Ayələrin Tərcüməs(n)i
Yüklə 6,43 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 200) Həcc iba det le ri ni zi bi tir di ği niz de ar tık (ca hi li ye dö ne min de) ata la rı nı zı an dı ğı nız gi bi, hat ta on dan d
- 201) Onlardan eləsi də vard ır ki: "R əbbimiz, bizə dünyada yaxşılıq ver, axirətdə də yaxşılıq (ver) və bizi atəşin əzab ından qoru." dey
- 202) …Al lah, he sa b ı çox se ri gö ren dir.
- 203) Sa y ı lı gün ler de Al lahı anın.
- Allahdan qorxub isəyinin və həqiqətən bilin ki, siz ONA çevirilib toplanacaqs ınız.
- AYƏLƏR İN h ədislər İŞIĞINDA ŞƏRHİ
|
199) Son ra in san la rın top lu ca axın et ti ği yer den siz də axın edin/əldə et və Allahdan bağışlanma diləyin. Şübhəsiz Allah bağışlayandır, əsirgəyəndir. İfa de nin za hi ri, in san la rın öte den be ri ya pa gel dik le ri Ara fat'tan top lu ca çı kı şı onay lar və aye te mu ha tap olan la rı də bu ge le ne ğe uy ma ya yö nel tir ni te lik te dir. Bu de ğer len dir me, Ku reyş ka bi le si və müt te fik le ri nin ko nu mu ilə il gi li ola rak ak ta rı lan lar la ör tüş mek te dir. Ku reyş və müt te fik le ri ne "Hums" de nir di. Bun lar Ara fat'ta vak fe yap maz lar dı. Sa de ce Müz de li fe vak fe si ne ka tı lır lar dı. Di yor lar dı ki: Biz Al lah'ın do ku nul maz evi nin hal kı yız, bu yüz den Mes cid-i Ha ram'dan ay rı la ma yız. Bu nun üze ri ne yü ce Al lah, on ların də di ğer in san lar gi bi Ara fat'tan top lu çı kış yap ma la rı nı em ret ti. Bu na gö re, "Ara fat'tan hamı/həmişə bir lik te in di ği niz de" ifa de si nin ar dın dan, bu hük mün "süm me (=son ra)" eda tı ilə gün de me ge ti ril miş ol ma sı, söz di zi min de ki var olan dü ze ni gö zet me amaç lı ol du ğu nu gös te rir. As lın da, bu ön ce be lir ti len bir hü küm le il gi li vur gu lan ma sı ge rek li olan bir ko nu dur. Bu du rum da şöy le bir an lam el de et miş olu ruz: Hac la il gi li hü küm ler bun lar dan iba ret tir. An cak si zin də her kes gi bi Ara fat'tan top lu çı kış yap ma nız ge re kir, Müz de li fe'den de ğil. Ba zı la rı isə şöy le de miş ler dir: İki ayet te te lif açı sın dan tak dim (önə al ma) və təxir (so na bı rak ma) yön te mi ne baş vu rul muş tur. Söz di zi mi ni aça cak olur sak şöy le bir so nuç la kar şı la şı rız: Son ra in san la rın top lu ca axın et tik le ri yer den siz də axın edin/əldə et, Ara fat'tan top lu ca axın et ti ği niz za man... 200) Həcc iba det le ri ni zi bi tir di ği niz de ar tık (ca hi li ye dö ne min de) ata la rı nı zı an dı ğı nız gi bi, hat ta on dan də kuv vet li bir an ma ilə Al lah'ı anın. Al lah'ı an ma ya yö ne lik bir çağ rı və ko nu nun öne mi ni be lir te cek ən/en uy gun ifa de dir bu. Bu da iba det edən ki şi nin, Al lah'ı a ta la rı nı an dı ğı gi bi hat ta da ha kuv vet li bir an ma ilə an ma sı şek lin de be lir le ni yor. Çün kü, "O si zi na sıl doğ ru yo la yö nel tip-ilet tiy se, siz də ONU anın." ifa de siy le işa ret edi len, "Al lah'ın in san la rı doğ ru yo la ilet me si" ni me ti nin hak kı nın, ki şi nin üze rin de ki ba ba hak la rın dan da ha bü yük ol du ğudur. De nil di ği ne gö re: Ca hi li ye ça ğın da Arap lar, həcc tö ren le ri ni ta mam la dık tan son ra, Mi na'da bir sü re bek ler və na zım və ne sir tü rü ədəbi ürün ler le ata la rı na öv gü ler dü zer ler və böy le ce bir bir le ri ne kar şı yü ce lik tas lar lar dı. Yü ce Al lah, bu ge le ne ği ken di si nin anıl ma sı şek lin de de ğiş tir di. Ata la rı nı an dık la rı gi bi, hat ta on dan də kuv vet li bir an ma ilə ken di si ni an ma la rı di rek ti fi ni ver di. "Hat ta on dan də kuv vet li" ifa de si nin ori ji na li nin ba şın da ki "ev" eda tı, "hat ta" an la mın da ol mak üze re da ha kuv vet li bir vur gu el de et mek üçün kul la nıl mış tır. "An ma" fi i li nin "kuv vet"le ni te lendi ril me si ne ge lin ce, bu fi il ke mi yet ola rak çok lu ğu ka bul et ti ği gi bi, key fi yet ola rak də "kuv vet li"li ği ka bul edər. Ni te kim yü ce Al lah şöy le bu yu ru yor: "Al lah'ı çok ça zik re din." (Ah zab, 41) "Al lah'ı çok ça zik re den ler." (Ah zab, 35) Çün kü zi kir ol gu su, özü iti ba riy le sırf söz le sı nır lı de ğil dir. Bi la kis kal bi al gı la yış və anış la il gi li bir du rum dur. Söz sa de ce bu iç sel du ru mun bir ak ta rı cı sı ko nu mun da dır. Bu səbəbdən, Al lah'ı an ma nın yer le ri nin çok lu ğu əsas alı na rak "zi kir" ol gu su nu çok luk la ni te le mek müm kün dür. Ni te kim bir ayəs(n)i ke ri me de şöy le bu yu ru lu yor: "On lar ayak ta ikən, otu rur ken, yan ya tar ken Al lah'ı zik re der ler." (Al/götürü İmran, 191) Bu səbəbdən, her han gi bir du rum da "zi kir" ol gu su nun "kuv vet li likle" ni te len di ril me si də müm kün dür. "İba det le ri ni zi bi tir di ği niz de..." ifa de sin den al gı la dı ğı mız "ko num" in sa nı Al lah'tan alı ko ya cak ONU unut ma sı na ne den ola cak bir ko num ol ma sı ha se biy le, em re di len "zik rin" çok luk ye ri ne "kuv vet li lik le" ni te len di ril me si or ta ma da ha uy gun bir yak la şım dır. Bu hu su sun dəqiq və an la şı lır ol du ğu her ke se ma lum dur. İn san lar dan öy le si var dır ki: "Rab bi miz, bi ze dün ya da ver." deyər; onun ahi ret te na si bi yok tur. 201) Onlardan eləsi də vardır ki: "Rəbbimiz, bizə dünyada yaxşılıq ver, axirətdə də yaxşılıq (ver) və bizi atəşin əzabından qoru." deyər. Bu ayə, "ata la rı nı zı an dı ğı nız gi bi... Al lah'ı anın." ifa de si ne yö ne lik bir ay rın tı dır. İfa de de ge çen "in san lar" de yi mi mut lak tır. İn san tü rü nün bütün fert le ri kas te dil miş tir. Ya ni "kafir"ler den da ha ge nel dir. Kafir sa de ce ata la rı nı xatırlayar. Sa de ce dünyəvi övünç le ri önem ser. Sırf dün ya yı is ter. Ahi ret gi bi bir der di yok tur onun. "İn san lar" de yi mi "mü min"i də aşan bir ge nel lik te dir. Mömin sırf Al lah ka tın da ki ni met le ri is ter. Əgər dün ya ya iliş kin bir şey is te ye cek se, bu, sırf Rab bi nin ra zı ol du ğu şe ye yö ne lik bir gi ri şim dir. Bu du rum da "söz" və "dua"dan, fi i li söy le mi an la mak ge re kir. Böy le olun ca şöy le bir an lam kar şı mı za çı kar: İn san lar için de öy le le ri var ki, sa de ce dün ya yı is ter ler. Bun la rın ahi-ret te na si bi yok tur. Bir kıs mı də, is ter dün ya ilə il gi li ol sun, is ter ahi ret le il gi li ol sun, Rab bi ni hoş nut ede cek şey ler is ter ler. Bun la rın ahi ret te na sip le ri var dır. Böy le ce: Ahi re ti is te yen le rin söz le ri ara sın da ge çen "iyi lik" söz cü ğü nün, ne den dün ya yı is te yen le rin söz le ri nin ara sın da yer/yeyər al ma dı ğı nı an lı yo ruz. Dün ya yı is te yen kim se, is te di ği şe yi Al lah ka tın da "iyi lik" ni te li ği ne sa hip ol ma sıy la sı nır lan dır maz. Çün kü dün ya və yer yü zün de ki ha ya tın bütün zevk le ri ona gö re "yaxşı"dır, he va və he ve si ne uy gun dur. Al lah ka tın da ki ni met le ri is te yen kim se açı sın dan isə, du rum fak lı dır. Ona gö re dün ya da və ahi ret te olan şey ler yaxşı və kö tü ol mak üze re iki kıs ma ay rı lır lar. Bu yüz den is te di ği za man, an cak yaxşı ni te lik li şey le ri is ter, kö tü ni te lik le ri şey le ri de ğil. Ayet le rin akı şı için de, "Onun ahi ret te na si bi yok tur." ifa de si ilə "İş te bun la rın ka zan dık la rı na kar şı lık na sip le ri var dır." ifa de si nin kar şıt bi rer akı be ti yan sı tan tab lo lar ola rak su nul ma sı, bi ze bu me sa jı ve ri yor: Bi rin ci gru ba gi ren in san la rın amel le ri habt ol muş bo şa git miş tir, ça ba la rı so nuç suz dur. İkin ci gru ba gi ren in san lar üçün isə, bu nun tam ter si bir du rum söz ko nu su dur. Ulu Al lah bu ger çe ği de ği şik yer ler de fark lı üs lup lar la de fa lar ca vur gu la mış tır: "On la rın yap tık la rı hər işin önü ne geç tik, böy le ce onu sav rul muş toz zer re le ri kı lı ver dik." (Fur kan, 23) "İnkar eden ler ate şe su nu la cak la rı gün on la ra şöy le de nir: Siz dün ya ha ya tı nız da bü tün gü zel lik le ri niz və zevk le ri ni zi tü ke tip yox et ti niz, on lar la ya şa yıp zövq sür dü nüz." (Ah kaf, 20) "Kı ya met gü nün de on lar üçün bir tar tı tut ma ya ca ğız." (Kəhf, 105) 202) …Al lah, he sa bı çox se ri gö ren dir. Al lah'ın gü zel isim le rin den bi ri nin ifa de et ti ği an lam dır bu. İfa de nin be lir siz, mut lak ni te lik te ol ma sı, həm dün ya yı, həm də ahi re ti kap sa dı ğı nı gös te rir. Bu halda, he sap gör me ol gu su, ke sin ti siz de vam et mek te dir. Bir qul yaxşı və kö tü ni te lik li bir şey iş le di ği za man, yü ce Al lah iş le di ği ne uy gun bir kar şı lık ve rir. Bu halda, "İn san lar dan öy le si var dır ki..." di ye baş la yan ayet ler den şöy le bir so nuç el de et miş olu yo ruz: Yü ce Al lah'ı anın, çün kü in san lar iki gru ba ay rı lır. Bir qrup dün ya yı is ter, on dan baş ka bir şey ak lı na ge tir mez. Bu grup ta ki in san la rın ahi ret te bir pay la rı yok tur. Bir qrup da, Al lah'ın ka tın da, ONU hoş nut kı la cak şey ler is ter. Bu gru ba gi ren in san la rın ahi ret te na sip le ri var dır. Al lah, he sa bı çox ça buk gö ren dir. Ku lu nun is te di ği şe yin he sa bı nı ça buk gö rür və is te di ği ni ve rir. Öy ley se siz, Al lah'ı anan na sip li kim se ler den olun. Rab bi nin zik ri ni ter k et ti ği üçün na sip siz ka lan kim se ler gi bi ol ma yın. Ak si tak dir de, rah met ten ya na ümit siz, bed baht in san lar olur su nuz. 203) Sa yı lı gün ler de Al lah'ı anın. Sa yı lı gün ler de yi mi ilə teş rik gün le ri, ya ni Zil hic ce ayı nın on bi rin ci, on ikin ci və on üçün cü gün le ri kaste di li yor. Bu gün le rin, Zil hic ce'nin onun dan son ra ki gün ler ol du ğu nun ka nı tı, ge çen hük mün, hac ca öz gü iba det le rin ta mam la nı şın dan sö z e den ifa de nin ar dın dan yer/yeyər al ma sı dır. Bu gün le rin sa yı sı nın üç ol du ğu nun ka nı tı isə "iki gün de eli ni ça buk tu tan." ifa de si dir. Çün kü, an cak gün le rin sa yı sı nın üç ol ma sı du ru mun da "iki gün de eli ni ça buk tut mak" söz ko nu su ola bi lir. Bir gün də yol cu lu ğa çı kı lır. İki gün de də ace le edi lir. Böy le ce sa yı üçə ta mam lan mış olar. Ko nuy la il gi li ri va yet ler de də, ifa de bu şe kil de açık lan mış tır. Kim iki gün de ace le edib (Mi na'dan Mek ke'ye) dön mek is ter se, onun bir gü na hı yok tur. Kim ge ri ka lır sa, onun da bir gü -na hı yok tur. Bu, sa kı nan için dir. İfa de nin ori ji na li nin ba şın da ki "la" cin si ni nef ye den olum suz luk eda tı dır. Bu səbəbdən, iki yer de kul la nı lan "la is me əleyh (=onun bir gü na hı yok tur.)" həcc zi ya re tin de bu lu nan şa hıs la il gi li ola rak gü nah cin si ni te mel den yox say mak ta dır. Və heç bir şey le də ka yıt lan dı rıl ma mak ta dır. Əgər "ace le et me açı sın dan ona bir gü nah yok tur, ge cik tir me açı sın dan də ona bir gü nah yok tur." şek lin de bir an lam kaste dil miş ol say dı, ifa de nin bu nun la ka yıt lı kı lın mış ol ma sı ge re kir di: Öy ley se ayəs(n)i ke ri me den şöy le bir an lam el de et mek du ru mun da yız: Kim hac cı ta mam lar sa, o ba ğış lan mış tır, gü nah sız dır. İki gün de ace le edib dön mek is te se də ge ri kal sa də bu so nuç de ğiş mez. Məsələni bu şəkildə qəbul etdiyimiz zaman bunu anlayırıq: Bu ayə, həcc ibadətini etməkdə olan adamı "tələsik edib dönmə" ilə "geri qalma" arasında sərbəst buraxar xüsusiyyətdə deyil. Tam tərsinə məqsəd, həcc ibadətlərini tamamlayan kimsənin günahlarının hər vəziyyətdə bağışlandığını vurğulamaqdır. "Bu, çəkinən üçündür." sözünə gəlincə, bu ifadə, tələsik edib dönmə ilə geri qalmağı açıqlayar mahiyyətdə deyil. Əks halda belə demək lazım idi: "La ada al/götürə məhrum itteka (=sakınan üzərinə bir günah yoxdur.)" Halbuki, "Bu çəkinən üçündür." sözünün "Bu, ailəsi Mecsidi Haramda olmayanlar üçündür." sözünə bənzədiyi açıqca görülməkdədir. Demək ki, nəzərdə tutulan; "Bu hökm və bu nəticə (günahların bağışlanması) təqva sahibi, çəkinən kəslər üçündür. Amma təqva sahibi olmayan, çəkinməyən kimsə üçün belə bir nəticə yoxdur." mənasıdır. Ayəs(n)i kərimədə haqqında danışılan təqvanın (çəkinmənin) uca Allahın həcc əsnasında qadağan etdiyi və sırf həccə xas etdiyi buy qadağanlardan çəkinmə olması lazımdır. Beləcə ayənin mənasına belə bir şərh gətirilmiş olar: (günahların bütündən bağışlanması) yalnız, ehrama girməklə birlikdə qüvvəyə girən həccə xas qadağan edərin bütünündən və ya bir qisimindən çəkinənlər üçün etibarlıdır. Çəkinməyənlərinsə Minada gözləmələri və saylı günlərdə Allahı xatırlamaları lazımdır. "Bu şərhi dəstəkləyəcək mahiyyətdə rəvayətlər, Ehlibeyt İmamlarından da köçürülmüşdür. İrəlidə bunları ələ alacağıq, inşaallah. Allahdan qorxub isəyinin və həqiqətən bilin ki, siz ONA çevirilib toplanacaqsınız. Ayələr qrupunun sonunda təqvalı olmağa Allahın qoyduğu qadağanlardan çəkinməyə bağlı bir əmr və Allahın hüzurunda həşr olunacağına, ölümdən sonra dirilişin reallaşacağına bağlı bir xəbərdarlıq iştirak edir. Çünki təqva duyğusu, ancaq hesablaşma gününün xatırlanması ilə reallaşar, kök salar. Günahlardan ancaq, hesablaşma gününün xatırlanması sayəsində qaçınıla bilər. Ulu Allah belə buyurur: "Şübhəsiz Allahın yolundan sapanlara, hesab gününü unutmalarından ötəri şiddətli bir əzab vardır." (Sad, 26) Ayəs(n)i kərimənin sonunda həşr (toplanma) sözcüyünün seçilməsi, həccin bir növ həşr (toplanma) olması da göz qarşısında saxlanılsa maraqlı bir bənzətməyi xatırlatması baxımından üzərində dayanmağa dəyər. Bu sözcüyün seçilməsinin altında bu mesaj yatır. Həcc ibadətini yerinə yetirən kimsə, bu toplanma və toplu çıxışlarla, Allahın hüzurunda istisnasız hər qəti toplanacağı günü xatırlamalıdır. AYƏLƏRİN hədislər İŞIĞINDA ŞƏRHİ Tehzib'ul-Ahkam adlı əsərdə və Tefsir'ul-Ayyaşi'de İmam Cəfər Sadiğin (ə.s) "Həcci və ümrəni Allah üçün tamamlayın." deyə başlayan ayələ əlaqədar olaraq "Həcc də, ümrə də fərzdir." dediyi rəvayət edilər. [57] Tefsir'ul-Ayyaşi'de Zürare, Hamran və Məhəmməd b. Müslim kanalıyla İmam Məhəmməd Mis (ə.s) və İmam Cəfər Sadiqdən (ə.s) belə rəvayət edilər: "İkisindən 'Həcci və ümrəni Allah üçün tamamlayın.' ayəsini soruşduq, dedilər ki: Həccin tamamlanılması, həcc əsnasında qadına yaxınlaşılmaması, fısk edilməməsi və döyüşə girişilməməsi, su-rəddiylə reallaşar. "[58] el-Kafidə, İmam Cəfər Sadiqdən (ə.s) belə nəql edilir: "Yəni həccə və ümrəni əskiksiz əda etmək və həccə və ümrə niyyətiylə ehrama girmiş kimsənin çəkinmək məcburiyyətində olduğu şeylərdən çəkinmək surətiylə tamamlayın. "[59] Mən deyərəm ki: Bu rəvayətlərin, bizim yuxarıda "tamamlama" anlayışının mənasına bağlı olaraq etdiyimiz şərhə tərs düşən bir tərəfi yoxdur. Çünki həccə və ümrənin fərz oluşları və bu fərzlərin əda edilişləri, onların tamamlanmaları deməkdir. el-Kafinin bir yerində Halebi kanalıyla İmam Cəfər Sadiğin (ə.s) belə dediyi rəvayət edilər. "Rəsulullah (s. a. a) İslamın nəzərdə tutduğu biçimiylə həcci əda etdiyi zaman, zilkade ayının sonuna dörd gün qalmışkən hərəkətə keçdi. Məscidi Şəcərəyə vardı və orada namaz qıldı. Sonra karvanı əl-Bəydə deyilən yerə qədər icra etdi. Oraya gəlincə ehrama girdi və həcc niyyətiylə təhlil gətirdi. Oradan yüz/üz ədəd/adət qurbanlıq dəvəni sürdü. Bütün xalq həcc niyyətiylə ehrama girdi. Ümrəyə niyyət etmədilər və həccdə muta nədir bilmirdilər. Nəhayət Rəsulullah (s. a. a) Məkkəyə gəldi və Kəbəni təvaf etdi. İnsanlar da onunla birlikdə təvafda ol/tapıldılar. Sonra İbrahim mövqesinin yanında iki rükət namaz qıldı və Hacer'ul-Esved'e əlini sürüb ziyarət etdi. Sonra 'Allahın başladığı ilə başlayıram.' dedi və səfa təpəsinə gəldi. Oradan başladı və Səfa ilə Merve arasında yeddi dəfə təvaf etdi. Merve təpəsi yanında təvafı sona çatınca bir danışma etmək üzrə ayağa qalxdı və insanlara ehramdan çıxmalarını və bunu ümrə saymalarını əmr etdi. Bu Allahın əmr etdiyi bir şey idi. Bunun üzərinə insanlar ehramdan çıxışlar. Ardından Resulul-lah (s. a. a) belə buyurdu. 'Əgər belə bir hökmün gələcəyini bilsəydim, sizin kimi məndə/bəndə qurbanlıq dəvə gətirməzdim və sizə əmr etdiyim şeyi mən edərdim.' Amma bərabərində olan qurbanlıqlardan ötəri belə edə bilməzdi. Çünki uca Allah 'Qurban yerinə çatana qədər başlarınızı təraş etməyin.' buyurur." Suraka b. Caysam əlkənəni belə dedi: "Dinimizi bu gün yaradılmışıq kimi öyrəndik. Görəsən bizə əmr etdiyin bu tətbiq sırf bu il üçünmü etibarlıdır? Yoxsa hər il beləmi ediləcək?" Rəsulullah (s. a. a) "Xeyr, sonsuza qədər belə olacaq." buyurdu. O sırada bir adam oturduğu yerdən qalxdı və belə dedi: "Ya Rəsulullah, biz həcc üçün yola çıxacağıq və qadınlarımızla cinsi əlaqədə ol/tapıldığımızdan ötəri etdiyimiz qüslün suyu da başımızdan axacaqmı? (Yəni bu nə forma hökmdür.)" Rəsulullah (s. a. a): "Sən heç bir zaman buna iman gətirməyəcəksən." dedi. Daha sonra İmam Cəfər Sadiq (ə.s) belə buyurdu: "Hz. Əli (ə.s) Yeməyindən gəlib həccə çat/yetişdi. Baxdı ki; Hz. Fatimə ehramdan çıxmış və xoş qoxular sürmüşdür, bunun üzərinə işin iç üzünü öyrənmək üçün Rəsulullah' dan soruşmağa getdi. Rəsulullah (s. a. a) dedi ki: Ey, Əli sən nə niyyətlə təhlil gətirdin, (ehrama mədaxilin)? Dedi ki: Rəsulullahın təhlil gətirdiyi niyyətlə. Bunun üzərinə Rəsulullah (s. a. a): 'Sən ehramdan çıxma.' dedi və onu qurbanlıqlara ortaq etdi və otuz yeddi dənəsini ona ayırdı. Rəsulullah da altmış üç dənəsini öz əlləriylə boğazladı. Sonra hər qurbandan bir parça al/götürüb bir qazana qoydu, sonra onu bişirməsini əmr etdi. ardından bişirilən ətdən və et/ət sunundan bir miqdar yeddi. Sonra buyurdu ki: bu anda bütünündən yemiş ol/tapılırıq. Temettu həcci (ümrə ilə faydalanmaq surətiylə həcc etmək) Həcci Qırandan (həccə və ümrəyə birlikdə niyyətlənib qurban apararaq həcc ziyarətində ol/tapılmaqdan) və yenə Həcci İfraddan (ümrəsiz həccdən) daha yaxşıdır." Ravi deyər ki: İmama belə soruşdum: "Yaxşı, Rəsulullah gecəmi ihrama girdi, yoxsa gündüzmü?" Dedi ki: "Gündüz. "Gündüz hansı sa-atinde?" deyə soruşdum. "Günorta namazında." cavabını verdi. [60] Eyni mənas(n)ı dəstəkləyən başqa rəvayətlər həm Mecma'ul-Beyan təfsirində, həm də başqa əsərlərdə iştirak etməkdədir. et/ət-Tehzib adlı əsərdə, İmam Cəfər Sadiqdən (ə.s) belə rəvayət edilər: "Qiyamətə qədər ümrə həccə daxil edilmişdir. 'Həccə qədər ümrə ilə faydalanmaq istəyənə, asanına gələn bir qurbanı kəsmək lazımdır.' buyurulur. Bu halda, heç kim 'həccə qədər ümrə ilə faydalan-mazlık.' edə bilməz. Allah bu hökmü kitabında endirmişdir və Rəsulullah hərəkəti sünnəs(n)i ilə bu hökmü tətbiq etmişdir. [61] əl-Kafi adlı əsərdə, İmam Cəfər Sadiğin (ə.s) belə dediyi ifadə edilər: asanına gələn qurbandan məqsəd, qoyundur. [62] Eyni əsərdə, İmam Cəfər Sadiğə (ə.s) söykənilən belə bir şərh iştirak edər: "Həccə qədər ümrə ilə faydalanan kimsə qoyun tapa bilməzsə, terviye günündən bir gün əvvəl, terviye günü (zilhiccenin səkkizinci günü) və ərəfə günü oruc tutar." Orada hazır olanlar, "Əgər terviye günü yeni gəlmiş isə nə etməsi lazım gəlir?" deyə soruşarlar. İmam bu cavabı verər: "Təşrikdən sonrakı üç gün oruc tutar." Bu səfər, "Əgər dəvəçi bu üç günü gözləməzsə nə etsin?" deyərlər. İmam belə deyər: "Hasbe günü və ondan sonrakı iki gün oruc tutar." "Hasbe nədir?" deyə soruşarlar. "Səfərin başladığı gündür." "Yoldamı oruc tutacaq?" deyə soruşarlar. İmam "Bəli, ərəfə günündə yolçu deyil idimi?" deyər və bunu əlavələr: "Biz Ehlibeyt olaraq bunu söyləyirik. Uca Allah, 'Həccdə üç gün oruc." buyurur. Yəni zilhicce ayı içində üç gün oruc tutsun. "[63] Şeyx Tusi, İmam Cəfər Sadiğin (ə.s) belə dediyini bildirər: "Həcc mikatından etibarən Məkkəyə qədər olan qisim içində iqamət edənlər 'ailəsi Məscidi Haramda olan' kəslər əhatəsinə girərlər. Buna görə onlar üçün həccə qədər ümrə ilə faydalanma söz mövzusu deyil. "[64] Mən deyərəm ki: Həcc mikatından aşağı, Məkkəyə doğru olan sahədə ol/tapılanlar üçün "ailəsi Məscidi Haramda olan kimsə" ifadəsi istifadə edilə bilər. Bunlar Məkkəlidirlər və "ümrə ilə faydalanma" haqqından istifadə edə bilməzlər. Bu mənas(n)ı gücləndirən bir çox rəvayət, müxtəlif kanallardan Ehlibeyt İmamlarına söykənilmişdir. Yenə el-Kafidə, İmam Məhəmməd Misin (ə.s) "Həcc, bilinən aylardır." deyə başlayan ayələ əlaqədar olaraq belə bir şərhdə ol/tapıldığı rəvayət edilər: "Bilinən aylar ifadəsiylə, şevval, zilkade və zilhicce ayları nəzərdə tutulmuşdur. Heç kim bu ayların xaricində həcc ibadətini yerinə gətirə bilməz. "[65] Yenə eyni əsərdə: "Kim onlarda həcci özünə fərz etsə" ifadəsiylə əlaqədar olaraq, İmam Cəfər Sadiğin (ə.s) fərz etmə; Telbiye, İş'ar (əlamət qoymaq) və qurbanlıqlara boyunbağı taxma ilə olar. Adam bunlardan hansını etsə, həcci özü üçün lazımlı etmiş olar. Eyni əsərdə, İmam Cəfər Sadiğin (ə.s) "Həccdə qadına yaxınlaşmaq yoxdur." ifadəsiylə əlaqədar "qadına yaxınlaşmaq" onunla cinsi əlaqədə ol/tapılmaq, "fusuk" yalan və söymə, "cidal" isə, adamın "xeyr, vallah" və "bəli, vallah" deməsidir." dediyi rəvayət edilər. [66] Tefsir'ul-Ayyaşi'de İmam Cəfər Sadiğin (ə.s) "Rəbbinizdən bir fəzl istəmənizdə sizin üçün bir qorxu yoxdur." ayəs(n)i haqqında belə dediyi ifadə edilər. "Fəzldən qəsd ruzidir. Adam ehramından çıxınca, həcc ibadətini tamamlayınca, həcc mövsümündə alış-veriş edə bilər. "[67] Mən deyərəm ki: Deyildiyinə görə: Ərəblər həcc mövsümündə ticarət etməyi günah sayardılar. Bunun üzərinə uca Allah, söz mövzusu ayəs(n)i endirərək bu səhv anlayışa son verdi. Mecma'ul-Beyan təfsirində belə deyilir: Bir görüşə görə bunun mənas(n)ı budur: "Rəbbinizdən bağışlama diləmənizdə sizin üçün bir qorxu yoxdur." Bu fikiri Cabir, İmam Məhəmməd Misdən (ə.s) rəvayət etmişdir. Mən deyərəm ki: Burada "fəzl" anlayışını, əhatəsinə girən ən üstün bir əmələ uyğunlaşdırmaq söz mövzusudur. Tefsir'ul-Ayyaşi'de, İmam Cəfər Sadiğin (ə.s) "Sonra insanların topluca axın etdiyi yerdən siz də axın edin/əldə et." ayəs(n)i haqqında belə dediyi ifadə edilər: Məscidi Haram ətrafında iqamət edənlər, həcc zamanı Meş'ar'ul-Haram'da vəqfə edərdi. Buna qarşı çöldən gələn hacılar Ərafatda vakfeye dayanardılar. Meş'ar'ul-Haram'da dayananlar, Ərafatdakı insanlar toplu çıxış edib axın etmədikləri müddətcə yerlərindən ayrıl-mazlardı. Əbu Səyyar ləqəbiylə xatırlanan bir adam vardı. Bu adamın tez gedən bir eşşəyi vardı. Ərafatda vəqfə edənləri keçirdi. Bu adam Meş'ar'ul-Haram'da vəqfə edən Məkkəlilərin yanına gəldiyi zaman, "İşdə bu Əbu Səyyardır." deyərlər. Ardından topluca axın edərdilər. Bunun üzərinə uca Allah, Ərafatda vəqfə etmələrini və oradan axın etmələrini əmr etdi. [68] Bu mənada bir çox rəvayət köçürülmüşdür. Tefsir'ul-Ayyaşi'de İmam Cəfər Sadiğin (ə.s) "Rəbbimiz bizə dünyada da yaxşılıq ver, axirətdə də yaxşılıq ver." ayəsini "Axirətdə Allahın məmnuniyyəti və cənnət, dünyada isə bol ruzi və gözəl əxlaq ver." şəklində açıqladığı rəvayət edilər. [69] Yenə ONun (ə.s) belə dediyi bildirilmişdir: "(Dünyada yaxşılıq) Allahın məmnuniyyəti, bol ruzili geniş bir dolanışıq və gözəl yoldaşlıq, ahı-rədddə də cənnətdir. "[70] Hz. Əlidən (ə.s) belə rəvayət edilər: "Dünyada saleh qadın, axirətdə hurilər ver. Atəşin əzabı ilə də 'pis' qadın nəzərdə tutulmuşdur." Mən deyərəm ki: Bu rəvayətlərdə, ayənin mənasının uyğunlaşdırıla biləcəyi xüsuslara diqqət çəkilmişdir. Ancaq ayə, mütləqdir. Allahın məmnuniyyəti dünyada da reallaşa bilər. Ancaq, bu məmnuniyyətin tam olaraq diqqətə çarpanlaşması axirətlə əlaqədar bir vəziyyətdir. Bu səbəbdən, birinci rəvayətdə olduğu kimi, dünyanın yaxşılıqları arasında, eyni şəkildə, ikinci rəvayətdə olduğu kimi axirətə xas yaxşılıqlar arasında da sayıla bilər. Bunun bir qorxusu yoxdur. el-Kafidə iştirak edən bir rəvayətə görə, İmam Cəfər Sadiq (ə.s) "Saylı günlərdə Allahı anın." ayəsini "yəni təşrik günlərində anın." şəklində açıqlamış və belə demişdir. Cahiliyyə dövründə Ərəblər, qurban kəsdikdən sonra Minada toplanar və bir-birlərinə qarşı üstünlük göstərərdilər. İçlərindən biri çıxar tərif məqsədiylə belə dərdi/deyərdi: Mənim atam belə belə edərdi. Bunun üzərinə uca Allah, "Həcc ibadətlərinizi bitirdiyinizdə, artıq atalarınızı xatırladığınız kimi, hətta ondan da qüvvətli bir xatırlama ilə Allahı anın." buyuraraq söz mövzusu cahiliyyə ənənəsinə son verdi. Təkbir belə gətirilər. "Allahu əkbər, Allahu əkbər, la ilahə illəllah, vallahu əkbər və lilləhil-həmd. Allahu əkbər al/götürə ma hedana, Allahu əkbəri al/götürə ma rezakana min behimeti'l-en'am." [Allah ən böyükdür. Allah ən böyükdür. Allahdan başqa ilah yoxdur. Allah ən böyükdür və Allaha həmd olsun. Bizi doğru yola çatdıran Allah ən böyükdür. Bizə heyvanları ruzi olaraq verən Allah ən böyükdür. ][71] Eyni əsərdə İmam Cəfər Sadiğin (ə.s) belə dediyi ifadə edilər: "Təşrik günlərində təkbir gətirilər. Bu da qurban bayramının birinci gününün günorta namazından üçüncü günün səhər namazına qədər davam etdirilər. Digər şəhərlərdə isə, on namazın ardında təkbir gətirilər. "[72] Məhrum La Yahzuruh'ul-Fakih adlı əsərdə "Kim iki gündə tələsik edib dönmək istəsə, onun bir günahı yoxdur. Kim geri qalsa, onun da bir günahı yoxdur." ayəs(n)i ələ alınaraq, İmam Cəfər Sadiğə (ə.s) bu ayənin mənasının soruşulduğu, onun da bu cavabı verdiyi vurğulanar: Bu demək deyil ki adam geniş imkana malikdir. Nəyi diləsə onu edər. Əksinə, demək istənir ki: O, bağışlanmış və günahı olmayan biri olaraq dönəcək. [73] Tefsir'ul-Ayyaşi'de İmam Cəfər Sadiqdən (ə.s) belə rəvayət edilər: "Oradan bağışlanmış və günahı olmayan biri olaraq dönər. Bu təqva sahibi, çəkinən kəslər üçündür. "[74] Məhrum La Yahzuruh'ul-Fakih kitabında İmam Cəfər Sadiqdən (ə.s) belə rəvayət edilər: "Bu, çəkinən üçündür." yəni qadınlarla birləşməkdən, yalandan, döyüşdən və Allahın ehramlılar üçün haram etdiyi hər şeydən çəkinən üçündür. [75] Yenə onun (ə.s) "Allahdan qorxub-çəkinənlər üçündür." şəklində bir şərh gətirdiyi ifadə edilər. [76] İmam Cəfər Sadiğə (ə.s) söykənilən bir başqa rəvayətdə isə, "Böyük günahlardan çəkinən üçündür." şəklində bir şərhə yer/yeyər verilər. [77] Mən deyərəm ki: Ayəs(n)i kərimənin hansı anlama işarə etdiyini anlamış olursan. Ancaq ələ aldığımız son iki rəvayətdə olduğu kimi "təqva" anlayışını ümumiyyətlə də qəbul edə bilərik. Yüklə 6,43 Mb. Dostları ilə paylaş:
|