Banklar orqali bank mijozlarining, aholining, davlatning moliyaviy mablag‗lari
o‗tadi, bank ular o‗rtasida to‗lovlarni amalga oshiruvchi moliyaviy muassasa
sifatida vositachilik vazifasini amalga oshiradi. Banklar vositachilik funksiyasi
orqali nafaqat pullarni bir xo‗jalik yurituvchi sub‘ektdan ikkinchisiga o‗tkazadi,
balki iqtisodiyotdagi moliyaviy kapitalni bir tarmoqdan ikkinchisiga o‗tishini
nazorat qilib boradi va ushbu tarmoqlarning rivojlanishida muhim ahamiyat kasb
etadi.
Kredit mablag‗larni muomalaga chiqarish banklarning beshinchi funksiyasi
hisoblanadi. Ta‘kidlash joizki, ushbu funksiyani barcha banklar bajarish huquqiga
ega emas. Bozor iqtisodiyoti sharoitida muomalaga kredit pullarni chiqarish
Markaziy bank zimmasiga yuklatilgan. Markaziy bank muomalaga chiqarayotgan
pul
massasini
mamlakatda
yaratilayotgan
tovar
massasiga
nisbatan
muvozanatligini ta‘minlashga e‘tibor qaratadi. Markaziy bankning ushbu
funksiyani samarali bajarayotganligi milliy valyutaning sotib olish qobiliyatini
mustahkamligi va inflyasiya darajasining pastligi belgilaydi.
Demak, tijorat banklari kredit pullarini muomalaga emissiya qilish huquqiga
ega emas, ular muomaladagi mavjud pul hajmi doirasida faoliyat yuritadi.
Muomaladagi pul massasining hajmini o‗zgarishiga tijorat banklari bevosita ta‘sir
qila olmaydilar, bunga faqat Markaziy bankning huquqi mavjuddir.
Iqtisodiy va moliyaviy maslahatlarni berish banklarning oltinchi funksiyasi
hisoblanadi. Banklar iqtisodiyotdagi moliyaviy muassasa sifatida mulkiy shaklidan
qa‘tiy nazar mamlakatdagi barcha xo‗jalik yurituvchi sub‘ektlarga o‗zlarining
huquqiy imkoniyatlaridan kelib chiqib, turli darajadagi iqtisodiy va moliyaviy
maslahatlarni beradi. Albatta, ushbu maslahatlar mijoz va bank o‗rtasida tuzilgan
tegishli shartnomalar yoki o‗zaro kelishuvlar asosida amalga oshiriladi.
Xulosa qilib aytganda, banklarning funksiyalari ularning mohiyatini va
bajaradigan operatsiyalarining mazmunini anglashga xizmat qiladi. Banklarning
funksiyalari turli iqtisodiy adabiyotlarda turlicha talqin etilishining asosiy sababi
ijtimoiy – iqtisodiy hayotda yuz berayotgan va rivojlanib borayotgan
munosabatlarning doimiy ravishda yangi qirralarining vujudga kelayotganligi bilan
izohlanadi.
Dostları ilə paylaş: