A. A. Ibragimov, V. U. Xo’jayev, O. M. Nazarov bioorganik kimyo

6) L-Gistidin (His) 
NH
2
O
N
NH
OH
 

=6,00 

 
Bu aminokislota o’z tarkibida geterohalqali imidazol yadrosini
tutib, ajoyib kimyoviy xossalarga egadir. Gistidin kuchsiz kislotali va 
kuchsiz asosli xossalarni namoyon etadi; yaxshigina nukleofil bo’lib, 
si fiziologik qiymatlarga (
7.35) yaqin bo’lgan yagona 
aminokislotadir. Demak, gistidin bir azot atomi bilan protonni berib, 
boshqasi bilan protonni qabul qilib kimyoviy reaksiyalarda ham 
donor, ham akseptor bo’lishi mumkin. Gistidin proton tashuvchi 
sistema vazifasini bajarishi mumkin. 
Neytral
xossaga ega aminokislotalar o’z tarkibida proton qabul 
qila olmaydigan va bera olmaydigan organik radikallarga egadirlar.Bu 
aminokislotalarning eng oddiysi va yagona optik nofaol vakili 
glitsindir: 
7) Glitsin (Gly)
NH
2
O
HO

---

20 
Bu aminokislota hech qanday ahamiyatli kimyoviy xususiyatlarni 
namoyon etmaydi, uning biologik vazifasi esa biologik molekulani 
kichikroq hajmda joylanishi lozim bo’lganda tuzilish elementi 
xususiyati bilan tushuntiriladi.Tuzilma oqsillari (kollagen, ipak,jun) 
o’z tarkibida ko’proq glitsin tutadilar 
Ba’zi neytral aminokislotalar uglevodorod yon zanjirlari hisobiga 
gidrofob xossalarni
namoyon etadilar:
8)L- Alanin (Ala) 
NH
2
O
HO
 
 
 
9) L-Valin (Val)
 
NH
2
O
OH
 
10) L-Leysin (Leu) 
NH
2
O
OH
 
11) L-Izoleysin (Ile) 
NH
2
O
OH
 
 
 
Gidrofob aminokislotalarning yon zanjiri hisobiga ularni o’rab turgan 
suv molekulalari bilan o’ziga xos ta’sirlashadilar, bunday birikmalar 
yon zanjirga deyarli bog’liq bo’lmagan xolda bir-birlariga yaqin 
xossalarni namoyon etadilar. Yon zanjirida aromatik radikallar 

---

21 
saqlovchi birikmalar ham neytral xossali aminokislotalarga tegishlidir. 
Bu molekulada qutblangan 

-elektronlar buluti mavjuddir. 
12) L-Fenilalanin (Phe)
 
NH
2
O
OH


=259 nm
Fenilalaninni aromatik qismini gidroksillash natijasida tirozin hosil 
bo’ladi:
13)
 L-Tirozin (Tyr)
NH
2
O
HO
OH
 

 
=288 nm
Bu aminokislota 
=10.07 ga teng gidroksil guruhga egadir. 
Fenilalanin va tirozinning tuzilishidagi yaqinlik organizmda birini 
ikkinchisiga aylanishini ta’minlaydi. Bundan kelib chiqadiki, 
fenilalanin 
tirozindan 
farqli 
ravishda 
almashinmaydigan 
aminokislotalar qatoriga kiradi. Bu aminokislotalar adrenalin 
gormonini sintezida ishtirok etadilar. Neytral gidroksil guruh saqlagan 
aminokislotalarga quyidagilar kiradi: 
14) L-Serin (Ser)
 
NH
2
HO
O
OH
 

---

22 
Serinning oksimetil guruhi (

15) oddiy fiziologik sharoitlarda 
dissotsiyalanmaydi. Ammo serin biokimyoviy reaksiyalarda ma’lum
bir sharoitlarda birlamchi gidroksil guruhining nukleofil tabiati 
hisobiga muhim ahamiyatga egadir.
15) L-Treonin (Thr)
 
NH
2
O
OH
OH