KİtabxanaşÜnasliq



Yüklə 3,72 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə1/12
tarix28.11.2016
ölçüsü3,72 Kb.
#315
  1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   12

İSSN 2079-4150 
AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI  
TƏHSİL NAZİRLİYİ 
BAKI DÖVLƏT UNİVERSİTETİ 
KİTABXANAÇILIQ-İNFORMASİYA FAKÜLTƏSİ 
 
 
 
KİTABXANAŞÜNASLIQ  
VƏ 
BİBLİOQRAFİYA
 
 
 
Elmi-n
əzəri, metodik və təcrübi jurnal 
№2 (35)  * 2014 
 
 
 
Az
ərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Ali Attestasiya 
Komissiyası Rəyasət Heyətinin 2010-cu il 30 aprel tarixli (protokol 
№10-R) qərarı ilə təsdiq olunmuş 
 
1997-
ci ilin oktyabrından çıxır 
 
 
 
 
 
BAKI - 2014 

KBT – 78 
K 73 
T
əsisçi və baş redaktor:                   professorXəlil İSMAYILOV 
 
REDAKSİYA HEYƏTİ:
 
1. Pr
ofessor Abuz
ər XƏLƏFOV 
2. Professor 
Zöhrab ƏLİYEV 
3. Professor 
Bayram ALLAHVERDİYEV 
4. F.e.d. Ayb
əniz ƏLİYEVA-KƏNGƏRLİ 
5.Professor  K
ərim TAHİROV 
6.DosentKnyaz ASLAN  
7.Dosent 
Nadir İSMAYILOV 
8.Dosent Sevda X
ələfova 
9.
Tamella İSMİXANOVA 
10.M
ələk HACIYEVA 
          11.R
əşad QARDAŞOV     Məsul katib:                                    
 
 
K 73 
Kitabxanaşünaslıq  və  biblioqrafiya: elmi-nəzəri, metodik və  təcrübi 
jurnal. –B.: Müt
ərcim, 2014. - №2 (35). ---s. 
 
Redaksiyanın ünvanı: 
AZ-
1073/1. Bakı şəhəri, Zahid Xəlilov küçəsi 23, 
2 №-li tədris korpusu, IV mərtəbə, Kitabxanaçılıq-informasiya fakültəsi, 
“Kitabxanaşünaslıq və biblioqrafiya” jurnalının redaksiyası 
Telefon: 510-17-60 
 
 
 
© “Kitabxana
şünaslıq və biblioqrafiya”,  2014 

İSSN 2079-4150 
МИНИСТЕРСТВО ОБРАЗОВАНИЯ 
АЗЕРБАЙДЖАНСКОЙ РЕСПУБЛИКИ 
 
БАКИНСКИЙ ГОСУДАРСТВЕННЫЙ УНИВЕРСИТЕТ 
БИБЛИОТЕЧНО-ИНФОРМАЦИОННЫЙ ФАКУЛЬТЕТ 
 
 
БИБЛИОТЕКОВЕДЕНИЕ  
И 
БИБЛИОГРАФИЯ
 
 
 
Научно-теоретический, 
Методический и практический журнал 
 
№2 (35)  * 2014 
 
 
Утвержден решением Президиума Высшей Аттестационной 
Комиссии при Президенте Азербайджанской Республики от 30 
апреля 2010 года (протокол № 10-R) 
 
Выходит с октября 1997 года 
 
 
 
 
 
БАКУ – 2014 

ББК – 78 
K 73 
Учредитель и  
главный редактор:                   профессор Халил ИСМАИЛОВ 
 
 
РЕДАКЦИОННАЯ КОЛЛЕГИЯ

1.
Профессор Абузар Халафов  
2.
Профессор Зохраб Алиев  
3.
Профессор Байрам Аллахмердиев 
4.
Д.ф.н. Айбениз Алиева-Кенгерли 
5.
Профессор Керим Тахиров 
6.
ДоцентКнязь АСЛАН 
7.
Доцент Надир Исмаилов 
8.
Доцент Севда Халафова 
9.
Тамелла Исмиханова  
10.
Мелек Гаджиева  
           11. 
Рашад ГАРДАШОВ    Ответственный секретарь    
 
K 73 
Библиотековедение и библиография: Научно-теоретический, мето-
дический и практический журнал. –Б., Мутарджим,2014. - №2 (35). ---s. 
 
Адрес редакции: 
AZ-
1073/1 г.Баку, ул. Захида Халилова 23, 
учебный корпус №2, этаж IV, Библиотечно-информационный 
факультет, редакция журналa 
«Библиотековедение и библиография» 
Тел.: 510-17-60 
 
 
© 
«Библиотековедение  и библиография», 2014 

İSSN 2079-4150 
MINISTRY OF EDUCATION  
OF AZERBAIJANREPUBLIC 
 
BAKU STATE UNIVERSITY 
LIBRARIANSHIP AND INFORMATION DEPARTMENT 
 
 
 
 
 
LIBRARIANSHIP   
AND BIBLIOGRAPHIY 
 
 
Scientific and theoretical, methodical and practical journal  
 
№2 (35)  * 2014 
 
 
Approved by the decision of the Presidium of the Supreme 
Attestation Commission Under the President of the Republic of 
Azerbaijan from 30 April 2010 (protocol № 10-R) 
 
Publishing since October 1997 
 
 
 
 
BAKU – 2014 

LBC – 78 
K 73 
Founder and editor inchief:professor Khalil ISMAILOV   
  
EDITORIAL BOARD: 
1.Professor Abuzar Khalafov  
2.Professor Zohrab Aliyev   
3.Professor Bayram Allahverdiyev 
4.Ph.D. Aybeniz Aliyeva Kengerli 
5.Professor Kerim Tahirov 
6.Docent Knyaz ASLAN   
7.Docent Nadir Ismailov 
8.Docent Savda Khalafova  
9.Tamella Ismihanova 
10.Melek Hajiyeva 
          11 Rashad GARDASHOV  Executive secretary 
 
K 73 Librarianship and bibliography: The scientific-theoretical, methodical 
and practical journal, –B., Mutarjim, 2014. - 
№2 (35). ---s. 
 
Editorial address: 
 
AZ-1073/1, Baku, st. Zahid Khalilov, 23, an educational building 
№2, 
 Floor IV, Librarianship and information depertment?  
Edition of “Librarianship and bibliography” journal; 
Tel.: 510-17-60 
 
 
 
© “Librarianship and bibliography”, 2014 
 
 

MÜNDƏRİCAT 
 
 
 
 
X.İsmayılov  
 
 
 
 
S.X
ələfova  
 
 
 
S.Mustafayeva 
U.Manafova 
 
A.Əliyev  
 
 
N.İsmayılov 
F.Nazim qızı 
 
 
R.Qardaşov 
 
 
 
İ.Əliyeva 
 
 
E.M
əmmədov 
N.İsmayılova 
F.Əsgərov 
 
 
Z.Rzayeva 
S.Hacıyeva 
 
Kitabxana  resurslarından  istifadənin təşkilində 
informasiya-
kommunikasiya texnologiyalarının tətbiqi 
(Milli kitabxananın iş təcrübəsi  
əsasında) ............................................. 
 
T
əhsil 
sisteminin 
informasiyalaşdırılmasında 
informasiya v
ə  kommunikasiya  texnologiyalarının 
əhəmiyyəti............................. 
 
S
əhiyyə və tibb elmlərinə dair ədəbiyyatın  
sisteml
əşdirilməsi........................................ 
 
Bakı Dövlət Univeristetinin Elmi kitabxanasının tədris 
ədəbiyyatı 
fondunun 
komplektləşdirilməsinin 
kompüterl
əşdirilməsi problemləri...................... 
 
AME-
nın  İnformasiya  Texnologiyaları  İnstitutunun 
əsas fəaliyyət istiqamətləri və  
informasiya t
əminatı ............................ 
 
İnformasiyalaşdırılmış 
cəmiyyət 
şəraitində 
kitabxanaçılıq 
təhsilində 
yüks
ək informasiya 
texnologiyalarının 
tətbiqi 
istiqam
ətləri............................... 
 
Ekologiya v
ə  ətraf mühitin mühafizəsi üzrə  cari 
biblioqrafik v
əsaitlər sisteminin bəzi 
xüsusiyy
ətləri.......................................... 
 
Müasir  elektron  kitabxanalarda  onlayn  sosial  şəbəkə 
texnologiyalarının tətbiqi mexanizmləri....................... 
 
 
Sumqayıt  şəhər kitabxanalarının  sənəd informasiya 
fondunun komplektl
əşdirilməsi  
probleml
əri ................................... 

 
 
 
L.Əliyeva 
 
 
 
O.Ağamirzəyev 
 
 
G.Balakişiyeva 
 
 
D.M
əhəmmədli 
 
 
N.Abdullayeva 
 
 
 
A.Abdullayeva 
 
 
Ş.Qənbərova 
 
A.Hacıyeva 
 
A.Şəhavətova 
 
 
 
 
 
Biblioqrafik  evristikanın  nəzəri və  metodiki 
m
əsələləri............................... 
 
   İnformasiya menecmentinin bəzi 
probleml
əri....................................... 
 
Heyd
ər  Əliyev  irsinin  kitabxanalarda  tətbiqinin bəzi 
m
əsələləri.......................................... 
 
Kitabxanalarda texnoloji prosesl
ər və 
əməliyyatlar...................... 
 
Belarusiya 
Milli 
kitabxanası 
– 
kitabxana 
innovasiyalarının  mərkəzi kimi (Elmi ezamiyyətin 
yekunları)................................... 
Az
ərbaycan 
Respublikasında 
informasiya 
m
ədəniyyətinin  formalaşmasının  müasir  vəziyyəti və 
perspektivl
əri............................................ 
Elçin Əfəndiyev irsi biblioqrafik mənbələrdə........... 
Bibliometriyanın qanunları............................................. 
Kitabxana-
informasiya 
resurslarının 
komplektl
əşdirilməsinin müasir istiqamətləri.......... 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

СОДЕРЖАНИЕ 
 
Х.Исмаилов  
 
 
 
 
С.Халафова 
 
 
 
С.Мустафаева, 
У.Манафова 
 
 
A.Aлиев
 
 
 
Н.Исмаилов, 
Ф.Назим гызы
 
 
 
 
Р.Гардашов  
 
 
 
И.Алиева
 
 
 
 
Э.Мамедов,  
Н.Исмайлова 
Ф.Аскеров 
 
 
З.Рзаева, 
С.Гаджиева 
 
 
Л.Алиева
 
 
 
Пременение информационно-коммуникационных 
технологий в организации использовании 
библиотечных ресурсов (на основе опыта работы    
национальной библиотеки).................................... 
 
Значение информационно-коммуникационных 
технологий в информатизации системы 
образования............................. 
 
Систематицизация литературы  
по здравохранению и медицине.................................... 
 
 
Комплектование учебной литературы в научной  
библиотеке БГУ................................... 
 
Основные направления деятельностии 
информационное обеспечение института 
информационных технологий нана............................... 
 
 
Применение информационных и коммуникационных 
библиотечномделе.................................................. 
 
 
Некоторые особенности системы библиографических 
пособий поэклоги и защитеокружающей 
среды............ 
 
 
Механизм имплементации онлайнсоциальных 
сетевых технологий  
в современных цифровых 
библиотеках.......................................... 
 
Проблемы комплектовании  
фондовгородских  
библиотек Сумгаита................................... 
 
Теоритические и методологические проблемы                                                           
библиографической эвристики.................................. 

O.A
гамирзоев
 
 
 
 
Г.Балакишиева
 
 
 
 
Д.Магомедли
 
 
 
Н.Абдулааева
 
 
 
А.Абдуллаева           
 
 
 
 
Ш.Гамбарова   
 
 
 
А.Гаджиева 
 
А.Шахаватова 
 
Некоторые 
проблемыинформационнойменеджмента...................... 
 
Роль общенацианального лидера Гейдара Алиева
 
в формировании национальной идеологии  
библиотеках........................................ 
 
Технологические процессы и операции в 
библиотекии............................................... 
 
Национальная  библиотека  Беларуси  
какцентрбиблиотечных  инноваций........................... 
 
Современное состояние и перспективы 
формирования информационной культурыв 
Азербайджанской Республике...................................... 
 
 
 
Наследия Эльчина Эфендиева в библиографических                                                     
наследиях.............................. 
 
 
Законы  библиометрии.................................. 
 
Современные аспекты библиотечное 
информационные ресурсов............................... 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
 
 
 
CONTENTS 
 
 
K.Ismayilov
 

 
 
 
S.Xalafova 
 
 
 
S.M.Mustafayeva 
U.İ.Manafova 
 
A.Aliyev 
 
 
N.I.Ismaılov 
F.Nazim gizi 
 
 
R.Gardashov 
 
 
İ.Aliyeva 
 
 
E.Mammadov, 
N.İsmayilova, 
F.Asgarov 
 
Z.Rzayeva, 
S.Hajiyeva
 
 
 
Applying of information and communication 
technologies in the organization of the use of library 
resources (based on the experience of the national           
library)…………………. 
 
Significance of information and communication 
technologies in infromatization of education  
system............................ 
 
Systematization of the literature on health and 
medicine.......................... 
 
Acquisition of textbooks in the scientific library  
of  BSU………………………. 
The main activities and information provision  
of the institute of information technology  
of anas.......................... 
 
The use of information and communication  
technologies in libraries................................. 
 
Some features of the system of bibliographic indexes  
on ecology and environmental protection................... 
 
The mechanizms of implementation online social  
network technologies in modern digital 
libraries........................ 
 
Problems acquisition of Sumgait  
city libraries....................................... 
 

L.Alieva
 
 
 
O.Agamirzoyev 
 
 
 
 
 
G. Balakishiyev 
 
 
D.Mahammadli 
 
N.Abdullayeva 
 
 
A.Abdullayeva 
 
 
 
S.Gambarova 
 
 
A.Hajiyeva
 
 
 
E.Shahavatova 
Theoretical and methodalogical issuses of   
bibliographic heuristics………………………. 
 
Some problems information  
management ............................ 
 
 
Some questions of application of theheritageofheydar   
aliyev in libraries ................... 
Technological processes and operations in  
the libraries.......................... 
 
National library of belarusas acenter 
oflibrary innovations……………….. 
 
Current state and prospects of formation of 
information literacy in the Azerbaijan 
Republic................................. 
 
The heritage of elchin efendiyev in bibliographic                                             
sources………………………. 
 
Bibliometry laws............................ 
 
Modern aspects of library and information  
resources........................ 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
 
 
 
X
əlil İSMAYILOV  
Əməkdar mədəniyyət işçisi 
tarix elml
əri doktoru, 
professor 
 
KİTABXANA RESURSLARINDAN İSTİFADƏNİN TƏŞKİLİNDƏ 
İNFORMASİYA-KOMMUNİKASİYA TEXNOLOGİYALARININ 
TƏTBİQİ 
(Milli kitabxananın iş təcrübəsi əsasında) 
 
Açar sözl
ər:kitabxana 
resursları,milli 
kitabxana,informasiya 
texnologiyaları,beynəlxalq təcrübə 
Ключевыe 
слова:библиотчные 
ресурсы,национальная 
библиотека, 
информационные технологии, междунородный опыт. 
Keywords:library resources, the national library. information technology, 
international experience 
XX 
əsrin axırlarında dünyada baş verən qlobal proseslər, o cümlədən, 
SSRİ-nin  dağılması,  beynəlxalq aləmdə  ümumi  siyasi  mühitin  ciddi  şəkildə 
d
əyişməsinə  və  yeni giosiyasi vəziyyətin  yaranmasına  səbəb oldu. Bu 
prosesl
ərin həyata keçirilməsində  keçmiş  SSRİ-nin tərkibində  olan müttəfiq 
respublikalar öz müst
əqilliklərini  əldə  etdilər. O cümlədən, Azərbaycan 
Respublikası  ikinci  dəfə  öz müstəqilliyini 1991-ci ildə  qazanaraq, dünya 
dövl
ətləri tərəfindən tanınmağa və diplomatik münasibətlər yaratmağa, dünya 
birliyin
ə  sistemli surətdə  inteqrasiyasına  geniş  yol  açdı.  Azərbaycanın 
müst
əqilliyinin möhkəmləndirilməsi və 
dövl
ətçilik mənafelərinin 
qorunmasında ölkənin zəngin iqtisadi potensialı və əlverişli giosiyasi mövqeyi 
mühüm 
əhəmiyyət kəsb edir. Dünya ölkələri ilə ikitərəfli siyasi münasibətlərin 
qurulması  iqtisadi,  elmi-mədəni  əlaqələrin  inkişafına  əlverişli  şərait  yaratdı. 
Qarşılıqlı  faydalı  elmi  əməkdaşlıq,  siyasi  münasibətlərin dərinləşməsi 
respublikamızda  ümumi  inkişafa,  xalqın  rifah  halının  yaxşılaşmasına,  siyasi 
mühitin stabill
əşməsinə, dövlət  quruculuğunun  möhkəmləndirilməsinə  öz 
t
əsirini göstərir. 
 
Hazırda  cəmiyyətdə  baş  verən qlobal proseslər ictimai həyatın  bütün 
sfera
larına  əhəmiyyətli dərəcədə  öz təsirini göstərir.  Əlbəttə  bu proseslərin 
h
əyata keçirilməsi və  onu fərqləndirən  əsas cəhətlərdən biri və  ən  başlıcası 
c
əmiyyətin  yaşaması  və  inkişaf  etməsi üçün ilk növbədə  informasiyanın 
fundamental faktora çevirm
əklə və insanların şüuruna təsir göstərməsidir. 
Vaxtil
ə  cəmiyyətini  inkişafını  mütəxəsislər  əsasən,  maddi  istehsalın 
varlığı ilə əlaqələndiriblərsə, hazırki informasiya cəmiyyəti dövründə müxtəlif 

növ informasiyalar 
əldə  etmədən  mümkün  olmadığını  iddia  edirlər. Qeyd 
etm
ək lazımdır ki, hazırki dövrdə informasiya ictimai tələbat kimi yeni tələblər 
ir
əli sürür və  elə  buna görə  də  informasiya müəssisələri  kimi  kitabxanaların 
qarşısında  çox  mühüm  vəzifələr qoyur. Bu vəzifələrin yerinə  yetirilməsində 
son ill
ərdə  kitabxanalarda olduqca mütərəqqi  iş  prosesləri, yeni informasiya 
texnologiyaları həyata keçirilir. 
Dünyada  baş  verən  kommunikasiya  texologiyalarının  artması, 
informasiyanın  oxuculara  operativ  olaraq  çatdırılması,  məsafədən  asılı 
olmayaraq xidm
ət göstərilməsi, elektron kataloqun yaradılması və bütövlükdə 
informasiya bazalarının formalaşması, informasiya təminatının mötəbərliliyinə 
imkan verir v
ə tələbatçıların informasiya tələbatına şərait yaradır. 
Ənənəvi kataloq kartoteka sistemlərindən fərqli olaraq, elektron 
kataloq vasit
əsilə  dünya  kitabxanalarında  olan  sənəd  –  informasiya  fondları 
haqqında məlumat əldə etmək imkanı yaranır, onların operativ axtarışı təmin 
edilir. 
Müasir kitabxana-informasiya sisteml
ərindən istifadə  etməklə 
t
ələbatçılar  zaman  və  məkan problemi olmadan  lazımi  informasiyanı  əldə 
etm
ək məqsədilə,  müasir  tipli  informasiya  texnologiyalarından  istifadə 
etm
əklə bilavasitə yaşayış və iş yerlərindən dünyanın ən zəngin informasiya 
fondlarına daxil olaraq özünə lazım olan informasiyaları operativ şəkildə əldə 
edirl
ər. 
Respublikamızda  zəngin informasiya fonduna malik olan 
M.F.Axundov adına Milli Kitabxana son illərdə məlumat- axtarış sistemlərinin 
t
əşkili və istifadəsi üzrə olduqca mütərəqqi tədbirlər həyata keçirir. Görülən bu 
müt
ərəqqi  işlərin nəticəsi olaraq  artıq  demək olar ki, Milli Kitabxanada 
informasiya kommunikasiya sisteml
əri  işlək vəziyyətə  gətirilmiş,  kitabxana 
veb saytı elektron kataloqu və elektron kitabxanası bir sıra problemlərin həlli 
istiqam
ətində xeyli  işlər görmüşdür. Bu gün bir məsələni xüsusi qeyd etmək 
olar ki, artıq, məsafədən virtual kitab sifarişi sistemi tətbiq edilir. 
Respublikamızın 
Milli 
Kitabxanasının 
ən 
başlıca 
müv
əffəqiyyətlərindən biri də  “Kitabxana  işi  haqqında”  Azərbaycan 
Respublikası  Qanunun  7-ci maddəsinə  müvafiq olaraq, M.F.Axundov  adına 
Dövl
ət Kitabxanasına Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 15 aprel 
2004-cü il q
ərarı ilə “Milli kitabxana” statusu verilmişdir [1, 143]. 
Qeyd etm
ək  lazımdır  ki,  kitabxanaya  verilən bu mötəbər status 
kitabxananın  qarşısında  duran  vəzifələrin  əhatəliliyini  xeyli  genişləndirmiş, 
elmi-t
ədqiqat və  informasiya təminatı  sahəsindəki  əməli fəaliyyətini xeyli 
genişləndirmişdir. 
Son ill
ərdə  kitabxana  işi  sahəsində  baş  verən yeniliklər, xüsusilə, 
informasiya  texnologiyalarının  tətbiqinin elektron  kitabxana və  elektron 
kataloqların yaradılması Milli Kitabxanada həmişə yaradıcı şəkildə aparılmış, 
kitabxana prosesl
ərinin  avtomatlaşdırlması  istiqamətində  ilk  addım  atan 
kitabxanalardan biri olmuşdur.  

Bir m
əsələni qeyd etmək  lazımdır  ki,  müstəqillik illərinin  bir  sıra 
beyn
əlxalq təsnifatların  Azərbaycana gəlməsi və  respublikamızda  fəaliyyətə 
başlaması kitabxana-informasiya müəssisələrinin işinə xüsusi təkan verdi. Bu 
t
əsnifatların  başlıca  məqsədi qrant vermək yolu ilə  inkişaf  etməkdə  olan 
ölk
ələrə  yardım göstərməkdən ibarət idi. Həmin təsnifatlar  kitabxana  işinə 
müsabiq
ə  yolu ilə  qrant  ayırmaqla  onların  fəaliyyətini  yaxşılaşdırmaq 
m
əqsədilə  ilə  ayrılırdı.  Bu  dövrdə, yəni müstəqilliyin ilk illərində  Açıq 
C
əmiyyət  İnstitutu  (SOROS  fondu)  qrantlar  ayırmaqda  xüsusi fəallıq 
göst
ərirdi.  Respublikamızda  fəaliyyət göstərən respublika əhəmiyyətli dövlət 
v
ə sahəvi kitabxanaların, kütləvi və uşaq kitabxanaları, hətta bir sıra kənd və 
q
əsəbə  kitabxanaları  qrantlar  udmuş,  vəsait əldə  etməklə  öz  kitabxanalarının 
f
əaliyyətini təkmilləşdirmişdir.  Milli  Kitabxananın  kollektiv  qrantlar  əldə 
etm
əklə, öz işlərində xeyli yenilik və dəyişiklik etmişlər. 
Milli Kitabxana avtomatlaşdırma işinə də xüsusi əhəmiyyət verməklə, 
bir çox kitabxana-informasiya prosesl
ərinin yeni kommunikasiya 
texnologiyaları ilə təmin edilməsi işində xüsusi fəaliyyət göstərirlər.  
Milli Kitabxana son ill
ərdə  texnologiyalarının  tətbiqi ilə  bağlı  çox 
mühüm t
ədbirlər həyata  keçirmişdir.  Bütün  bunlar  digər məsələlərlə,  yanaşı 
Milli  Kitabxananın  kitab  fondunun  formalaşmasına  çox  ciddi  təsir 
göst
ərmişdir. 
Son ill
ərdə 
respublikamızda 
kitabxanaların 
fəaliyyətini 
ümumil
əşdirmək,  uçot  hesabat  işlərinin təhlili  kitabxanaların  potensial 
imkanlarını təhlil etməyə imkan verir. İstər  statistika  idarələrinin, istərsə də 
kitabxanalara r
əhbərlik edən Nazirlik və  baş  idarələrin həyata keçirdiyi 
statistik    hesablamalar,  informasiya  orqanları  kimi    kitabxanaların  kəmiyyət 
göst
əriciləri  haqqında  fikir söyləməyə imkan  verir.  
Az
ərbaycan  Respublikası  Statistika  Komitəsi son dövrlərdə  bir  sıra 
samballı  statistik  məcmuələr  hazırlayıb  çap  etdirmişdir  ki,  burada  xalq 
t
əsərrüfatının bütün sahələri o cümlədən, kitabxanaların fəaliyyəti ilə bağlı çox 
mük
əmməl statistik məlumatlar geniş şəkildə şərh edilmişdir. Yeri gəlmişkən, 
bir m
əsələni  qabarıq  şəkildə  göstərmək  lazımdır  ki,  Azərbaycanda fəaliyyət 
göst
ərən  bütün  kitabxana  şəbəkələri və  sistemləri  haqqında  mükəmməl 
m
əlumatların  olmaması,  müəyyən obyektiv və  subyektiv maneələrin və 
probleml
ərin həllində  ciddi çətinliklər  yaradır.  Məsələn, eyni tipli 
kitabxanaların  bir-birindən fərqli istər fond, kadr təminatı,  avadanlıqlar  və 
əşyalarla  təminatı  əsaslı  şəkildə  fərqlənir. Halbuki ərazi, oxucu, kitabxana 
fondu, regionun f
ərqli və  üstün cəhətləri mütləq nəzərə  alınmalıdır.  Çox 
t
əəsüflər olsun ki, bəzən  ərazisi  oxucuların  sayı,  kitabxana fondu çox kiçik 
olan kitabxanaların bu keyfiyyətləri nəzərə alınmadan vəsait qoyuluşu və digər 
t
əminatlar üstünlüklər təşkil  edir.  Ona  görə  də  bütün  kitabxanaların,  o 
cüml
ədən,  onların  fondu,  oxucuları,  ərazisi,  əhatə  dairəsi və  digər  əlamətlər 
öur
ənilməklə,  xüsusi  müşahidələr nəzərə  alınmaqla  respublikanın  bütün 
regionlarında  kitabxanaların  hərtərəfli  posportlaşdırılması,  statistik 

ümumil
əşmələr  aparılmalıdır.  Əlbəttə, statistik ümumiləşdirmənin  aparılması 
daim diqq
ət mərkəzində olmuş bir sıra tədqiqatlar aparılmış və onların nəticə-
l
əri nəşr  olunmuşdur.  Son  dövrlərdə  Respublika  Statistika  İdarəsi  ardıcıl 
olaraq bel
ə  tədqiqatlar  aparmış  və  kitabxanaların    inkişaf  istiqamətlərini 
statistik  bülleten  kimi  çap  etdirmişdir.  Respublika Statistika Komitəsinin 
2009-cu ild
ə  çap  etdirdiyi  “Kitabxanaların  fəaliyyəti  haqqında”  statistik 
müayin
ənin nəticələri barədə  statistik bülleten diqqəti daha çox cəlb edir. 
“Kitabxanların  fəaliyyəti  haqqında”  statistik  müayinə  Azərbaycan 
Respublikası Prezidentinin 6 oktyabr 2008-ci il tarixli 3072 nömrəli sərəncamı 
il
ə  təsdiq  edilmiş  “Azərbaycan  Respublikasında  kitabxana-informasiya 
sah
əsinin 2008-2013-cü illərdə  inkişafı  üzrə  Dövlət  Proqramı”  nın  2.1.8-ci 
b
əndinə  uyğun  olaraq  Azərbaycan  Respublikası  Statistika  Komitəsinin 
t
ərəfindən 2009-cu ilin sentyabr ayının 1-dən 10-dək keçirilmişdir. 
Statistik müayin
ənin keçirilməsində  əsas məqsəd  əhaliyə  göstərilən 
kitabxana-informasiya xidm
ətinin səviyyəsinin yüksəldilməsi, kitabxana-infor-
masiya sah
əsində yeni texnologiyaların tətbiqi və istifadəsi nəticəsində onun 
dünya  standartları  səviyyəsinə  çatdırılması,  elektron  informasiya  fondlarının 
formalaşdırılması  və  virtual  kitabxanaların  inkişaf  etdirilməsi,  kitabxanaların 
kadr t
əminatının  yaxşılaşdırılması,  habelə, fasiləsiz təhsilin təmin edilməsi 
üçün  şərait  yaradılması  istiqamətlərində  aparılan  işlərin vəziyyətini 
öyr
ənməkdən ibarət olmuşdur. Bülletendəki məlumatlar 2009-cu ilin sentyabr 
ayının  1-nə  olan vəziyyəti, istifadəçilərə  verilən kitab və  digər informasiya 
m
ənbələrinin, habelə, istifadəçilərin  sayı,  2009-cu  ilin  birinci  yarısına  olan 
v
əziyyəti  əks  etdirir.  Bütün  kitabxana  şəbəkələri və  sistemlərində  olan 
kitabxanalar müayin
ə  ilə  əhatə  olunmuş  kütləvi,  uşaq,  gənclər, elmi, elmi-
texniki v
ə digər ixtisaslaşdırılmış, həmçinin müəssisələrin nəzdində olan 8507 
kitabxananın təxminən üçdə biri, yəni 2322-ci və ya 27,3%i şəhər yerlərində  
6125-i v
ə ya 72,2%i kənd yerlərindədir [2, 87]. 
Əlbəttə, bu cür statistik ümumiləşmə demək olar ki, qaneedicidir. Belə 
ki, Az
ərbaycanda  yaşayan  təxminən 9 milyon əhalinin 3 milyonundan çoxu 
Bakı  və digər respublika tabeliyindəki sahələrdə, qalan 6 milyonundan çoxu 
is
ə  kənd yerlərində  yaşayır.  Şəhər  kitabxanalarında  informasiya-
kommunikasiya texnologi
yalarının 
təminatında 
kənd yerlərindəki 
kitabxanalar
ın  kommunikasiya  vasitələrindən daha zəngindir.  Əlbəttə, belə 
olan t
ərzdə  şəhər yerlərində  yeni  texnologiyaların  geniş  tətbiq  olunması, 
kitabxana prosesl
ərinin  avtomatlaşdırılması  yeni  kitabxana  proqramlarının 
t
ətbiqi daha çox məqsədə  uyğundur.  Bu  baxımdan  Axundov  adına  Milli 
Kitabxanada  kitabxana  işini  müasir  tələblərini ödəmək  imkanı  daha  çoxdur. 
Milli Kitabxanada h
ələ  1975-ci ildən  başlayaraq,  kitabxana  işinin 
informasiyalaşdırılması  ilə  bağlı  bir  sıra  tədbirlər həyata keçirilməyə 
başlamışdır.  Bu  məqsədlə, Milli Kitabxanada mədəniyyət və  incəsənət üzrə 
elmi  informasiya  şöbəsi  yaradılmışdır.  Bu  şöbə  kitabxanaya daxil olan sahə 
üzr
ə kitab, məcmuə, qəzet və jurnal məqalələri əsasında 1976-cı ildən etibarən, 

informasiya göst
əricisi nəşr etməyə başlamışdır. Milli Kitabxanada son illərdə 
elektron m
əlumat bazasını yaradılması istiqamətində xeyli işlər görülmüş, bu 
m
əqsədlə “Analitik elektron məlumat bazasının təşkili” şöbəsi yaradılmış və 
az bir müdd
ət ərzində xüsusi proqrama uyğun olaraq konkret tədbirlər həyata 
keçirilir. Hazırda şöbədə 80-dan çox dövri mətbuatda verilən məqalələr sahələr 
üzr
ə  qruplaşdırılır,  çeşidlənir və  kitabxananın  elektron  kataloqunda 
yerl
əşdirilir.  Əlbəttə, bu xidmət növündən  kitabxananın  saytından  istifadə 
etm
əklə  dünyada  yaşayan  bütün insanlar istifadə  edə  bilərlər.  Hazırlanan  bu 
sistem, bu xidm
ət növü dövri mətbuat səhifələrində  çap olunan bütün 
m
əlumatların  toplanaraq  istifadəçilərə  çatdırılır.  Kitabxanada  yaradılan 
“Analitik elektron m
əlumat  bazasının  təşkili”  şöbəsi  avtomatlaşdırılmış 
proqrama uyğun olaraq aparılır və 80 adda dövri mətbuatın materialları həmin 
sistem
ə daxil edilir [3,121]. 
Dövri m
ətbuatda dərc olunan məqalələr bütün sahələr üzrə 
qruplaşdırılaraq analitik təsvir edilir və iki dildə, rus və azərbaycan dillərində 
elektron  kataloqa  daxil  edilir.  Hazırlanmış  həmin materiallar elektron 
kataloqda biblioqrafik yazıların VİRTUA proqramında, MARC-21 formatında 
yazılaraq dünya informasiya sisteminə, bütün tələbatçılara ötürülür. 
Bu sistem dig
ər sistemlərdən əsaslı şəkildə fərqlənir və VTLS proqramı 
vasit
əsilə  bütün mobillər Milli Kitabxana tərəfindən  əldə  edilmiş,  sistemdə 
komplektl
əşdirmə,  kataloqlaşdırma  tələbatçıların  uçotu  və  qeydiyyatı  və 
m
əlumat  axtarışı  üçün  xüsusi  proqram  OPAC  fəaliyyət göstərir, həmçinin 
dig
ər mobillərdən istifadə məqsədilə müəyyən hazırlıq işləri də aparılır. Milli 
Kitabxanada t
ətbiq edilən  VTLS  proqramı  ilə  oxuculara xidmətlə  bağlı 
informasiya  bazasının  yaradılması  üçün  kompleks  sistem  yaratmağa  imkan 
verirdi. 
Respublika  Milli  Kitabxanasında  artıq 2006-cı  ildən etibarən yeni 
informasiya  texnologiyaları  vasitəsilə  tələbatçılara  kitabxana-informasiya 
xidm
ətinin göstərilməsi müasir dünya təcrübəsinə  uyğun  yenidən  qurulması 
əsas vəzifələrdən biri kimi yerinə yetirilməyə başlanır.  Artıq Respublika Milli 
Kitabxanası  ölkədə  kitabxana  proqramlarının  tətbiq sahəsində  aparıcı 

əssisələrdən biri kimi fəaliyyətə başladı. Bu fəaliyyət dəstəyi ilə yanaşı  bir 
sıra  beynəlxalq təşkilatların  maliyyə  dəstəyi ilə  həyata keçirilməyə  başlandı. 
“Maşınlaoxunan  elektron  kataloqun  yaradılması”  layihəsi  əsasən, Avrasiya 
Fondu, SOROS Fondu v
ə İRTCL – qrant verən təşkilatların maliyyə dəstəyi 
hesabına həyata keçirilmişdir. Hazırda elektron kataloq vasitəsilə kitabxananın 
(www.anl.az
) saytına girməklə fondda olan çap məhsulatı vasitəsilə istənilən 
m
əlumatları əldə etmək mümkündür. Bütün məlumatlar MARC-21 formatında 
fonda daxil edilir. 
Milli Kitabxanada m
əlumat bazası yaradılarkən komplektləşmə zamanı 
ədəbiyyat ayrı-ayrı sahələr üzrə fonda daxil edilir. İlk növbədə: 
Fonda daxil olan yeni 
ədəbiyyat; 

Arxiv  şöbəsində  toplanmış  və  əks  xronoloji  ardıcıllıqla  seçilən 
ədəbiyyat; 
Tamm
ətnli  resursların  biblioqrafik  yazılarının  tərtib edilməsi üçün 
kitabxananın fondunda olan ədəbiyyat; 
Ümumi fonda olan v
ə format üzrə düzülmüş rus dilində olan ədəbiyyat 
[4, 32]. 
Bundan  başqa  məlumat  bazasına  azərbaycan və  rus dillərində  olan 
ədəbiyyatın növlərinə görə biblioqrafik yazılar daxil edilir [4, 32]. 
Monoqrafiyalar 
Seriya il
ə nəşr olunan monoqrafiyalar 
Dissertasiyalar v
ə avtoreferatlar 
Not – musiqi n
əşləri 
Kartoqrafik n
əşrlər 
Elektron resurslar 
Bütün  bunlarla  yanaşı,  məlumat  bazasında  digər xarici dillərdə  olan 
ədəbiyyat növlərinin bilioqrafik yazıları elektron kataloqa daxil edilir. 
Az
ərbaycanda respublika səviyyəli kitabxanalar içərisində Axundzadə 
adına Milli Kitabxana avtomatlaşdırılmış kitabxana-informasiya sistemlərinin 
t
ətbiq edilməsinə  demək olar ki, hələ  2000-ci illərdən  başlamışdır.  Belə  ki,  
Milli Kitabxanada h
əmin ildən ilk internet zalı və ilk tədris kursları məhz bu 
kitabxanada  yaradılmış,  republikamızın  kitabxana  işçiləri üçün komputer 
t
əlimi üzrə treyninqlər həyata keçirilmişdir. Əlbəttə bu kimi tədbirlərin həyata 
keçirilm
əsi kitabxana ictimaiyyəti tərəfindən olduqca rəğbətlə  qarşılanmış, 
respublikanın  digər  kitabxanalarında  xeyli  kitabxana  işçiləri bu tədbirlərə 
qatılmışdır.  Nəticədə  Axundzadə  adına  Milli  Kitabxanada  yeni 
texnologiyaların  tətbiqi və  proqramların  mənimsənilməsi ilə  bağlı  xüsusi 
kursların  (treyninqlərin) keçirilməsi  kitabxanaların  işində  xeyli canlanma 
yaratmış,  faktiki  olaraq  yeni  kitabxana  texnologiyasının  öyrənilməsi, 
m
əzmunu və  tətbiq  olunmasında  mühüm  əhəmiyyət kəsb etdi. Bu mənada, 
Milli  Kitabxanada  kitabxana  proqramlarının  tətbiqi ilə  bağlı  olduqca  əsaslı 
d
əyişikliklər  baş  verdi.  Xüsusilə, bir məsələni qeyd etmək  lazımdır  ki,  milli 
ədəbiyyat  fonda  daha  çox  daxil  olmağa  başladı.  Belə  ki, bu dövrdə 
Az
ərbaycan  Prezidenti  İlham  Əliyevin  imzası  ilə  kitabxana  işinə  dair dövlət 
əhəmiyyətli  bir  sıra  sərəncamları  oldu  ki,  burada  ilk  növbədə  “Azərbaycan 
kitabxanalarının  fəaliyyətinin  yaxşılaşdırılması  haqqında”  sərəncamının 
kitabxana f
əaliyyətinin müasir tələblər səviyyəsinə  qaldırılması  üçün 
əhəmiyyətlidir.  Bundan  başqa,  hələ  1996-cı  ildə  Azərbaycan höküməti 
“Az
ərbaycan  Respublikasında  kitabxana  işinin  vəziyyəti və  onun 
yaxşılaşdırılması  tədbirləri  haqqında”  qərar qəbul  olunmuşdur.  1999-cu ildə 
“Kitabxana işi haqqında” Qanun qüvvəyə minmişdir. Qanunun qəbul olunması 
v
ə  yuxarıda  göstərilən sərəncamlarla  yanaşı,  Azərbaycan  Respublikasının 
Prezidentinin “Az
ərbaycan  dilində latın qrafikası ilə kütləvi nəşrlərin həyata 
keçirilm
əsi  haqqında”  2004-cü il 12 yanvar və  “2005-2006-cı  illərdə 

Az
ərbaycan dilində latın qrafikası ilə çapı nəzərdə tutulan əsərlərin siyahısının 
t
əsdiq edilməsi haqqında” 2004-cü il 27 dekabr tarixli sərəncamlarına əsasən, 
bu s
ərəncamlardan 3 il ərzində  ümumi  sayı  9  milyona  yaxın  ədəbiyyat nəşr 
olunmuş  və  ölkə  kitabxanalarına  təqdim  edilmişdir.  Kütləvi  halda  latın 
qrafikası ilə kitabların nəşr edilməsi kitabxana fondlarının qaydaya salınması 
v
ə  yerləşdirilməsində  xeyli çətinliklər  yaratmışdır.  Belə  olan tərzdə  müasir 
Az
ərbaycan cəmiyyətinin informasiya təminatının həyata keçirilməsində ölkə 
kitabxanalarının tutduğu  mühüm yer  mədəniyyətin bu sahəsində informasiya 
c
əmiyyətinin tələblərinə uyğun olaraq, müasir texnologiyaların tətbiqini zəruri 
edir. Odur ki, “Az
ərbaycan  kitabxanalarının  fəaliyyətinin  yaxşılaşdırılması 
haqqında”  sərəncamda birinci növbədə  Azərbaycan  Milli  Kitabxanasının 
modernl
əşdirilməsi, müasir informasiya texnologiyaları ilə təmin edilməsi və 
maddi  texniki  bazasının  möhkəmləndirilməsi ilə  bağlı  tədbirlər, plenium 
hazırlanması və həyata keçirilməsi nəzərdə tutulmuşdur. Əlbəttə, Respublika 
Milli  Kitabxanasında  hələ  müstəqilliyimizin ilk illərində  bir  sıra  addımlar 
atılmış,  bir  sıra  konkret  tədbirlər həyata  keçirilmiş,  ilk  növbədə  texnoloji 
prosesl
ərin öyrənilməsi məqsədilə  xüsusi treyninqlər vasitəsilə  kadrlar 
hazırlanmış,  kitabxanada  köhnəlmiş,  əhəmiyyətini  itirmiş,  cırılmış  və  ya 
lazımsız  hala  düşmüş  ədəbiyyatlar fonddan  çıxarılmışdır.  Son  illərdə  Milli 
Kitabxananın  fonduna  milli  ədəbiyyatın  daxil  olmasının  ildən-ilə  artması, 
kitabxananın  ümumkitab  fondunda  milli  ədəbiyyatın  xüsusi  çəkisinin xeyli 
artımına  səbəb  olmuşdur.  Belə  ki,  əgər 1994-cü ildə  kitabxananın  ümumi 
fondunun 10-12%ni t
əşkil  etdiyi  halda,  artıq  2004-cü ildə  milli  ədəbiyyat 
fondun 25%ni, 2012-ci ild
ə 38%ni təşkil edirdi. [6, 166]. 
Milli kitab fondunun bu cür sur
ətlə  artması  kitabxana-biblioqrafiya 
prosesl
ərinin avtomatlaşdırılması 2006-cı ilin may ayında Milli kitabxananın 
veb  saytının  və  elektron kataloqunun tədqiqatı ilə  başlamışdır.  2006-cı  ildən 
Milli kitabxananın saytı vasitəsilə bir sıra beynəlxalq məlumat bazalarında – 
ABŞ-ın  Konqres  Kitabxanasının  və  Rusiyanın  Milli  Dövlət  Kitabxanasının 
bazasında axtarış aparmaq imkanı əldə edilmişdir[6, 166]. 
Bir m
əsələni xüsusilə  qeyd etmək  lazımdır  ki,  son  illərdə  Milli 
Kitabxananın strukturunda əsaslı dəyişikliklər aparılmış, mədəniyyət və turizm 
idar
əsi tərəfindən təsdiq  olunmuş  yeni  struktur  və  müasir tələblərlə  səsləşən 
şöbələr  yaradılmışdır.  “Elektron  informasiya  xidməti  avtomatlaşdırma  və 
informasiya  texnologiyaları”,  “İnfrastrukturun  təşkili  və  proqram təminatı”, 
“Elektron  resursların  yaradılması”,  “Analitik  elektron  məlumat  bazası 
yaradılması”,  “Elektron  kataloqun  formalaşdırılmasına  dəstək”, “Elektron 
dissertasiya fondunun t
əşkili  və  ondan istifadə”, “Elektron resurslardan 
istifad
ə”,  “Lokal  şəbəkə  vasitəsilə  virtual xidmət”,  “Kitabxanaların  metodiki 
t
əminatı”  və  s.  şöbələrin  yaradılması  Azərbaycan kitabxana ictimaiyyəti 
t
ərəfindən yeni konsepsiya kimi dəyərləndirilirdi.  Yeni  strukturların 
yaradılması  kitabxanaların  fəaliyyətində  yeni  inkişaf  istiqamətlərini ortaya 
qoydu. Axundzad
ə  adına  Milli  Kitabxana  özünün  surətli keçid dövrünü 

yaşayır  ki,  burada  kitabxana  fondunun  elektron  versiyalarının  hazırlanması, 
sistemin  bütün  versiyalarının  avtomatlaşdırılması  işi  müvəffəqiyyətlə  həyata 
keçirirlir. Bu m
əqsədlə, təkcə  2006-2012-ci illərdə  elektron sənədlər 
hazırlanmışdır ki, onların sayı 58842ə çatdırılmışdır. 
Yekun olaraq bu q
ənaətə  gəlmək olar ki, Axundzadə  adına  Milli 
Kitabxanada kompleks prosesl
ərin avtomatlaşdırılmasına cavab verən bir sıra 
mük
əmməl kitabxana-informasiya sistemi mövcuddursa, bunlardan biri də 
VTLS / VİRTUA proqramıdır. Bu proqram artıq neçə illərdir ki, Respublika 
Milli  Kitabxanasında  tətbiq edilir və  sistem  gücü  şəbəkə  imkanına  malikdir, 
onun  respublikanın  kitabxanalarında  tətbiqi vacib və  olduqca zəruridir. Bu 
sistem vasit
əsilə  hazırda  oxucuların  kitabxananın  elektron  resurslarına  uzaq 
m
əsafədən  giriş  artıq  2006-cı  ildən mövcuddur. Azərbaycan Milli 
Kitabxanasının  elektron  kataloqundan  istifadəçilər  kitabxananın  saytı 
vasit
əsilə (www.anl.az) “Elektron kataloq” bölməsinə daxil olmaqla  istifadə 
ed
ə bilərlər. 
 
 
 

Yüklə 3,72 Kb.

Dostları ilə paylaş:
  1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   12




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin