5 mavzu. Davlat budjeti, soliqlar va davlat qarzi (2 soat) Reja: Davlat budjetining mohiyati va funksiyalari

2. Pulga talabning klassik nazariyasi.  
  
Pulning miqdoriy nazariyasi pulga bo`lgan talabni almashinuv tenglamasi 
yordamida aniqlaydi:
M · V = P · Y  
Bu yerda: M – muomaladagi pul miqdori; V – pulning aylanish tezligi; P 
– baholar darajasi (baho indeksi); Y – real YaIM.
Pulning aylanish tezligi, iqtisodiyotda bitimlar tarkibi nisbatan barqaror 
bo`lganligi uchun ham doimiy kattalik deb qabul qilinadi. Ammo bank tizimiga 
hisob-kitoblarni tezlashtiruvchi texnik vositalar joriy qilinishi natijasida u o`zgarishi 
mumkin. V doimiy bo`lgan sharoitda almashtirish tenglamasi quyidagicha bo`ladi:
M · V* = P · Y (Fisher tenglamasi), bundan:  
P · Y
M= -----------  
V*  
P · Y – nominal YaIM miqdorini bildirishini va doimiy miqdorligini hisobga 
olsak, muomala uchun zarur bo`lgan pul miqdori ishlab chiqarilayotgan tovarlar va 
xizmatlar miqdori va ularning bahosi o`zgarishlariga, boshqacha aytganda, nominal 
YaIM o`zgarishiga bog`liq. Muomaladagi pul massasining o`zgarishi, klassik 
nazariyaga ko`ra, Y sekin o`zgarishi tufayli asosan baholar darajasiga ta‘sir 
ko`rsatadi. Bu holat ―pulning neytralligi‖ nomini olgan.
Monetaristlar qoidasiga ko`ra hukumat pul massasining o`sish sur‘atini, real 
YaIMning o`rtacha o`sish sur‘ati darajasida ta‘minlab tursalar iqtisodiyotda baholar 
darajasi barqaror bo`ladi.
9
Б.Е.Бродский. Макроэкономика. Продвинутый курс. М.: Магистр, 2012

---

Fisher tenglamasidan tashqari bu tenglamaning boshqa bir shakli Kembrij 
tenglamasidan ham keng foydalaniladi: M=k*PY  
Bu yerda: k= 1/V – pulning aylanish tezligiga teskari miqdor. k - 
koeffitsientni nominal pul miqdori (M)ning daromadlar (P·Y)dagi ulushini
ko`rsatadi.
Kembrij tenglamasi turli darajada daromadli bo`lgan turlicha moliyaviy 
aktivlar mavjudligini va daromadni ularning qaysi biri ko`rinishida saqlashni tanlash 
imkoniyati mavjudligini ko`zda tutadi.
Pulga real talab quyidagi ko`rinishda hisoblanadi:
(M/P) D = k Y  
Bu yerda: M/R – ―real pul qoldig`i‖, ―pul mablag`larining real zahirasi‖ deb 
nomlanadi.