1
5-MAVZU.
O‘ZBEKISTONDA VIJDON ERKINLIGI. DINIY
EKSTREMIZM
VA
TERRORIZMGA
QARSHI
KURASH:
O‘ZBEKISTON TAJRIBASI
Reja:
1.
Vijdon erkinligi tushunchasi. O‘zbekistonda faoliyat ko‘rsatayotgan
diniy konfessiya va tashkilotlar.
2.
Missionerlik va prozelitizm xavfining bartaraf etilishi.
3.
Diniy
mutaassiblik
(fanatizm),
ekstremizm,
aqidaparastlik
(fundamentalizm), xalqaro terrorizm tushunchalarining mazmuni va
reaksion mohiyati.
4.
Terrorizmning tinchlik va taraqqiyotga, millatlararo munosabatlar va
diniy bag‘rikenglikka tahdidi.
5.
Ekstrеmizm va tеrrorizmgaqarshi kurash; O’zbеkiston tajribasi.
1.
Абдусамедов А.Э. Динлар тарихи. -Тошкент: ЎзМУ, 2004. -208 б.
2.
Йўлдошхўжаев X., Раҳимжонов Д., Комилов М. Диншунослик
(маърузалар матни). - Тошкент: ТошДШИ нашриёти, 2000.
3.
Мўминов А. ва бошқ. Диншунослик (дарслик). -Тошкент: «Mehnat»,
2004.
4.
Очилдиев А. ва бошқалар. Диншунослик асослари (ўқув қўлланма). -
Тошкент: “Тошкент ислом университети” нашриёт матбаа
бирлашмаси,
2013.
Хасанов А. ва бошқалар. Ислом тарихи (дарслик). - Тошкент: Тошкент ислом
университети матбаа-нашриёт бирлашмаси, 2008.
O‘zbekiston Respublikasida vijdon erkinligining konstitutsion ta’minlanishi
fuqarolarda din va diniy qadriyatlarga nisbatan adolatli va xolisona munosabatni
belgilash imkoniyatini yaratdi.
YAngi tahrirdagi “Vijdon erkinligi va diniy tashkilotlar to‘g‘risida”gi Qonun
Respublikamiz Konstitutsiyasi tamoyillariga asoslanib, vijdon erkinligini amalga
oshirishning oqilona demokratik echimini topdi. Qonun
fuqarolarning har qanday
dinga e’tiqod qilish yoki hech qanday dinga e’tiqod qilmaslikdan iborat
kafolatlangan huquq va manfaatlarini himoya qilishni ta’minlamoqda.
2
Vijdon erkinligi fuqarolarning u yoki bu dinga e’tiqod qilish yoki hech
qanday dinga e’tiqod qilmaslik huquqidir. Vijdon erkinligi inson huquqlari
masalasining eng muhim kirralaridan biridir. SHuning
uchun ham Birlashgan
Millatlar Tashkilotining 1948 yilda qabul qilingan «Inson huquqlari
Deklaratsiyasi»da bu masalaga alohida e’tibor berilgan. Xususan, Deklaratsiyaning
18-moddasida bunday deb yozib qo‘yilgan: «Har bir inson... vijdon va din erkinligi
huquqiga egadir».
Mustaqil O‘zbekiston Respublikasi ham inson huquqlari bo‘yicha Xalqaro
me’yorlarni tan olgan va mazkur masala xususida xalqaro xamjamiyat qabul qilgan
xujjatlarga qo‘shilgan. SHuning uchun ham davlatimizning Asosiy Qonuni-
Konstitutsiyamizning 31-moddasida quyidagi satrlar bitilgan: «Hamma
uchun
vijdon erkinligi kafolatlanadi. Har bir inson hoxlagan diniga e’tiqod qilish yoki
hech qaysi dinga e’tiqod qilmaslik huqukiga ega. Diniy qarashlarni majburan
singdirishga yo‘l qo‘yilmaydi».
Demak, bir kishi boshqasiga,
sen u dinga, sen bu dinga e’tiqod qilasan yoki
sening biror dinga e’tiqod qilishga haqqing yo‘q, sen bedinsan, deb ayta olmaydi
va u yoki bu aqidaga bo‘ysunishga majbur eta olmaydi.
Dindor kishini ikkinchi
shaxs, «Diniy e’tiqodingizdan qayting», deb majbur qila olmaydi. Dinga ishonish
yoki ishonmaslik, dindor yoki daxriy (dinsiz) bo‘lish har kimning shaxsiy ishidir.
Vijdon erkinligi deyilganda, ayni paytda fuqarolarning dinga munosabatidan
qat’i nazar,
ularning teng huquqliligi, barcha dinlarning qonun oldida tengligi,
dinga e’tiqod qilish yoki qilmaslikka nisbatan hech qanday majburiyatning
yo‘qligi, diniy tashkilotlar (masjid, cherkov, sinagog va x.k.) uchun majburiy
yig‘imlar to‘plashning ta’qiqlanganligi, diniy e’tiqod tufayli o‘zaro
adovat va
nafrat ko‘zg‘atishning taqiqlanishi kabi masalalar ham tushuniladi.
Ayni paytda, shu narsani alohida ta’kidlash zarurki, dinga e’tiqod qilish
erkinligi faqat milliy xavfsizlik va jamoat tartibini, boshqa fuqarolarning hayoti,
salomatligi, ahloqi, huquqi va erkinligini ta’minlash
uchun zaruriyat
tug‘ilgandagina cheklanishi mumkin.
Binobarin, vijdon erkinligi demokratiyaning tarkibiy qismi hamdir.
Vijdon erkinligining kafotlatlari nimalardan iborat?
Bu kafolatlar ko‘p qirralidir. Ular O‘zbekiston Respublikasining «Vijdon
erkinligi va diniy tashkilotlar to‘g‘risida»gi qonunida ta’riflab berilgan. Bular:
-
avvalo, dinlarning va diniy tashkilotlarning davlatdan ajratilganligi;
-
barcha fuqarolar uchun maorif va madaniyat eshiklarining ochiqligi;
-
maktabning dindan va diniy tashkilotlardan ajratilganligi;
-
ta’lim tizimining o‘quv dasturlariga diniy fanlar kiritilishiga yo‘l
qo‘yilmasligi;
-
dindorlarning diniy ehtiyojlarini qondirish uchun zarur bo‘lgan muayyan
sharoitlarning yaratib berilganligi.