1 O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

normallashtirish. Yuzaning to‘lqinsimonligi
– bu davriy takrorlanuvchi 
notekisliklar yig‘indisi bo‘lib, ularning orasidagi masofa ular balandligidan ancha 
katta bo‘ladi. Тo‘lqinsimonlik shakldan og‘ish va to‘g‘ri geometrik yuzaning 
g‘adir – budirligi oralig‘idagi o‘rinni egallaydi. 
Тo‘lqinsimonlik yuzaning ko‘ndalang kesimi bo‘yicha aniqlanadi. Bunda 
g‘adir-budirlik va to‘g‘ri geometrik shakldan og‘ish hisobga olinmaydi. 
Detal yuzalarida to‘lqinsimonlik ularni ishlash jarayonida texnologik 
tizimning yetarlicha bikrligi kam bo‘lganda, ishlov berish jarayonining geometrik, 
kinematik va dinamik (texnologiya to‘lqinsimonlik) xatoliklari va mashinalarni 
ekspluatatsiya qilish natijasida (ekspluatatsion to‘lqinsimonlik) sodir bo‘ladi. 
Тexnologik to‘lqinsimonlik ko‘ndalang va bo‘ylama to‘lqinsimonliklarga 
ajratiladi. Ko‘ndalang to‘lqinsimonlik kesuvchi asbob harakatiga tik bo‘ylama 
to‘lqinsimonlik kesuvchi asbob yo‘nalishi bo‘yicha bo‘ladi. 

---

52 
3.2-rasm. Yuza qatlamini detlning ekspluatatsion xossalari, 
resursi va ishonchliligi bilan bog
‘
liqligi. 
Yuzaning to‘lqinsimonligi hozirda standartlashtirilmagan va uni belgilashda 
Rossiya Fanlari Akademiyasi mashinasozlik instituti soha normativlari va 

---

53 
takliflaridan foydalaniladi. Тo‘lqinsimonlik balandligining sonli qiymatlari 
quyidagicha: 
Yuza to‘lqinsimonligini baholash uchun uchta parametr qabul qilingan 
to‘lqinsimonlik balandligi W
z
(to‘lqin balandligi) to‘lqinsimonlikning eng katta 
balandligi W
max
va to‘lqinsimonlikning o‘rtacha qadami S
w
(3.3-rasm, c). 
3.3-rasm. Yuzaning notekisliklari: a- yuzaning profili, b- g