konusu ise oluşabilecek zehirlenmele-
ri engellemek üzere önlem alın.
•  Kapalı mekândaysanız ortamı havalandırın.
•  Yangın veya patlama riski varsa kıvılcım oluşturabi-
lecek ışıklandırma veya çağrı cihazlarının kullanıl-
masını ve sigara içilmesini engelleyin.
•  Bir trafik kazası söz konusuysa uzaktan kontrollü bir 
şekilde bir yakıt sızıntısı olup olmadığını tespit edin. 
Eğer bir sızıntı tepsi etmediyseniz ve gerekliyse aracı 
yolun dışına ve güvenli bir alana alın. Kontağı kapa-
tın. Araç LPG’li ise bagajda bulunan tüpün vanasını 
kapatın. Akaryakıt kullanılıyorsa yakıt deposunun 
kapağını kontrol edin. El frenini çekin.
5. Hastanın güvenliğini sağlayın.
Kendi güvenliğinizi sağladıktan sonra hastanın güvenliği-
ni sağlayın. Çok zorunlu olmadıkça hastayı yerinden oy-
natmayın. Ortam güvenli değilse uygun taşıma teknikle-

İ l k   Y a r d ı m
12
rini kullanarak hastayı güvenli bir ortama taşıyın. İmkân 
dâhilinde ise hastaya bulduğunuz pozisyonda müdahale 
edin. Hastanın sakin olmasını sağlayın, nazik ve yumuşak 
bir dille endişelerini gidermeye çalışın.
6. Gerekiyorsa 112’yi arayarak yardım isteyin.
Acil tıbbi yardım isteği için ülkemizin herhangi bir yerin-
den 112’nin aranması yeterlidir. Bu aramalar ücretsizdir 
ve yapacağınız çağrı, eğitimli kişiler tarafından cevaplanır. 
112’yi aradığınızda şunlara dikkat edin:
•  Öncelikle sakin olun ve anlaşılır bir şekilde konuşun.
•  Kendinizi tanıtın ve hangi numaradan aradığınızı 
belirtin.
•  Olayın gerçekleşme şeklini (trafik kazası, suda bo-
ğulma, yangın vb.) ve kaç hasta olduğunu belirtin.
•  Hastaların durumu hakkında genel bilgiler verin.
•  112 merkezindeki görevli kişinin sorularına doğru 
ve net cevaplar verin.
7. Hastanın bilincini kontrol edin.
Bunun için sırasıyla şunları uygulayın:
•  Kişinin omuzlarından tutarak nazikçe sarsın ve yük-
sek sesle “İyi misiniz?” diye sorun. Hastanın ismini 
biliyorsanız ismi ile seslenin.
•  Hasta cevap veriyorsa bir sorun olup olmadığını 
değerlendirin ve gerekirse yardım isteyin.
•  Hastayı sırt üstü yatırın. Omurga yaralanması ihtimali-
ni daima aklınızda tutun.
112

İ l k   Y a r d ı m ı n   T e m e l l e r i
13
8. Hastanın hava yolunu kontrol edin. 
Hava yolu tıkalıysa baş geri-çene yukarı manevrası ile 
hava yolunu açın. Bu pozisyon esnasında ağız içinde 
görülebilen yabancı maddeler varsa çıkartın.
9. Hastanın solunumunu kontrol edin. 
Bunun için “Bak-Dinle-Hisset” yöntemini uygulayın. 
Solunum varsa hastayı rahatlatma pozisyonuna çevirin ve 
profesyonel yardım gelene kadar solunumu düzenli olarak 
kontrol edin. Ayrıca profesyonel tıbbi yardım geldiğinde 
bilgilendirmek üzere şu soruların cevaplarını arayın: 
•  Solunum sıklığı nedir? (Erişkinlerde dakikada 12–20, 
çocuklarda 16–22, bebeklerde 18–24 olmalıdır.)
•  Solunum aralıkları eşit mi?
•  Solunum derinliği normal mi?
Solunum yoksa veya hasta iç çeker şekilde soluyor-
sa iki kez suni teneffüs yapın.
Bak-Dinle-Hisset
Bak: Göğüs kafesi kal-
kıp iniyor mu?
Dinle: Soluk sesini 
duyuyor musun?
Hisset: Yanağını yaklaş-
tırdığında hava akımını 
hissedebiliyor musun?
Baş Geri – Çene Yukarı Manevrası
•  Hava yolunun açılması için başı hafifçe ge-
riye doğru iterken çeneyi de hafifçe yukarı 
doğru kaldırın.
•  Bu manevrayı yaparken ağız ve dudakların 
kapanmamasına dikkat edin.
•  Ağızda salgı ve yabancı cisim varsa temiz-
leyin.

İ l k   Y a r d ı m
14
10. Kan dolaşımını kontrol edin.
Nabız erişkinlerde dakikada 60–100, çocuklarda 
100–120, bebeklerde 100–140 olmalıdır. Bilinci kapalı 
olan bir hastada solunum, öksürük ya da kendiliğin-
den hareket belirtileri yoksa nabzın kontrolünden 
sonra kalp masajı uygulayın.
11. Müdahalede önceliği hayati tehlikesi olan hastalara 
verin.
Hava yolu açıklığı olmayan, solunumu veya dolaşımı 
yetersiz olan kişiler hayati tehlike altındadır. Bu kişiler-
de öncelikle hava yolu açılmalı, daha sonra solunum ve 
dolaşım değerlendirilerek gerekiyorsa yardım edilme-
lidir.
12. Hayati tehlike dışındaki sorunları belirleyin ve önem 
sırasına göre müdahale edin.
Hayati tehlikesi olanlara yardım edildikten sonra ikin-
ci bir değerlendirme yapılarak diğer sorunlara önem 
sırasına göre müdahale edilmelidir.
•  Size yardımcı olabilecek kişileri etkin bir biçimde 
görevlendirin.
•  Kanama, kırık, çıkık ve diğer sorunların varlığını 
araştırın ve ilk yardım ilkelerine uygun olarak gere-
ken müdahalede bulunun.
Vücutta Rahatlıkla Nabız 
Alınabilecek Bölgeler 
•  Şah damarı: Âdem el-
masının her iki yanında
•  Ön kol damarı: Bileğin 
iç yüzü, başparmağın 
üst hizası
•  Bacak damarı: Ayak 
sırtının merkezi
•  Kol  damarı:   Kolun iç 
yüzü, dirseğin üstü

İ l k   Y a r d ı m ı n   T e m e l l e r i
15
13. Gerekiyorsa hastayı güvenli bir yere taşıyın:
Hastanın bulunduğu yerde kalması kendisi için 
tehlikeli veya zarar verici değilse yeri değiştiril-
memeli ve profesyonel tıbbi yardım gelene 
kadar hastaya dokunulmamalıdır. Zira 
hastaya dokunmak ve onu taşımak bir 
risktir. Ancak bir tehlike söz konu-
suysa her türlü riske rağmen hastanın 
acil olarak taşınması zorunludur. Bu 
durumda ilk yardımcının öncelikle 
dikkat etmesi gereken şey kendi sağlı-
ğına zarar verecek bir şey yapmamaktır. 
İlk yardımcı hastayı taşırken kendisini 
gereksiz zorlamalar ve sakatlanmalardan 
korumalıdır. Taşımada kullanılabilecek çeşitli 
yöntemler vardır. İlk yardımcı sayısı, ilk yardımcının 
fiziksel gücü, hastanın durumu, kilosu, bulunduğu 
yer, kullanılabilecek mevcut malzemeler gibi unsurlar 
göz önünde bulundurularak bu yöntemlerden uygun 
olan tercih edilir.
14. Profesyonel tıbbi yardım istemişseniz yardım ekibi 
gelene dek olay yerinden ayrılmayın.
İlk yardım uygulaması bitmiş dahi olsa…
•  Sık aralıklarla hastanın ya-
şamsal belirtilerini kontrol 
edin. Değişen durumla-
rın varlığında uygun ilk 
yardımı uygulayın.
•  Hasta ve olay hakkındaki 
bilgileri kaydedin. Profesyo-
nel tıbbi yardım ekibi geldi-
ğinde olayı ve yaptıklarınızı 
onlara anlatın.
•  Sizin yardımınıza ihtiyaç 
duyuluyorsa sorumluluğu 
sağlık çalışanlarına dev-
rederek onlara yardım 
etmeye devam edin.
İlk yardım uygula-
malarının yalnızca kitaptan 
öğrenilemeyeceği unutulmama-
lıdır. Etkili bir ilk yardım uygulaması 
için bilginin yanında becerinin de 
kazanılması gereklidir. Ayrıca kazanı-
lan bilgi ve beceriler kullanılmadıkları 
zaman kaybedilebilirler. Bu sebeple 
zaman zaman edinilen bilgi ve 
becerilerin tekrarlanması 
gereklidir.

İ l k   Y a r d ı m
16
Şok
Şok kalp-damar sisteminin hayati organlara uygun 
miktarda kan ulaştıramaması nedeniyle ortaya çıkan 
ve tansiyon düşüklüğü ile seyreden bir akut dolaşım 
yetmezliği durumudur. Belirtileri şunlardır:
•  Kan basıncında düşme
•  Hızlı ve zayıf nabız
•  Hızlı ve yüzeysel solunum
•  Ciltte soğukluk, solukluk ve nemlilik
•  Endişe ve huzursuzluk
•  Baş dönmesi
•  Dudak çevresinde solukluk ya da morarma
•  Susuzluk hissi
•  Bilinç seviyesinde azalma
Şok durumunda ilk yardım için şunlar yapılmalıdır:
•  Kendinizin ve çevrenin güvenliğini sağlayın.
•  Hava yolunun açık olmasını sağlayın.
•  Hastanın mümkün olduğunca temiz hava solumasını 
sağlayın.
•  Kanama varsa durdurmaya çalışın.
•  Şok pozisyonu verin. (Hastayı düz olarak sırt üstü 
yatırın. Hastanın bacaklarını 30 cm kadar yukarı 
kaldırarak bacaklarının altına çarşaf, battaniye, yas-
tık, kıvrılmış giysi vb. bir destek koyun.)
•  Hastayı sıcak tutun. Hastanın üzerine battaniye, 
gümüş (medikal) battaniye vb. örtün.
•  Hastayı hareket ettirmeyin.
•  Hastayı hızlı bir şekilde sağlık kuruluşuna ulaştırın 
veya yardım çağırın.
•  2-3 dakikada bir yaşam bulgularını değerlendirin. Bu 
arada hastanın endişe ve korkularını gidermeye çalışın.

İ l k   Y a r d ı m ı n   T e m e l l e r i
17
Koma Pozisyonu
•  Sesli olarak veya hastayı omzundan hafifçe sarsarak 
hastanın bilincini kontrol edin.
•  Sıkan giysileri gevşetin.
•  Ağız içinde yabancı cisim olup olmadığını kontrol edin.
•  “Bak, dinle, hisset” yöntemi ile solunumu kontrol edin.
•  Şah damarından nabzı kontrol edin.
•  Hastayı döndüreceğiniz tarafa diz çökün.
•  Hastanın karşı tarafta kalan kolunu karnının üzerine 
koyun.
•  Karşı taraftaki bacağını dik açı yapacak şekilde 
kıvırın.
•  Size yakın kolu baş hizasında omzundan yukarı 
doğru uzatın.
•  Hastayı karşı taraftaki omuz ve kalçasından tutarak 
bir hamlede çevirin.
•  Üstteki bacağı kalça ve dizden bükerek öne doğru 
destek yapın.
•  Alttaki bacağı dizden hafif bükerek arkaya destek 
yapın.
•  Başı, uzatılan kolun üzerine yan pozisyonda hafif 
öne eğik yatırın.
•  Tıbbi yardım gelinceye kadar hastayı bu pozisyonda 
tutun.
•  3-5 dakika ara ile solunum ve nabzını kontrol edin.

İ l k   Y a r d ı m
18
Rahatlama Pozisyonu
•  Yaralının yanına diz çökerek her iki kol ve bacağının 
düz olmasını sağlayın.
•  Size uzak olan kolu göğüs kafesini çaprazlayarak 
avuç içi yere, el sırtı yanağa bakacak şekilde; yakın 
kolu ise dirsekten bükerek avuç içi yukarı bakacak 
şekilde yerleştirin.
•  Size uzak olan bacağı diz ekleminin hemen üzerin-
den ve bacağın hemen arkasından tutarak öne doğru 
çekin ve ayak tabanının yere basar durumda kalma-
sını sağlayın.
•  Bir elinizle yanağının altına yerleştirdiğiniz elini, 
diğer elinizle de bacağını tutarak hastayı size doğru 
yan yatacak şekilde çevirin.
•  Yaralının yanağının altında kalan elini havayolu 
açıklığının devamını sağlamak için baş geride olacak 
şekilde yerleştirin.
Temel Yaşam Desteği
Solunumun durması, vücudun ihtiyaç duyduğu oksi-
jenden yoksun kalmasına neden olur. Solunum dur-
masının ardından suni teneffüse başlanmaz ise bir süre 
sonra kalp de durur. Kalp durmasına en kısa sürede 
müdahale edilmez ise beyin hasarı meydana gelir.
Solunumu ve kalbi durmuş kişinin;
•  hava yolu açıklığı sağlanır,
•  suni teneffüs uygulanarak akciğerlerine oksijen 
ulaştırılır,
•  kalp masajı yoluyla kalbinden kan pompalanması 
sağlanır.
Bu işlemlerin bütünü temel yaşam desteği olarak adlandırılır.