Atalar deyir

ülk

ə

r. 

şans eniştə

si (m

ə

l

ə

yi) ). 

(ül

ə

k. 

tanrıdan düşə

n pay. n

ə

sib. qism

ə

t. pay. 

şans

). 

əl qatıqsa, ürək yumuşar

. 

(

qatıqmaq

: qatmaq. qurumaq. s

ə

rtinm

ə

k). 

əl qısarsa, göz qırar (ə

l yumar, göz tik

ə

r). (

əlin yumulduğu yerdə

, göz 

sevincind

ən, yumuğu tikmə

y

ə

 

başlar, ta açılmasın, gizli 

qalsın)

. 

əl qıydı, göz qıymadı

. 

əl oğurlayır, ürə

k 

ə

sir. 

əl oxşasa könül dinər, dil oxşasa tinim dinə

r. 

(

ə

l ç

ə

km

ə

k könlü toxdadar, söz 

ruhu dindir

ə

r). 

ə

l olut, göz soyut. (

olut: müsb

ə

t). (soyut: m

ə

nfi

). 

ə

l ortada, h

ər yana yaxın

. 

(günd

əlik yaşamda ə

lin ön

ə

mi). 

əl özünün, cib qonşunun

. 

əl salanı, göz talar (

salmaq: 

yıxmaq

). 

əl sınayar, göz qınayar

. 

ə

l tox olar, göz ac. 

ə

l toxlar, göz yoxlar (güd

ə

r). 

579. 

 

Işlə

y

ə

n: Bey Hadi - Atalar Deyir-Atalarsözü- 20 200 - Ebced Turuz-Tebriz-1991-2016 

əl tutacağına, od tut

. 

əl tutanı, göz tutmaz

. 

əl tutanın, əli qopar, od tutanın ə

li yanar. 

ə

l tutunca od tut. (

z

ə

man

ət, oddan pis yandırar

). 

ə

l tutunca od tut: z

ə

man

ət, oddan pis yandırar

. 

ə

l tutunca, od tut. 

ə

l var q

ınıfı kirli, ə

ld

ə

 

var çınıfı

. 

(

çınıf

: iç). 

ə

l ver

ə

n

ə

, göz durmaz. (durmaz: 

razı olmaz)

. 

ə

l ver

ə

ni, göz bilm

ə

sin. 

ə

l ver

ə

ni, göz danar. 

(

əl yiğit olur, göz çiğit)

. {(

yiğit

: 

əlaçıq

. 

ə

libol). (

çiğit

: çinis. 

əlaçıq, ə

libol olmayan. b

ə

rk)}. (göz qorxaq olur, qo

l yılmaz!

. 

(

yılmaz

: qorxmaz). (

ə

l m

ə

rd olur, göz nam

ə

d). (ür

ək qısır, ə

l 

utanır)

. (ür

ə

k verm

ə

z, 

ə

l utanar). 

ə

l ver

ə

r, göz dartar. 

ə

l verm

ə

s

ə

, göz d

əğmə

z (

ə

l görs

ə

tm

ə

s

ə

, göz vurulmaz). {(

ə

l: barmaq) barmaq 

göst

ə

rm

ə

s

ə

, göz d

əğmə

z

)}. 

əl yığanı, göz görə

r. 

ə

l 

yozanı, göz pozar

. 

ə

l yumar, göz tik

ə

r. (

əl qısarsa, göz qırar

). 

580. 

 

Işlə

y

ə

n: Bey Hadi - Atalar Deyir-Atalarsözü- 20 200 - Ebced Turuz-Tebriz-1991-2016 

ə

l zeyr

ə

k oli, göz ürk

ə

k. (

zeyr

ə

k: zir

ə

k. çevik) (ürk

ə

k: qorxaq

). 

Ə

l zir

ə

kdir, göz ürk

ə

k

. (Araz Gunduz

). 

əlaçıq eşigin açıq qoyar, oğru girmə

kd

ə

n utmaz. 

(

eşigin

: 

qapısın) (

utmaz: 

utanmaz). (h

ə

r götver

ə

n

ə

 (götürü ver

ə

n: 

şişirdə

n. müdd

ə

iy

ə

. 

iddiaçıya) qapı açılmaz)

. {h

ə

r iyilik yerin açmaz (yerind

ə

 

oturmaz)}. (iyilik h

ə

rg

ə

l

ə

 

yapılamaz

. 

düşün kimə

dir, n

ə

y

ə

dir). 

(koramal iyilik, suya su qatmaqdır)

. (koramal: 

qanmazlıqla)

. 

əlayağın yapuqsa, geniş e

vr

ə

n dar g

ə

lir. 

(yapuqsa: 

bağlısa)

. 

ə

ld

ə

 

qalmış əğri yay, barağ alar doğru ox

. (

barağ

: m

ə

nzil

). 

ə

ld

ə

 

malın, qolda gücün, başda usun olursa, düşman dönüb gə

l

ə

r s

ə

n

ə

 

dosd olar, yoxsul olsan qaçar s

əndən dəh döşün, yaman 

çıxar yaxcı qılığ işlə

rin. 

ə

ld

ə

 

varın 

olsa bel

ə

 s

ə

rç

əcik, avlanmamış almaşılmaz qartala

. (

almaşılmaz 

göyd

ə

 uçan qartala). (

almaşılmaz

: 

çalışılmaz

. d

əğişilmə

z). 

ə

ld

ə

ki siqar, asma çönüb asar bir gün. 

ə

ld

əki, ağızdakı, gözdəki, qulağdakına verilmə

z!. 

ə

ld

ə

kil

ə

r d

ə

r

ə

kini bilm

ə

s

ə

n, g

ə

l

ə

nl

ə

r

ə

 d

ə

r

ə

k verm

ən quşqulu

. 

(g

ə

l

ə

nl

ə

r

ə

: 

g

ə

l

ə

c

ə

kd

ə

 

ə

ld

ə

 etdikl

ə

riv

ə

). (

quşqulu

: 

şə

ggili. olumsuz). 

ə

ld

ə

kil

ə

r sevilsin, ist

ə

kl

əriz edilsin, keçmişlə

riz silinsin, yeni günl

ə

 

doğgilə

n. 

581. 

 

Işlə

y

ə

n: Bey Hadi - Atalar Deyir-Atalarsözü- 20 200 - Ebced Turuz-Tebriz-1991-2016 

ə

ld

ə

kin

ə

 

qıvan artsın

. 

(

qıvan

: b

əğin

. sevin). 

ə

ld

ə

kin

ə

 ür

ək onsa, baş bildiyin edə

r. 

(onsa: 

razı olsa)

. 

ə

ld

ən çıxıb ayağa düşmə

k. 

(ölçünü qoru, alçalma). 

ə

ld

ən gedmiş ötə

nin, durma yürün il

ə

rin. (

il

ə

rin: il

ə

riy

ə

). 

ə

ld

ə

n g

ə

lm

əz iş olmaz, ayağ gedmə

z yol olmaz. 

ə

ld

ən iş, baxda güc verə

r. 

ə

ld

ən qaçan balığ, böyük görünür

. 

Ə

ld

ə

n qalan 

ə

lli il qalar. (

Araz Gunduz

). 

ə

ld

ə

n qalan 

ə

lli il qalar. (

əl işi yaşamda birinci yeri tutur

). 

ə

ld

ə

n tutulan qutulur, dild

ə

n tutulan dürtülür. 

ə

ld

ə

n tutulan qutulur, dild

ə

n tutulan ütülür. 

ə

ld

ən tutur, ayağdan itir

. 

ə

l

ə

 

düşə

n 

əkilir, başa gə

l

ə

n ç

ə

kilir. 

ə

l

ə

 salmaqdansa öz 

əlivi özün üçün işə

 sal. 

ə

l

ə

 salmaqdansa öz 

əlivi özün üçün işə

 tut. 

ə

l

əkçinin qıl verəni yanında olar

. 

ə

l

ə

yi 

ə

l

ə

nib q

ə

lbiri göyd

ən asılıb

. 

ə

l

ə

yib 

ə

l

ə

yib k

ə

p

ə

yin

ə

 qatmaq. 

(gördüyü işi poxlamaq, vurub dağıtmaq)

. 

ə

l

ə

yin 

ə

liyib g

əlbirin asıp

. 

(

ə

l

ə

yin: 

ə

l

ə

diyin. 

ə

l

ə

m

ə

lisin). 

582. 

 

Işlə

y

ə

n: Bey Hadi - Atalar Deyir-Atalarsözü- 20 200 - Ebced Turuz-Tebriz-1991-2016 

əli açığın, ə

li dar (

qıs

) olmaz. 

əli bağlı olanı yetə

n döy

ə

r, yetm

ə

y

ə

n söy

ə

r. 

ə

li beld

ə

, dili sözd

ə

. (

h

ər çeşit qulluğa hazır)

. 

ə

li 

əğrinin, dili düz olmaz

. 

əli hamını dolu görür, oğru hamını oğru

. 

ə

li il

ə

 götür

ə

mmir, gözü il yeyir. 

əli işdə, gözü oynaşda

. (

işlə

yibd

ə, başı başqa nə

rs

ə

 il

ə

 

uğraşıq olan)

. 

əli işli olunca, baxtı güclü olsun

. 

əli işli, baxtı güclü

. 

ə

li saxla oyundan, qurdu saxla qoyndan

 (

ə

l il

ən şaka, şuxluq olmaz, qurdla 

qoyunun oyun olmaz). 

ə

li toxla, gözü yoxla. (

ə

lin dolu olsunda, göz ölç

ə

yin unutma). 

əli tutanın, əli qopar, od tutanın ə

li yanar. 

ə

li uzun olan, kefind

ən göt qıvırar

. (

ə

li yuxarlara çatan, kefind

ə

n göt burcudar). 

əli yamanın gözü ac, eli yamanın götü qaç

. 

(yaman dünyanı yaxar, doymaz, 

bir yaramaz topluluqdan, pis c

ə

miyy

ə

td

ə

n uzaq dur). 

ə

lif

ə

 dayaq, mim

ə

 çomaq dey

ə

nl

ə

r. 

ə

lifin hic

əsı var, gündüzün gecə

si var. 

əlim aşa dəğdi, başım daşa

. (d

əğmə

k. çatmaq. 

yetişmə

k

). 

583. 

 

Işlə

y

ə

n: Bey Hadi - Atalar Deyir-Atalarsözü- 20 200 - Ebced Turuz-Tebriz-1991-2016 

əlin canından üzə

n iyi kötü sayanmaz

. {üzgünl

ə

r

ə

 

iyi kötü sayılmaz

. 

(üzgünl

ə

r

ə

: umutsuzlara)}. (batan biri saman ilan seç

ə

nm

ə

z). 

(d

ə

niz

ə

 

düşən yılana sarılır)

. 

ə

lin 

ə

k

ə

li biç

ə

li olsun. {kims

ə

y

ə

 dil

əngi olmayasın

. (dil

ə

ngi: möhtac)}. (

ə

lin 

barlı gə

lirli, b

ə

r

ə

k

ə

tli olsun). 

ə

lin 

ə

l

ə

 güv

ə

n güv

ə

n

ə

, gözün yummaz it

ə

n it

ə

n

ə

. 

əlin işdə

 

us başda, bilik qazan yaşlıqda

. (

yaşlıqda

: 

yaşkə

n. g

ə

nck

ə

n

). 

əlin işdə

 

us başda, bilik qazan yaşlıqda

. (

yaşlıqda

: 

yaşkə

n. g

ə

nck

ə

n

). 

ə

lin ver

ər, ayaqın izlə

r. 

ə

lind

ə

 

olanı sə

n verdin, ür

ə

yizd

ə

kin o versin. 

ə

lind

ə

 tutulmayan n

ə

rs

ənin, olma aşıq də

lisi. 

ə

lind

ə

 yüv

ə

n, k

ə

ndiv

ə

 güv

ə

n. (

yüv

ə

n: yürv

ə

n. yular. cilov

). 

ə

lind

ə

 yüy

ə

n, k

ə

ndiv

ə

 güv

ə

n. 

ə

lind

ə

 yüy

ə

n, k

ə

ndiv

ə

 güv

ə

n. 

ə

lind

ə

kin bil

ə

bilsan, ist

ə

km

ə

d

ə

n qutlusan. 

ə

lind

ə

kin bilm

ə

y

ə

n yol üsd

ə

kin tutanmaz. 

ə

lind

əkin bıraxıb, alnındakın tutunma

. (

alnındakın tutunma

: 

baxt, yazı 

deyil

ə

n n

ə

rsiy

ə

 aldanma). 

ə

lind

ən yapışıb ayağından dartır

. 

584. 

 

Işlə

y

ə

n: Bey Hadi - Atalar Deyir-Atalarsözü- 20 200 - Ebced Turuz-Tebriz-1991-2016 

ə

lind

ə

yk

ə

n d

əğə

rl

ə

t, ert

ə

 qalar gec olur. 

ə

linl

ə

 x

ə

mir ovar, gözü il

ə

 d

ə

n

ə

 qovar. 

ə

lisi d

ə

li, V

ə

lisi d

əli, qırılmışın hamısı də

li. 

ə

livi qoyma 

ə

lin üsd

ə

, oturma dizin üsd

ə

, götün üsd

ə, tanrıdan gözlə

m

ə

 

ya

rdım verər o iş ə

liv

ə

. 

ə

livi vers

ə

n, qoluvu tutar (qapar). 

ə

livi vuranda diziv

ə

, onda g

ə

l

ə

rs

ə

n özüv

ə

. 

əlivin işi, baxtıvın gücü

. 

əliz işli, ağzız dişli, baxtız güclü

. 

ə

liz

ə

 

barlıq (bə

r

ə

k

ə

t), eliz

ə

 

varlıq

. 

ə

ll

ə

 ayaq tez doyar, gözl

ə

 

damağ, heç doymaz 

(doyar: toxlanar. yorular) 

(

damağ

: 

boğaz)

. 

ə

ll

ə

 ver, ayaqla izl

ə

. 

ə

ll

ə

r g

ə

zsin, gözl

ə

r yox. g

ə

z

ə

y

ə

n (

iş görə

n

) 

ə

lin olsun, 

ə

l

ə

 baxan gözün 

yox. 

ə

lli arxan ola xaqan, s

ə

n

ə

 

yox payı belə

 qan. (

ırqıçlara man olsun

). 

(

ə

lli arxan 

olsada xan, s

ə

n

ə

 

yox payı belə

 qan). 

(keçmişlərin şahısan, 

indi parça çör

ək acısan)

. 

əlli ilin eşşə

gin

ə

, d

ə

yirman yolu göst

ə

rir. 

585. 

 

Işlə

y

ə

n: Bey Hadi - Atalar Deyir-Atalarsözü- 20 200 - Ebced Turuz-Tebriz-1991-2016 

ə

lli sözd

ə

n b

ə

lli söz. 

əlli yaşdan aşar, canın topraq qoxar

. 

(ölk

ə

d

ən uzadakıların özlə

mi)

. 

əlli yaşın tək başın, qəm qayğıdır sırdaşın, yalnızlığın at daşın, axdar

da 

tap yoldaşın

. 

əlli yaşın tək başın, qəm qayğıdır sırdaşın, yalnızlığın at daşın, axdarda 

tap yoldaşın

. 

ə

lll

ə

 könlün gizini m

ə

n bil

ə

 bilm

ə

m, 

ə

ld

ə

n ged

ə

nin nisgili könlümd

ə

 can 

almış

. 

ə

mç

ə

 

sözün sürüb dünyada, yaman kişi oğru ə

ll

ər yalın göz

. (

ə

mç

ə

: 

h

ə

mm

əşə

. 

hamıçağ

). 

ə

m

ə

g

ə

 vur, yem

ə

y

ə

 dur. 

ə

m

ə

k bizd

ən ola, tarıdan yardım

. 

ə

m

ə

k bizd

ən, yaran tarıdan

. (

ə

m

ə

k bizd

ən ola tarıdan yardım)

. 

ə

m

ə

k bizd

ən, yaran tarıdan

. 

(

ə

m

ə

k bizd

ən ola tarıdan yardım

). 

ə

m

ək kişiyə

, l

ə

l

ək quşa yaxışır

. 

ə

m

ə

kd

ə

 

duz olmasaydı, kimsə

 döz

ə

mm

ə

zdi. 

ə

m

ə

kl

ə

 

kişi doğulur, odla qızıl

. 

ə

m

ə

kl

ə

 

kişi sınanır, od ilə

 

qızıl

. 

586. 

 

Işlə

y

ə

n: Bey Hadi - Atalar Deyir-Atalarsözü- 20 200 - Ebced Turuz-Tebriz-1991-2016 

ə

m

ə

ksiz g

ə

lir, d

ə

r

əksiz qalır

. 

(

ə

m

ə

ksiz: z

ə

hm

ə

tsiz). (d

ə

r

ə

ksiz qalmaq: q

ə

dir 

verilm

ə

m

ə

k). 

ə

m

əksiz iş olmaz, duzsuz aş

. 

ə

m

ə

yi keç

ə

nl

ə

r

ə

 uçun süycül

əri yasbarsın

. (uçun: c

ə

nn

ə

t) (süycül

ə

ri: 

şərabları) (

yasbarsın

: n

ə

sib olsun). 

ə

m

ə

yi yeng

ə

 ç

ə

k

ər, daduğu güveyə

 

düşə

r. 

(yeng

ə

: 

muşata)

. (

daduğu

: 

l

ə

zz

ə

ti). (güvey

ə

: kür

ə

k

ə

n

ə

). 

əmik yenğdə

 

qalmaz

. (

yenğdə

: 

əğində

. t

ə

nd

ə

). (

ağrı canda qalmaz)

. 

ə

mikl

ə

 qut birg

ə

 

doğar, biri onar biri boğar

. 

(

ə

mik: . 

ə

mg

ə

k. . 

ə

m

ə

k. z

ə

hm

ə

t. 

mehn

ə

t

). 

ən alçaqlıq, ə

n yoxuqdan b

ə

kl

ə

nir. 

ən böyük dağ işsizlik, dağ yarılmış iş ilə

. 

ə

n böyük ümid, ümüdsüzlük üstünd

ə

 qurulur. 

ə

n böyük yalan, 

ən çox inananları utmuş

. 

ən böyük yalançı olduki, diri ikə

n ölümn

ən danışır

. 

ə

n ç

ətin işlə

rd

ə

n: - k

ə

ndi güc

ə

n

 

inanmaq. 

ə

n d

ə

lic

ə

 

acıdan candan sevə

nl

ər olmuş

. 

ən gobud yanlıq başlamamaq, ən böyük suçluq işsiz qalmaq

. (