|
-keste
Buxgalteriya balansı
|
səhifə | 14/41 | tarix | 26.12.2023 | ölçüsü | 0,93 Mb. | | #198555 |
| 1-4 temalar Bux esap teorBu səhifədəki naviqasiya:
- Aktiv
2.1-keste
Buxgalteriya balansı
Aktiv
|
Satr kodi
|
Esabat dáwiri basina
|
Esabat dáwiri aqirina
|
Passiv
|
Esabat dáwiri basina
|
Esabat dáwiri aqirina
|
Esabat dáwiri basina
|
I. Uzaq múddetli aktivler
|
|
|
|
I Óz qarjıları derekleri
|
|
|
|
Tiykarǵı qurallar
|
012
|
1900
|
2100
|
Ustav kapitalı
|
410
|
2700
|
2700
|
Materiallıq emes aktivler
|
022
|
760
|
870
|
Qosilǵan kapital
|
420
|
150
|
180
|
|
|
|
|
Rezerv kapital
|
430
|
657
|
690
|
|
|
|
|
Bólistirilmegen payda
|
450
|
241
|
779
|
I bólim boyınsha jámi
|
x
|
2660
|
2970
|
I bólim boyınsha jámi
|
X
|
3748
|
4346
|
II Aǵımdaǵı aktivler
|
|
|
|
II Minnetlemeler
|
|
|
|
Óndiris rezervleri
|
150
|
245
|
293
|
Uzaq múddetli minnetlemeler
|
490
|
601
|
938
|
Tamamlanbaǵan óndiris
|
160
|
833
|
1031
|
Debitorlar
|
210
|
976
|
1089
|
Pul qarjıları
|
320
|
486
|
717
|
Aǵımdaǵı minnetlemeler
|
600
|
851
|
813
|
II bólim boyınsha jámi
|
X
|
2540
|
3130
|
II bólim boyınsha jámi
|
X
|
1452
|
1751
|
Balans aktivi boyınsha jámi
|
x
|
5200
|
6100
|
Balans passivi boyınsha jámi
|
X
|
5200
|
6100
|
Balanstiń passivinde (oń tárepi) óz qarjılarıniń deregi hám minnetlemeler sáwlelendiriledi.
Passivtiń I «Óz qarjıları deregii» bóliminde jeke kapital tiykarǵı orin iyeleydi. Ózbekstan Respublikasi «Buxgalteriya esabı tuwrisinda»ǵı nizami 14-statyasina muwapiq jeke kapital, ustav kapitalı, qosilǵan kapital, rezerv kapitalı hám bólistirilmegen paydadan ibarat.
Balans passiviniń II «Minnetlemeler» bóliminde kárxana minnetlemeleri olardiń múddetine kóre: uzaq múddetli minnetlemeler hám qisqa múddetli minnetlemelerge ajiratilǵan halda kórsetiledi.
Buxgalteriya balansıniń usi strukturasi barlıq shólkemlesken-huqiqiy formadaǵı xojalıq júritiwshi subektler ushın uliwma bolip, olardiń ózgesheliklerine qarap balans statyaları pariq qiliwi múmkin. Máselen, sawda kárxanaları ushın «Tovarlar», awil xojalıq kárxanaları ushın «Tamamlanbaǵan óndiris», «Óstirilip atirǵan hám baǵıwdaǵı sharwa malları» siyaqli statyalar tán boladi.
Sonday qilip, bayan qilinǵan talaplarǵa muwapiq dúzilgen buxgalteriya balansı xojalıq júritiwshi subekttiń málim sánege bolǵan finanslıq awhalin sáwlelendiriwi lazim.
2.5. Buxgalteriya balansın dúziw usilları.
Bazar qatnasiqları dáwirinde múlki hár túrli túrde bolǵan kárxanalar payda boladi. Mámleketlik kárxanalar menen birge jeke, akcionerlik, qospa kárxanalar xizmet alip baradi. Demek, múlk túrleri kóz-qarasinan da balanslar dúziliwi múmkin. Haqiyqatti sáwlelendiriwshi kóz-qarasinan bolsa balanslar erkin hám bólek balanslar bolıwi múmkin. Erkin balanslar yuridikalıq tárep sipatinda xizmet qilip atirǵan kárxanalar boyınsha dúziledi. Bólek balanslar bolsa, bul kárxanalar quramındaǵı ayrim bólek kárxanalardiń islep shiǵariwi boyınsha dúziledi.
Balans-kárxana qarjıları hám qaplaw derekleriniń belgili dáwirdegi jaǵdayin kórsetedi. Zamanagóy is júrgiziw shárt-sharayatina sáykes keliwshi balansta aktiv hám passiv tárepleri boladi. «Aktiv tárepte kárxana qarjıları, passivte bolsa xojalıqtiń ózine tiyisli derekler, kreditke hám qarizǵa alinǵan basqa derekler kórsetiledi». Aktiv qarjılardiń asiwi, passivtegi derekler hám payda (dáramat)niń kóbeyiwi menen baylanısli 1-sizilmada buxgalteriya balansıniń aktiv hám passivindegi bólimler atları hámde qaysi qatarda uliwmalastiriliwi keltirilgen.
Buxgalteriya balansıniń dúziliwi
|
Uzaq múddetli aktivler
|
|
Aylanıs aktivleri
|
|
Óziniń qarjılarıniń derekleri
|
|
Minnetle
meler
|
1-sizilma. Buxgalteriya balansıniń dúzilisi
Balanstiń barlıq bólim hám bántlerin tereń úyreniw finanslıq jaǵdaydi tolıq ózlestiriw tiykarin quraydi.
Aktivte óndiristi úzliksiz alip bariw ushın zárúr bolǵan hám esabat dúziw dáwirine qun formasindaǵı mal-múlki hámde oni qaplawǵa tartilǵan derekleri óz kórinsin tabadi. Bul kórsetkishler mal-múlk kólemi, quramı hám buniń qay dárejedeligin sipatlaydi. Sonday-aq, mal-múlkti finanslastiriw derekleri, yaǵniy ózine tiyisli derekler hám shetten qarizǵa tartilǵan derekler jaǵdayida passivte keltirilgen. Balans hár bir bánt hám bólim kárxanalardiń finanslıq jaǵdayina baylanısli, soniń ushın oni tereń úyreniw kerek.
Aktiv bólim-tiykarǵı hám aylanıs qarjılardiń jaǵdayin kórsetip, finanslıq xojalıq processin júrgiziw waziypasin orinlawda bul múlklerden paydalaniladi. Múlk toplaǵan finanslıq hámde mámleket shólkemleri finanslıq hám de mámleketlik shólkemleri qarjısi, jeke tárepler jamǵarmasi, akcionerler hám dúziwshiler úlesi, bank krediti, shet el kapitalları hám basqa qarjılar ornina satip alinadi. Ayirim jaǵdaylarda dúziwshiler tiykarǵı qural hám materiallıq baylıqlardiń ózin beriwi de múmkin. Tiykarǵı hám aylanıs qarjılar óndiris iskerligin úzliksiz júritiwge xizmet qiladi. Óz-ózinen bul iskerlik dawaminda ózgeredi, hárekette boladi hám quramı jánede jańalanadi.
Kárxanlardiń qarjıları immobilizaciya túrinde, yaǵniy uzaq múddetli aktivler túrinde hám hárekecheń aylanıs túrinde bolıwi hámde olar óz náwbetinde hár túrli túrlerge bóliniwi múmkin. Bular bolsa tómendegi kóriniske iye.
Balanstiń birinshi bólimi uzaq múddetli aktivler dep atalip, bir qansha óndiris cikllerinde paydalanilatuǵın qarjılar bolip, olar, demek, sol waqittiń ózinde naq pulǵa aylanbaytuǵın qarjılar bolip esaplanadi. Uzaq múddetli aktivler materiallıq emes aktiv hám tiykarǵı qurallar dáslepki, toziw hám qaldiq qunda, ornatilatuǵın ásbap-úskeneler, tamamlanbaǵan kapital hám uzaq múddetli qoyilma dúziwshiler menen esap kitaplar bolǵan aktivlerden ibarat. Materiallıq emes aktivler kárxanaǵa dáramat keltiriw yamasa oniń óndiristi júrgiziwge shárt-sharayat jaratiwshi, natural zat túrine iye bolǵan múlklik huqiqiy qunlar, patentler, avtorlıq huqiqi, sawda orayları, imarat hám qurilmalardan paydalaniw huqiqlarınan ibarat boladi. Sonday-aq, bul bántte akcionerlik jámiyetin basqariwi kelisiwine muwapiq ustav fondin qurawi ushın ajiratǵan materiallıq emes aktivleri dep kórinedi. Materiallıq emes aktivler quramında kárxana mápi ushın kelesi isletiliwi mólsherlengen aldinǵı texnologiyadan paydalaniw huqiqi, olardi alip keliw hám isletiwge tayarlaw qárejetleri qosilǵan halda kórinedi. Bul jaǵday qospa kárxanalardaǵı Ózbekstan Respublikasiniń puqarasi bolǵan yuridikalıq tárep penen shet el investorlar birge islesiwi sebepli kóbirek payda boladi.
Uzaq múddetli aktivler
|
|
Materiallıq emes aktivler
|
Uzaq múddetli finanslıq qoyilmalar
|
Dostları ilə paylaş: |
|
|