Avtomobilning umumiy tuzilishi

Birinchi va ikkinchi texnik xizmat ko‘rsatish (1-TXK va 2-TXK) ishlari nazorat-diagnostika, mahkamlash, rostlash, moylash, moy almashtirish va tozalqsh ishlaridan iborat. Bu ishlar ekspluatatsiya sharoitiga nisbatan o'rnatilgan ma’lum bir masofadan so‘ng bajarifadi (24. ]-jadvai). Avtomobillarga texnik xizmat ko‘rsatisb davriyligi va mehnat hajmi me’yorlari, ekspluatatsiya sharoitini Itoifasi uchun 24.2-jadvalda keltirilgan. II va boshqa hamma ekspluatatsiya toifalari uchun me’yorlar Nizomda keltirilgan to‘g‘rilash koefTitsiyentlarini hisobga olgan holda aniqlanadi.
24 l-jadvai

Ekspluatatsiya sharoitlari toifalarining tavsifi

Ekspluatatsiya sharoitlari toifasi	Avtorrmbillarning harakatlanish sharoiti	Yo'lning texnik toifasi
1	Shaharoldi mintaqalar chegarasidan tash- qaridagi asfalt-beton qoplamali va unga tenglashtirilgan qoplamali yo'llar	1, П
11	Shaharoldi mintaqalardagi, katta bo'l- magan shahar (100 ming aholi) ko'cha- laridagi asfalt-betonli, sement-betonli va ularga tenglashtirilgan qoplamali avto- mobil yo'llari	I II
Eli	Tog'li hududlardagi, katta shahar ko'cha- laridagi asfalt-betonli, sement-betonli va ularga tenglashtirilgan qoplamali avtomn- bil yo'llari	I. II. 111. IV
IV	Tog'li hududlardagi chaqiq toshli yoki sha-g‘al qoplamali avtomobil yo'llari, shaklga ega bo'lgan tuproqli avtomobil yo'llari va o'rmon daraxtlari tashiladigan yo'llar	II, III. IV
V	Rarer, kotlovonlardagi shaklga ega bo'l- magan yo'llar va ang'izlar. vaqlincha o'tisb yo'llari. tog'li hududlardagi tabiiy tuprnq yo'llar	IV, V

Avtomobillarga TXK davriyligi va mchnat hajmi me'yorlari

Avtomobillar rusumi	Davriylik, km		Mehnat hajmi, odam/soat
	1-ТХК	2-ТХК		КХК	1-ТХК	2-ТХК
ГАЗ-24-01	4000	16000		0,35	2,5	10,5
ЛИАЗ-677	4000	160(Ю		и	7,5	31,5
ГАЗ -53A	3000	12000		0.42	2,2	9,1
ЗИЛ-130	3000	12000		0,45	2,5	10,8
MA3-5335	4000	12000		0,3	3,4	13,8
КамАЗ-5320	4000	12000		0,5	3,4	14,5

Mavsumiy texnik xizmat ko'rsatish (MXK) ishlari hir yilda ikki marta, avtomobiliarni yilning sovuq yoki issiq fasllarida ishlatish uchun tayyorlash vaqtida o'tkaziladi. MXKni alohida texnik xizmat ko'rsatish turi sifatida o'tkazishni rejalashtirish, sovuq iqlimga ega bo‘lgan hududlar uchun tavsiya qilinadi. Qolgan hududlar uchun esa xizmat ko'rsatishning hu turi 2-TXK bilan birgalikda bajariladi.
AVTOMOB1LLARGA TEXNIK XIZMAT KCYRSATISHNI TASHKIL ET1SH
ATKda avtomobillarga texnik xizmat ko'rsatish mavjud korxo- naning ekspluatatsiya sharoiti va TXK davriyligi me’yorlari, kunlik bosib o'tiladigan o'rtacha masofadan kelib chiqib, har bir avtomobil uchun tuzilgan reja-grafiklar asosida o'tkaziladi. Texnik xizmat bo'limi avtomobilning haqiqiy bosib o'tgan masofasi va uning holatiga qarab, reja-grafiklarga o'zgartirishlar kiritadi. TXK bo'yicha bajariladigan ishlar brigada yoki agregat-maydoncha usulida olib boriladi.
Brigada usulida texnik xizmat ko'rsatish ishlarini tashkil etish. I-TXK, 2-TXK va JT hajmidagi ishlarni bajarish uchun brigadalarni tuzishni ko'zda tutadi. Brigada avtomobilning barcha agregatlari bo'yicha ish olib boradi. Bu holatda brigada a'zolari avtomobillarga universal ishchi postlarda xizmat ko'rsatish uchun yuqori malakaga ega bo'lishlari lozim. Agregat-maydoncha usuli texnik xizmat ko'rsatish ishlari katta hajmga ega bo'lgan holatlarda qo'llaniladi. Bu holatda korxonalarda agregatlar bo'yicha ixtisoslashtirilgan ishlarni bajarish uchun alohida ishlab chiqarish maydonchalari tashkil etiladi. Ishlab chiqarish maydonchalari vazifasi bo'yicha: dvigatellar, transmissiya va hokazolar bo'yicha, ayniqsa, ko'p miqdorda ishchi postlarga ega bo'lgan JT zonalaridagi ishlarni bajarish uchun ixtisoslashtiriladi. KXK, 1-TXK, 2-TXK zonalarida ishlab chiqarishni uzluksiz usuli keng yoyilgan bo'lib, avtomobillarga xizmat ko'rsatish, avtomobillarni postdan-postga mexanizatsiyalashgan usulda siljitadigan konveyerlar bilan jihozlangan uzluksiz liniyalarda olib boriladi.
Bajarilish tavsifiga ko'ra texnik xizmat ko'rsatish ishlarining barchasi post va sex ishlariga bo'linadi. Post ishlari zonalardagi postlarda, sex ishlari esa sexlarda yoki korxonaning ishlab chiqarish bo'limlarida bajariladi. KXK. va 1-TXK ishlari faqat postda bajariladigan, 2-TXK va JT ishlari esa postda bajariladigan va sexli ishlar bo'lib, 2-TXK uchun postli ishlar 17 22 foizni va JT uchun 29 - 39 foizni tashkil etadi,
qolgan qismi esa avtomobil rusumiga ko'ra sexli ishlarni tashkil etadi.
TXK zonalaridagi ishlar - alohida postlar bo'yicha bajariladigan ishlarni ketma-ketligini va hajmini aniqlaydigan, texnologik xaritalar bo'yicha olib boriladi Texnologik xaritalarda ishchi postda bajariladigan har bir ishning bajarilish vaqti. qo'llaniladigan asboblar, moslamalar va materiallar ko'rsatiladi.
Texnik xizmat ko'rsatish va ta'mirlash ishlarining bajarilishi bo'yicha hisob va hisobotlar har bir avtomobilga birkitilgan garaj (avtosaroy) varaqasi hamda haydovchi tomonidan tuzilgan huyurtmalar bo'yicha olib boriladi. Korxonada diagnostik vositalar mavjud bo'lsa, bajariladigan diagnostik ishlar ma lum bir shakldagi diagnostika xaritasi ko'rinishida rasmiylashtiriladi va u yerda avtomobilning tekshirilayotgan ko'rsatgichlari keltiriladi. Garaj varaqalarini. buyurtmalarni va diagnostika xaritalarini maydoncha ustasi va maydoncha boshlig'i tasdiq- laydi. Rasmiylashtirilgan hujjatlar rejatashtirish bo'limiga yoki ishlab chiqarishni boshqarish markaziga tushadi, u yerda ular qayta ishlanadi, turkumlashtiriladi va korxonaning hisoboti uchun foydalaniladi.
AVTOMOBILLARNING TEXNIK HOLAT1NI DIAGNOSTIKALASH
Diagnostikalash avtomobilni yaxlit holda hamda uning agregat va uzellarining texnik holatini qismlarga ajratmay baholash, nosozliklami aniqlash, ularni tuzatish uchun lozim bo'lgan rostlash va ta’mirlash ishlari hajmini aniqlash, shuningdek, avtomobilning ishonchli ishlash resursini oldindan bilish imkoniyatini yaratadi.
ATKda avtomobillarni diag- nostikalash maxsus diagnostik jihoz - yo'l harakati sharoitini hosil qiladigan, yuguruvchi bara- banli stend yordamida amalga oshiriladi. Yuk avtomobillari va avtobuslar uchun bir necha turdagi tortuvchi va yuklanishli КИ-4856, КИ-8930, КИ-4998 va boshqa stendlar ishlab chiqilgan Yengil avtomobillar uchunУ-409М, K-424 va boshqa stendlar ishlatiladi.
H
A.

Nazorat-o'tkflzish punkti }
3

KXK zonasi

D-l Kutish zotmsT

-H тхк-iH jt 1-4™^

Г

jL

Avtomobillarning to'xtab
turish joyi

24. l-chiz/no ATKda avtomobillaiga
xizmat ko'rsatishning texnologik
jarayoni shartli tasviri.
arakatdagi TXK va JT tizimi bo'yicha diagnostikalash ikkita asosiy turga bo'linadi: umumiy Д- 1 va elementlar bo'yicha (chuqur- lashgan) Д-2. Umumiy diagnosti- kalashda yo'l harakati xavfsizligini ta’minlovchi agregat va uzellarni texnik holati aniqlanadi va avtomobilning keyingi ishlatilishiga yaroq- liligi baholanadi.
Elementlar bo'yicha diagnostikalashda nosozliklar aniqlanadi, soz ishlash resursi prognoz qilinadi va navbatdagi 2-TXKgacha avtomobilni soz holatini ta’minlash uchun lozim bo'lgan rostlash va ta’mirlash ishlarining hajmi belgilanadi. Kunlik dastur va avtomobillarning turlariga ko'ra diagnostikalash ishlari uzluksiz liniyada yoki alohida postlarda amalga oshiriladi.
ATKdagi texnologik jarayon chizmasi (24.1-chizma) TXK va diagnostikalash jarayonlarini quyidagicha tartibini ko'zda tutadi: avtomobil ishdan qaytishi bilan nazorat-o'tkazish joyidan va tozalash hamda yuvish zonasidan o'tib, to'xtab turish joyiga boradi. Texnik xizmat ishlari zarur bo‘lsa, avtomobil kutish zonasi orqali I-TXK, 2-TXK, JT zonalariga yoki nosozliklarni aniqlash, texnik xizmat ko'rsatish va ta’mirlash bo'yicha bajarilgan ishlarni tekshirish uchun Д-l va Д-2 postlariga yuboriladi.
TXK yoki JTdan so'ng bajarilgan ishlarsifatini tekshirish maqsadida, avtomobil qayta diagnostikalashga yuboriladi, biroq bu tadbir qo'shimcha xarajatlar bilan bog'liq bo'lib, diagnostika vositalari samaradorligini kamaytiradi. Bunday kamchilikni bartaraf etish uchun diagnostika jihozlari, ba’zan, bevosita TXK liniyasining yoki JT zonasining ishchi postlariga o'rnatiladi.